Share This Article
نيم قرن تلاش در ترجمه و زبان‌شناسي
ابوالحسن نجفي در گذشت
زينب‌كاظم‌خواه
نيم قرن كار كردن در حوزه زبان‌شناسي و ترجمه كم سالي نيست، حتما خيلي‌ها هم «شازده كوچولو» با ترجمه ابوالحسن نجفي را خوانده‌اند. كتابي كه او در سال ٧٩ ترجمه كرد. دوم بهمن، او بعد از سال‌ها كار در حوزه ترجمه، زبان‌شناسي، فرهنگ‌نويسي، وزن شعر فارسي، ادبيات تطبيقي و زبان و ادبيات فارسي در سن ٨٦ سالگي در بيمارستان مهر درگذشت.
نجفي در دانشگاه تهران زبان فرانسه خوانده بود، پرويز ناتل خانلري و فاطمه سياح از اساتيد او بودند، سال ٣٢ بود كه رساله‌اي به زبان فرانسه درباره صادق هدايت ارايه كرد و بعد از آن فارغ‌التحصيل شد. بعد معلم دبيرستان‌هاي اصفهان شد و در همان بحبوحه انتشارات نيل را با عده‌اي از دوستانش افتتاح كرد. اول كتابي كه اين انتشارات چاپ كرد، ساده‌دل ولتر با ترجمه محمد قاضي بود.
سال ٣٨ او به فرانسه رفت تا رشته زبان‌شناسي را در دانشگاه سوربن پاريس بخواند، فقط مانده بود كه رساله‌اش را بنويسد تا مدرك دكترايش را بگيرد اما براي كاري به ايران آمد و رساله‌اش همان طور ماند. بعد هم به همان حلقه ادبي معروف آن سال‌ها يعني جنگ اصفهان پيوست كه بهرام صادقي، محمد حقوقي، هوشنگ گلشيري و بقيه در آن حضور داشتند. در كنار همه اين كارها سال ٤٩ در موسسه فرانكلين مشغول به كار شد و همان وقت‌ها استاد گروه زبان‌شناسي دانشگاه تهران هم بود.
نجفي در سال ٦٩ به عضويت فرهنگستان زبان و ادب فارسي درآمد و كارهاي بسيار مهمي در اين فرهنگستان انجام داد. انتشار شش ماه يك بارِ مجله ادبيات تطبيقي با مقالات، گزارش‌ها و نقدهايي در اين حوزه، از فعاليت‌هاي اين بخش است كه زيرنظر ابوالحسن نجفي و با نظارت او انجام مي‌شد.
«شيطان و خدا» (ژان پل سارتر)، گوشه‌نشينان آلتونا (ژان پل سارتر)، ضدخاطرات (آندره مالرو)، خانواده تيبو (روژه مارتن دوگار)، بيست و يك داستان از نويسندگان معاصر فرانسه، بچه‌هاي كوچك قرن (كريستيان روشفور)، شنبه و يكشنبه در كنار دريا (روبر مرل)، كاليگولا (آلبر كامو)، ادبيات چيست؟ (ژان پل سارتر)، استادكاران (آرتور آدامُف)، همانطور كه بوده‌ايم (آرتور آدامُف)، پرندگان مي‌روند در پرو مي‌ميرند (رومن گاري)، ژان پل سارتر (هِنري پير)، درباره نمايش (ژان پل سارتر)، نژاد و تاريخ (كلود لوي استروس)، نويسندگان معاصر فرانسه (برگزيده داستان‌هاي كوتاه)، وعده‌گاه شير بلفور (ژيل پرو)، عيش و نيستي (تيري مونيه) و گم‌گشته (ژيل پرو) از آثاري است كه او در طول سال‌ها ترجمه كرده است.
مباني زبان‌شناسي و كاربرد آن در زبان فارسي، وظيفه ادبيات، غلط ننويسيم (فرهنگ دشواري‌هاي زبان فارسي) و فرهنگ فارسي عاميانه هم كارهاي او در حوزه تاليف هستند.
تا زبان فارسي هست كارهاي او ماندني است
صالح حسيني
استاد ابوالحسن نجفي در يك كلام عاشق زبان فارسي بود، خادم زبان فارسي بود. به ما شاگردانش هم اين عشق و خدمت به زبان فارسي را ياد داد. زبان‌مان را از هرزگويي و تكلف‌نويسي نجات داد و
نرم نرمك برد به سمت نثر سالم و سرشار. تا زبان فارسي هست كارهاي او ماندني است. از غلط ننويسيم تا فرهنگ عاميانه فارسي و تحقيق ٥٠ ساله او درباره وزن شعر فارسي كه ٥٠٠ نوع وزن را با ذكر مثال در زبان فارسي شناسايي كرده است و چه خدمتي بالاتر از اين به فارسي. از اين سبب من رفتن او را تسليت نمي‌گويم چون او نمرده است و به قول حافظ بزرگ:
هرگز نميرد آن كه دلش زنده شد به عشق/ ثبت است بر جريده عالم دوام ما
اعتماد