نقد فیلم « امكان مينا» ساخته كمال تبريزي / به همراه نشست نقد و بررسی و گفتگو با فیلمساز

‘

درباره « امكان مينا» ساخته كمال تبريزي

به نحوي عجيب غيرمنطقي

  ونداد الوندي پور / اعتماد

برخي فيلمسازان، متاسفانه، هرچه از تجربه كاري‌شان مي‌گذرد، به جاي اينكه آثارشان سير تكاملي داشته باشد، گاهي برعكس مي‌شود. در ميان فيلمسازان ايراني چنين افرادي كم نيستند. فيلمسازي كه آثار موفق و تحسين‌برانگيزي مثل «پايان كودكي»، «مهر مادري»، «ليلي با من است» و به ويژه «مارمولك» را مي‌سازد، مسلما انتظارات از خودش را بالا مي‌برد؛ به همين دليل است كه منتقدان و اهالي رسانه مشتاقانه دو سالن اصلي و فرعي سينماي ميلاد را پر كردند و منتظر شدند آخرين ساخته تبريزي يعني «امكان مينا» را ببينند؛ اما آنچه اكثر آنها در پايان فيلم حس مي‌كردند، با حس اوليه‌شان كاملا متفاوت بود و اين از واكنش‌هاي منفي مختلف اين تماشاگران در طول نمايش فيلم و پايان آن، مشهود بود…

به نظر من ضعف اصلي اين فيلم، فيلمنامه آن است؛ چيزي كه چشم اسفنديار اكثر فيلم‌هاي ايراني است و فيلم تبريزي را نيز قرباني كرده است. اگر بخواهيم با جزييات به ايرادات اساسي فيلمنامه، كه نوشته آقاي فرهاد توحيدي است ، بپردازيم بايد داستان را لو بدهيم كه اين كار درستي نيست. فقط تا همين حد مي‌گويم كه ماجراي فيلم در اوايل دوران جنگ ايران و عراق مي‌گذرد و درباره شوهري عاشق است كه به شكلي تصادفي متوجه مي‌شود همسر جوانش مخفيانه عضو يكي از سازمان‌هاي اصلي شبه‌نظامي ضد نظام است.

 اكنون به شكل گذرا به برخي ايرادات اصلي فيلمنامه كه كل كيفيت فيلم را ضايع كرده اشاره مي‌كنم؛ ايراداتي كه متوجه منطق روايي اثر است: ماموران اطلاعات چرا به مهران كه شديدا دلشكسته است و در يك وضعيت عاطفي به‌شدت تخريب‌شده قرار گرفته، موضوعي را كه آنقدر براي‌شان از نظر امنيتي مهم است بازگو مي‌كنند و او را در جريان امور مي‌گذارند؟ آيا در دنياي واقعي، چنين صداقت مخاطره‌برانگيزي، يا درست‌تر بگوييم، چنين ساده‌انگاري از يك تيم اطلاعاتي كه طعمه را تقريبا در دام انداخته‌اند، سر مي‌زند؟ آيا آنها نمي‌توانستند به طريقي ديگر، مثلا فرستادن مهران به سفري كاري كه صحبتش هم مي‌شود و قصد اوليه آنها نيز بود ولي به شكلي ناگهاني كنسل مي‌شود (!) يا طرقي ديگر كه البته شك‌برانگيز نباشد، موقتا مانع پيگيري‌هاي او شوند؟ نكته مهم‌تر و غيرمنطقي‌تر اما به سكانس اكشن اواخر فيلم مربوط مي‌شود… مهران خبرنگار است يا كماندو؟ اصولا حركت تهاجمي عجيب او به خانه تيمي، چه توجيهي از نظر منطقي دارد؟ مگر هدف او نجات دادن مينا نبود؟ آيا آنچه در انتهاي فيلم مي‌بينيم، يعني عملي كه مينا انجام داد و طعمه مورد نظر را به دام انداخت و عملا خود او را هم از مجازات نجات داد، نمي‌توانست بدون عمل قهرمانانه و البته عجيب و غريب مهران عملي شود؟!

فيلم در اجرا هم نواقص واضحي داشت كه مهم‌ترينش به نظرم همان سكانس اكشن پاياني است كه آماتورگونه از كار در آمده و با آن حركات اسلوموشن، بيشتر حالتي طنزآميز پيدا كرده تا اكشن و رزمي…
فيلم قبلي تبريزي، «طبقه حساس»، فيلمي بود با فيلمنامه‌اي خوب كه در اجرا چندان خوب از كار درنيامد، ولي «امكان مينا» اساسا فيلم خوبي نيست. شايد بتوان اميدوار بود كه آقاي تبريزي با آثار بعدي، سير نزولي كيفيت آثارش را معكوس كند.

*****

نشست نقد و بررسی «امکان مینا» به کارگردانی کمال تبریزی

کمال تبریزی با تاکید بر لزوم ساخت فیلم های متنوع در سینما، گفت: در جشنواره امسال با فیلم های متفاوتی با ساختارها و نگاه های متنوع مواجهیم که دستاورد خوبی برای سینمای ایران به شمار می رود که در باغ سینمای ایران گلهای مختلفی روییده است.

به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر، نشست نقد و بررسی سینمایی «امکان مینا» به کارگردانی کمال تبریزی 17 بهمن ماه برگزار شد.

کمال تبریزی کارگردان فیلم در خصوص ساخت«امکان مینا» اظهار کرد: پس از فیلم نظر دوستی را پرسیدم و جمله ای گفت که بسیار آن را دوست داشتم وی از این فیلم به عنوان نگاهی نو از کمال تبریزی یاد کرد و من نیز فکر می کنم فیلمی ساخته ام که به هیچ یک از فیلمهای کارنامه ام شبیه نیست و شاید بتوان گفت در سینمای ایران هم در این ژانر کار نشده و به شخصه این موضوع را خیلی دوست داشتم.

وی ادامه داد: «امکان مینا»از این منظر برای من فیلمی آموزنده بود که از شاید بتوان آن را از آثار شاخص کارنامه ام دانست. تبریزی در بخش دیگری از صحبت های خود در پاسخ به علت پرداخت به چنین موضوعی افزود: اصلی ترین انگیزه من برای ساخت این فیلم اشاره به موقعیتی است که اکنون هم دنیا درگیر آن است.این روزها جریانات سیاسی خاصی با روش حرکت و رفتار خود، مردم و خانواده ها را هدف گرفته اند.

وی ادامه داد: به عنوان مثال جریانی مثل داعش که همه آن را مترادف با کشتار و نابودی خانواده ها می دانند از این جمله است. زمانی که طرح این فیلم ارائه شد یاد دهه 60 افتادم که شاید هیچ کدام از مردم دنیا نمی دانستند ما با چنین مشکلی مواجه بودیم اما اکنون این نوع نگرش یک نمونه بارز مانند داعش دارد اما همه مردم جهان باید بدانند مردم ما نوعی از جریان داعش را در آن دهه تجربه کردند و اتفاقات آن دهه مشابه آنچه اکنون در کشورهای همسایه یا گاه حتی شاید کشورهای اروپایی رخ می دهد است.

کارگردان «امکان مینا» در عین حال عنوان کرد: در واقع می خواستم بگویم ما این دوره را پشت سر گذاشتیم و آرامش امروز ما نتیجه تجربیاتی است که طی این سی سال آموختیم.این مهم ترین انگیزه من در ساخت این فیلم بود و فکر می کردم لازم است این مضمون در سینما مطرح شود البته ساختار داستان هم به من انگیزه می داد و تمایل من برای حضور در این کار را بیشتر می کرد.

این کارگردان همچنین گفت: احساس می کنم امسال در جشنواره با فیلم های متفاوتی با ساختارها و نگاه های متنوع مواجهیم که دستاورد خوبی برای سینمای ایران است که در باغ سینمای ایران گلهای مختلفی روییده که هر یک شکل و شمایل خود را دارند.این اتفاق خوبی است که نشانگر رشد و بالندگی این سینما را دارد.تبریزی در عین حال گفت: از سوی دیگر حس می کنم استقبال مردم هم در این دوره بیشتر شده و باید تلاش کنیم این تنوع و استقبال را حفظ کرده و از اینکه بخواهیم بگوئیم یک شیوه خاص بهترین رویکرد ممکن است اجتناب کنیم.

کارگردان «مارمولک» همچنین اظهار کرد: ما به ژانرهای مختلف در سینما نیاز داریم این را باید دوستان منتقد و رسانه ای درک کرده و حتی به آن دامن بزنند.نمی توان گفت همیشه نیاز به یک مدل فیلم است سینما نیاز به تجربه های مختلف دارد و تا زمانی که این شرایط وجود داشته باشد می توان به آینده این صنعت امید داشت.

منوچهر محمدی:می گویند چرا حالا این فیلم را ساختید؟

منوچهر محمدی، تهیه کننده سینما نیز متذکر شد: دهه 60 پر از اتفاقات و حوادث است که شاید برای نسل جوان باور برخی موضوعات و اتفاقات آن دوان خیلی عجیب باشد.

وی ادامه داد: رجوع به آن دهه پر التهاب بخصوص از دریچه سینمای قصه گو امر جالبی بود و اینکه فیلمی غیر آپارتمانی ساخته شود تا تاثیر مسائل سیاسی بر زندگی افراد دیده شود،از دیگر مسائلی بود که برای من جذابیت داشت.این مسائل از موارد جذابی بود که مرا برای رفتن به سراغ این موضوع ترغیب می کرد و در نهایت ما تلاش کردیم اثری بسازیم که به شناخت یک دوره تاریخی کمک میکند.

این تهیه کننده در بخش دیگری از صحبت های خود با اشاره به خاطرات و توضیحاتی در خصوص وضعیت فعالیت گروهک های سیاسی دهه 60، اظهار کرد:عده ای این طور مطرح کردند که چرا حالا این فیلم را ساخته ایم اما به هرحال جریان فرقه گرایی مربوط به هیچ دوره خاصی نمی شود.چه کسی فکر می کرد در این دهه جریانی مانند داعش ایجاد شود؟واقعا شاید اگر در آن دهه در برابر این جریانات مقاومت نمی شد ما اکنون با چنین پدیده ای در سطح گسترده مواجه بودیم.

فرهاد توحیدی: تنوع طلبم

فرهاد توحیدی نویسنده فیلمنامه نیز در این نشست عنوان کرد:طرح این فیلم از سوی منوچهر محمدی و کمال تبریزی ارائه شد. منوچهر محمدی تهیه کننده ای است که همواره طرح و ایده دارد و طبیعی است داشتن طرح و ایده با اعتقادات و زیبایی شناسی او گره خورده و کارنامه او را سرشار از ایده های متعدد ساخته است.

وی ادامه داد:از زمانی که طرح را خواندم برای من هم جذاب شد چراکه اصولا فرد تنوع طلبی هستم و کار در ژانرهای مختلف برایم جذابیت دارد.آنچه مرا جذب کرد آنکه جوانی ما هم در همان دوره 60 گذشته و زندگی ما هم با ملاحظات قبل از انقلاب،انقلاب و جنگ و این دست مسائل گذشته است.

این فیلمنامه نویس در عین حال حالت معماگونه طرح این فیلم را از دیگر مواردی دانست که موجب ترغیب او برای حضور در این فیلم شده است.

سورپرایز میلاد کی مرام برای خبرنگاران میلاد کی مرام-بازیگر این فیلم-نیز نقش مهران را به خبرنگاران کشور تقدیم کرده و کار با کمال تبریزی را کاری جذاب دانست و از جذابیت شخصیت مهران و فیلمنامه این اثر گفت.

وی ادامه داد:این نقش برایم بسیار جذاب بود چراکه جدیدا برای جذب مخاطب دست به هر تلاشی می زنیم اما این فیلمنامه و این نقش برای من اینگونه نبود.این بازیگر در ادامه نشست در اقدامی غیر منتظره به اعطای شاخه گل هایی به خبرنگاران و اهالی رسانه پرداخت.

 سلطان محمدی:جمعه روز اقتدار نطام در سینما بود

سلطان محمدی منتقد حاضر در جلسه نیز گفت:به نظر می رسد روز گذشته با نمایش فیلم هایی مانند «بادیگارد» ،«من» و« امکان مینا» روز اقتدار نظام در سینما بود که البته حضور دوستان رسانه ای نیز نشانه دیگری از اقتدار نظام است.

این منتقد سینما همچنین عنوان کرد:این فیلم از نشانه های مرسوم این نوع فیلم ها اجتناب کرده و صحنه پردازی بسیاری خوبی داشته و توانسته بود فضای دهه 60 را با کمترین اشتباه به تصویر کشد.

وی ادامه داد:علاوه براین موارد کارگردان دراین اثر با بهره گیری از برخی نشانه های گل درشت به بیان منظور خود نمی پردازد.البته ممکن است در برخی قسمت ها حس کنیم کمی روند فیم طولانی شده اما در بخش های مختلف صحنه پردازی های بسیار خوبی صورت گرفته و مواردی از این دست نشانه زحمت بسیاری است که برای این فیلم کشیده شده است.

سلطان محمدی همچنین عنوان کرد:«امکان مینا»در قیاس با فیلمی که چند شب پیش پخش شد و موضوعات انقلاب و جنگ را به شکل نادرستی روایت می کرد،روایت بهتری دارد.

اما در پایان این جلسه خبرنگاران از این موضوع که در نشست فرصتی برای طرح سئوالات رسانه ای در نظر گرفته نشده،گلایه کردند که کمال تبریزی و منوچهر محمدی تاکید کردند خبرنگاران می توانند بمانند تا آنها به تمام سئوالات مربوطه پاسخ دهند.در نهایت نیز کمال تبریزی و عوامل فیلم او سالن نشست را ترک نکرده و به پاسخگویی به خبرنگارانی که سئوال داشتند پرداخت.

****

میزبان فیلمی به تهیه کنندگی منوچهر محمدی

گفتگو  با کمال تبریزی/ «امکان مینا» یک عاشقانه اجتماعی است نه سیاسی

از وزارت اطلاعات پولی نگرفته ام

 کمال تبریزی کارگردان سینما که فیلم جدیدش با عنوان «امکان مینا» امروز جمعه در برج میلاد به نمایش در می آید گفت: برخلاف آنچه که در برخی رسانه ها منتشر شده است «امکان مینا» یک عاشقانه اجتماعی است و به هیچ عنوان یک فیلم سیاسی محسوب نمی شود.

کارگردان فیلم سینمایی «لیلی با من است»  افزود: در امکان مینا بخشی از تاریخ سیاسی معاصر کشور روایت می شود اما این بدان معنا نیست که بتوان این فیلم را در جرگه فیلم های سیاسی به شمار آورد.

وی ادامه داد: بخشی از داستان این فیلم به اعضای سازمان مجاهدین خلق در زمان جنگ باز می گردد و شاید همین امر این شائبه را به وجود آورده است که «امکان مینا» فیلمی سیاسی است. ما در این فیلم بیشتر با یک فضای جنگی روبرو خواهیم بود.

تبریزی سپس در پاسخ به این سوال که آیا حمایت گسترده مالی وزارت اطلاعات از این فیلم سینمایی صحت دارد اظهار داشت: من برای ساخت این فیلم هیچ بودجه ای از وزارت اطلاعات نگرفته ام و تمامی این حرف ها شایعه است؛ تنها کمکی که این وزارتخانه برای تولید این فیلم به ما کرد این بود که تعدادی از کارشناسانش را به عنوان مشاور در اختیار ما گذاشت تا این فیلم به بهترین شکل ممکن بتواند به ثمر بنشیند.

این فیلمساز خاطرنشان کرد: دوستان مشاور ما را راهنمایی کردند که از چه حرکاتی و موقعیتی و اشیایی استفاده کنیم تا به حقیقت نزدیک تر باشند و بتوانند احساس باورپذیری را در مخاطبان به وجود بیاورند.

وی ادامه داد: این رویه پیش از این هم در سینمای کشور ما باب بوده و همانطور که ما برای تولید فیلم های جنگی از نظرات مشاوران نظامی و یا برای فیلم های اجتماعی از مشاوران روانشناس و یا کارشناسان علوم اجتماعی بهره می بریم این بار هم این اتفاق با وزارت اطلاعات رخ داده است.

کارگردان فیلم سینمایی «طعم شیرین خیال» در بخش دیگری از این گفتگو خاطرنشان کرد: ما تحقیقات بسیار زیادی برای نگارش فیلمنامه انجام دادیم، البته زمانی که من به این پروژه اضافه شدم بخش اعظمی از تحقیقات فیلم توسط آقای فرهاد توحیدی انجام شده بود اما بعد از آن هم ما تحقیقات زیادی را تا زمان کلید خوردن فیلم انجام دادیم.

وی سپس به ویژگی های ساختاری جدیدترین فیلمش اشاره کرد. و گفت: با فرشاد محمدی که مدیریت فیلمبرداری «امکان مینا» را بر عهده دارد جلسات بسیاری داشتیم و تمامی تلاش مان را به کار بردیم تا این فیلم بتواند ویژگی های سی سال گذشته را داشته باشد و خوشبختانه با استفاده از لنزهای متنوع و همچنین نورپردازی های کم نظیر این اتفاق محقق شد؛ البته ما در زمینه طراحی صحنه و لباس هم دقت و وسواس زیادی داشتیم تا فیلم مان بتواند حس و حال همان دوران را برای مخاطبان زنده کند.

تبریزی در این باره افزود: من اطمینان دارم که این ساختارهای متفاوت فیلم می تواند نظرات مثبت منتقدان و اهالی رسانه و کارشناسان سینما را به سوی خود جلب کند اما هیچ گونه پیش بینی برای اینکه «امکان مینا» تا چه اندازه می تواند مورد توجه هیات داوران قرار بگیرد ندارم چرا که اصولا تجربه ثابت کرده که هیچ چیز در جشنواره فجر قابل پیش بینی نیست.

وی در خاتمه این گفتگو متذکر شد: «امکان مینا» فیلم جذابی است که می تواند مخاطبان جدی سینما را با خود همراه سازد؛ خوشبختانه مسئولان وزارت ارشاد هم نهایت همکاری را با ما داشتند و امیدوارم که هیچ اتفاق خاصی برای فیلمم نیفتد و ما بتوانیم به همین شکل این فیلم را به اکران عمومی برسانیم.

گفتنی است؛ فیلم سینمایی «امکان مینا» شانزدهمین ساخته کمال تبریزی در بخش سودای سیمرغ سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر است.

در خلاصه این فیلم آمده تردید، شک و سر انجام خیانت، زندگی عاشقانه مهران و مینا را به مسیر تازه‌ای می‌کشاند.

عوامل این فیلم عبارتند از کارگردان: کمال تبریزی/ نویسنده: فرهاد توحیدی/ تهیه کننده: منوچهر محمدی/ مدیر فیلمبرداری: فرشاد محمدی/ طراح صحنه و لباس: بهزاد کزازی/ مدیر صدابرداری: مهران ملکوتی/ طراح چهره پردازی: سعید ملکان/ مدیر تولید : مجید کریمی/ صداگذار: بهمن اردلان/ موسیقی: محمدرضا علی قلی/ دستیار کارگردان: محمد ثقفی/ مدیر تدارکات: سید رسول حاتمی/ برنامه ریز و دستیار اول کارگردان: علی مردانه/ تدوین: محمد رضا موئینی، هدی موئینی/ جلوه‌های ویژه بصری: بهنام خاکسار/ عکاس: زهرا مصفا

بازیگران: میلاد کی مرام، مینا ساداتی، شاهرخ فروتنیان، بهرنگ علوی، شایسته ایرانی، سیامک صفری، فرزاد باقری، سیامک احصایی، بهادر مالکی، علی مردانه.

‘