اشتراک گذاری
نقد فیلم «خماري» ساخته داريوش غذباني
نیره رحمانی
خماری بیش از هرچیز مشکل فیلمنامه دارد، مشکلی که به شدت به آن لطمه زده هم از این جهت که همه چیز سطح قرار داد و به عمق نمی رود و هم از این جنبه که نمی تواند در همین سطح نیز قواعد بازی را برای ساخت اثری پر کشش که اتمسفر پر از تعلیق آن را به جلو ببرد در حالی که ایده امتحان دادن سر زمانی مشخص و پدر زن (استاد) سخت گیری که هیچ رقمه حاضر نیست پارتی بازی بی ضرری بکند. بنابراین ما از یک سو مشکلات خانوادگی پاشا را داریم و برادری که از خماری حالش رو به وخامت است و از یک سو هم رسیدن به موعد امتحان نوازندگی پیانو که مشکلا قررا است مانع رسیدن به آن شوند.
آنچه گفته شد به زبان ساده یعنی اینکه فیلمساز به شخصه ظرفیت هایی را که فیلمش برای ایجاد تعلیق و کشش برای همراه کردن مخاطب داشته به سادگی نادیده گرفته و از دست داده است. همین مسئله باعث کندی ریتم فیلمی شده که از قضا اغلب شخصیت هایش مدام در حرکت هستند!
در کنار این می ماند یک سری شوخی های کلامی و مزه پرانی های برادران دوقولویی که نقش ساقی های فیلم را بازی می کنند. اما این شوخی های بعضا بامزه که از دل نکات مرتبط با اعتیاد بیرون آمده اند برای سرپا نگه داشتن یک فیلم بلند به تنهایی کافی نیستند.
*****
گفت و گو با داریوش غذبانی درباره فیلم «خماری»
تماشاگر حوصله تلخي را ندارد
تلاش کردم فیلمی استاندارد بسازم
فرناز ميري
«خماري» نخستين فيلم داريوش غذباني امسال در بخش رقابتي «نگاه نو» حضور دارد. فيلمي اجتماعي اما با نگاهي ملايم‌تر به موضوع اعتياد كه خیلی از جنس طنز نيست ولی لحظات شیرینی دارد. منيژه حكمت تهيه‌كنندگي اين فيلم را برعهده دارد و مهرداد صديقيان، نادر فلاح، لي‌لي فرهادپور، سوگل خليلي و كاظم سياحي در اين فيلم بازي مي‌كنند. گفت‌و‌گويي با غذباني و نوع نگاهش به معضل اعتياد در اين فيلم داشتيم. غذباني معتقد است كار سينما ايجاد تغييرات بنيادي در اجتماع نيست؛ بلكه وظيفه سينما مطرح كردن موضوعات و سرگرم‌كننده بودن است.
چطور شد براي نخستين فيلم بلند خود به سراغ سوژه و فيلم «خماري» رفتيد و چنين نگاهي به موضوع داشتيد؟
به هر حال فیلمنامه ساخت فیلم اول کمی شرایط و سختی‌های خودش را داشت. سال‌ها فیلم کوتاه می‌ساختم. حدود ١٦ فیلم کوتاه و یک تله‌فیلم برای شبکه یک ساخته بودم. با منیژه حکمت از سال ١٣٨٦ آشنا شدم و از سال ٨٨ پیشنهاد ساخت فیلمی را مطرح کردم. سال گذشته طرحی برای یک فیلمنامه داشتم اما امکان ساخت آن فراهم نشد. امسال با فیلمنامه و طرحی جدید این فیلم ساخته شد. ایده موضوع فیلم از من بود. اما نگارش آن‌را فرهاد توحیدی برعهده داشت. اواسط مهر ماه پیش‌تولید کار آغاز شد و از اواسط آبان ساخت فیلم را کلید زدیم و اواسط آذر هم فيلمبرداري تمام شد.
موضوع فيلم اعتياد است؛ موضوعي اجتماعي كه بارها در فيلم‌ها به آن پرداخته شده است. به عنوان كارگردان اين فيلم سعي كرديد چطور به سراغ چنين موضوعي برويد كه از ديگر آثار متفاوت باشد؟
اعتیاد معضلي در جامعه ما است كه دغدغه بسياري از خانواده‌ها شده است. طبق آمار رسمی رصد شده حدود هفت میلیون معتاد در ایران داریم و این رقم خیلی بالایی است. معضل اعتياد دغدغه هرکسی است که نگاه اجتماعی دارد. اما تفاوت اين فيلم در نوع نگاه به تلخی موضوع است. به هرحال اين موضوع، موضوع خوبي نیست. خیلی تلخ است و فضای کدر و سیاهی دارد. تماشاگر باتوجه به مشکلات جامعه حوصله شنیدن حرف‌های تلخ را ندارد. در این فیلم می‌خواستیم هم این مساله را مطرح کنیم تا از کنارش نگذشته باشيم و هم لحنی را به‌کار بگیریم که تماشاگر دوست داشته باشد؛ سرگرم شود و با فیلم ارتباط برقرار کند. از اين روي لحن شيرين و سرگرم‌كننده‌اي پيدا كرديم تا از این طریق در پشت ماجرا، لایه‌های زیرین مطلب را به او منتقل کنیم.
خب فيلم هم جنبه سرگرم‌كنندگي و هم لحن شيرين را دارد، اما طنز نيست و در عين حال چندان هم فيلم تلخي نيست. اين مرز باريك را چطور در فيلم حفظ كرديد؟
به هرحال قرار نبود کمدی یا تراژدی بسازیم. بنابراین لحن خیلی دوگانه‌ای را در نظر گرفتیم. در حالی‌که همه چیز جدی است اما انگار خيلي هم جدي نیست. اين مساله با جنس بازی‌ها، جنس دیالوگ‌نویسی و نوع روابط شخصیت‌ها با هم ایجاد شد. فیلم نگاه غیرمتعارفی ندارد. کارگردانی و ساختار ساده‌ای در مفهوم کلاسیک فیلمسازی دارد.
به عنوان فيلمساز چه اندازه بازي‌هاي فيلم را يكدست مي‌دانيد؟
به‌نظرم بازی‌ها و شخصیت‌ها متفاوت هستند. جنس بازی مهرداد صدیقیان با جنس بازی لی‌لی فرهادپور در نقش مادرش متفاوت است. همین‌طور جنس بازی او با جنس بازی كاظم سياحي در نقش برادر معتادش در فیلم فرق دارد. جنس بازی‌ها به‌نظرم کاملا متناسب با شخصیت‌های فیلم است. اما در کل همه بازیگران یکدست بازی کرده‌اند و در كنار هم يك هارموني ايجاد شده است.
چرا برخي از بخش‌هاي فيلم چندان باورپذير نيست، مثلا دوستی این خانواده با قاچاقچی‌ها؟
همان‌طور كه گفتم «خماري» در عین جدی بودن انگار جدی نیست. در اين فيلم به قاچاقچي‌ها نزديك مي‌شويم و تمام اين اتفاقات در راستاي همان لحن شيرين و سرگرم‌كننده فيلم است.
انگار يك نگاه صفر و ١٠٠ در نوع روايت شما از معضل اعتياد وجود دارد. اين برداشت درست است؟
برداشت صحيحي است. شخصیت معتاد این فیلم دارای تحصیلات کارشناسی ارشد است. به نوعي می‌خواهیم بگوییم فشار اجتماعی باعث اين اتفاق شده و این خطر در کمین همه است.
فكر مي‌كرديد «خماري» در بخش رقابتي فيلم‌هاي «نگاه نو» جشنواره امسال قرار بگيرد؟
من تلاش کردم فیلمی استاندارد بسازم. فيلمي كه تماشاگر آن‌را دوست داشته باشد و با آن ارتباط برقرار كند. امسال در جشنواره، ٣٠ فیلم در بخش «نگاه نو» با یکدیگر رقابت کردند و در نهایت ١١ فیلم برای نمایش در جشنواره انتخاب شدند. از میان آنها یکی هم فیلم من بود و قرعه به نام ما افتاد. باتوجه به شناختم از کارگردان‌های فیلم‌های بخش «نگاه نو» به نظرم فيلم‌هاي ديگر هم خوب بودند. به‌نظر می‌رسد معیارهای داوری چیز دیگری بوده است.
فيلم‌هاي «نگاه نو» در بخش بهترين كارگرداني، بهترين فيلم و جايزه ويژه هيات داوران بررسي مي‌شوند. به‌نظر خودتان «خماري» در كدام يك از اين بخش‌ها مي‌تواند ديده شود؟
سوال سختي است. گاهی معیارهای داوری دقیقه ٩٠ تغییر می‌کند. داوري را بايد به هيات داوران واگذار كرد. امیدوارم اتفاق خوبی برای این فیلم بیفتد.
سخن آخر؟
امیدوارم مسوولان براي معضل اعتیاد در جامعه فكري بکنند. ما با این فیلم می‌خواستیم فقط اشاره‌ای کوچک به معضلی بزرگ در اجتماع داشته باشیم. به هر حال ایجاد همه تحولات در توان ما نيست. کار سینما ایجاد تغییرات بنیادی نیست. بلکه کار سینما مطرح کردن و آسیب‌شناسی مسايل اجتماعي و سرگرم کردن مخاطب است.