اشتراک گذاری
وقتي كيارستمي هنر را به چالش مي‌كشد
دو ركورد فروش بالاي يكصد هزار دلار براي دو عكس عباس كيارستمي اين فيلمساز جهاني كشورمان را گران‌ترين عكاس خاورميانه بدل كرده است؛ اين روزها گزيده‌اي از 30 سال عكاسي او در گالري بوم با استقبال گرم مردم به روي ديوار است. هر دوي اين ركوردها در سال 2008، سال شكوفايي اقتصاد هنر خاورميانه، خلق شدند و هر دوي آن به پرفروش‌ترين دوره عكس او، سفيد برفي، تعلق دارد: 30 آوریل در كريستيز دوبي 133 هزار دلار و 17 مي در حراجي فيليپس لندن 118 هزار دلار چكش خوردند و عنوان گران‌ترين عكس‌هاي خاورميانه را به كلكسيون افتخارات هنرهاي تجسمي ايران اضافه كرد. اين روزها نمايشگاه چهار فصل شامل ٢٩ عكس در ابعاد بسيار بزرگ و يك ويدئوآرت از برنده نخل طلاي كن در گالري بوم برپاست كه شش مجموعه سفيد برفي، راه‌ها، مهتاب، ديوار، درها و يادها و پنجره رو به حيات را در مي‌گيرد، اين شايد نخستين بار است كه مجموعه اى از عكس‌هاي او در كنار يكديگر به نمايش در مى‌آيد كه مى تواند تصوير جامعي از زاويه نگاه اين هنرمند جهانى كشورمان عرضه كند. از درب گالري بوم كه وارد مي‌شويد عكسي از مجموعه برف شما را به قلب زمستان مي‌برد، كيارستمي گفته بود: همه اين مجموعه را در ايران گرفته‌ام، شايد بيش از 30 سال است از برف‌ها عكس مي‌گيرم، گاهي در كل يك زمستان فقط هشت عكس از برف ثبت كرده‌ام لذا ذره ذره اين مجموعه شكل گرفته است؛ از پلكان كه بالا برويد مجموعه‌هاي ديوار و پنجره رو به حيات شما را به دنياي ديگري مي‌برد، پيش‌تر استاد گفته بود: پنجره رو به حيات، را ابتدا عكاسي مي‌كردم بعضي از اين پنجره‌ها در ديوار جذابي قرار گرفته بودند و كم كم دوربين من از پنجره‌ها فاصله گرفت و روي ديوارها رفت و مجموعه ديوار پديد آمد؛ ديوارها اما به تمام دنيا تعلق دارد و هر كدام شان مال يك جايي ست. اما شايد يكي از جذاب‌ترين فصل‌هاي عكس‌هاي چهار فصل كيارستمي در بخش پشتي گالري بوم به تماشاست؛ مجموعه درها و يادها كه به ابتكار مديران گالرى، از ديوارهاي نمايشگاهي كوچه هاى باريك و بن بست قديمى بازآفريني شده تا اين تصاوير از مديوم عكس فاصله گرفته و در قالب اينستاليشن ديده شوند. دكتر عليرضا سميع آذر، مدرس تاريخ هنر و مدير اسبق موزه هنرهاي معاصر تهران در ابتداي مقاله‌اي مفصل درباره مجموعه درها و يادها كه با تيتر واقعيت و زيبايي در بخش مياني كاتالوگ اين نمايشگاه به چاپ رسيده چنين نوشته است: درها و يادها بي‌ترديد متفاوت‌ترين و چالش برانگيزترين سري عكس‌هاي عباس كيارستمي به شمار مي‌روند. تمامي عكس‌ها در شرايط تصويري كاملا يكسان و بدون هر گونه مداخله هنرمند تهيه شده‌اند تا شايد در وهله اول بيانگر نوعي گونه‌شناسي درب‌هاي قديمي ايراني باشند. از اين منظر مجموعه تصاوير نشان‌دهنده اين واقعيت تعمق برانگيزند كه درب‌هاي كلاسيك علاوه بر زيبايي در تركيب و رنگ، از تنوع شكلي بسيار گسترده‌اي نيز برخوردارند. سميع آذر افزوده است: اما در نگاهي عميق‌تر به نظر مي‌رسد مجموعه درها و يادها كيارستمي بيش از آنكه درباره درب باشد، به وسوسه پنهان وي براي رهايي از اصول زيبايي‌شناسي تصاوير مربوط مي‌شود. او در اين آثار از هرگونه مداخله در شكل و تركيب تصاوير اجتناب ورزيده و برخلاف ديگر كارهايش از نگاره‌هاي زيبايي شناختي تعمدا فاصله گرفته است. كادر تصوير دقيقا به روي مستطيل چارچوب درب بسته شده و تركيب و رنگ آن نيز كاملا تابع وضعيت درب است. گويي تصوير نوعي فتوكپي دقيق درب در سايز واقعي است و هيچ زاويه نگاه يا گزينش كادري خاص براي اعمال سليقه شخصي در آن به كار گرفته نشده است. اين وضعيت طبيعتا جايي براي نقد اثر هم باقي نمي‌گذارد، چرا كه هر اظهارنظري درباره ظاهر اثر، در اصل نقد خود درب است و نه تصوير كيارستمي از آن. درواقع تصويري كه چيزي به درب اضافه يا از آن كم نمي‌كند، نمي‌تواند مستقلا مورد نقد قرار گيرد. اما جايي كه هنر را نتوان نقد كرد، در حقيقت يك بن بست براي هنر است؛ بن بستي كه پيش از طرح هر موضوعي، خود هنر را به چالش مي‌كشد… ديگر بخش هيجان برانگيز اين نمايشگاه در اتاق مخصوص ويوئو آرت گالري بوم به تماشاست، نخستين ويديو از مجموعه بيست و چهار فريم كه كيارستمي خبر خلق آن را نخستين بار در كارگاه فيلمسازي در مراكش اعلام كرد؛ ويديويي چهار دقيقه‌اي كه با روايت دو اسب سپيد و موسيقي، جلوه‌اي شاعرانه را بازتاب مي‌دهد. نمايشگاه چهار فصل كيارستمي بسيار حائز اهميت است زيرا خود او گفته است: مرا در عكس‌هايم بجوييد؛ الهام بخش همه آثار سينمايي‌ام عكس‌هايم هستند. اين نهمين نمايشگاه گالرى بوم از بدو تاسيس در سال ١٣٩١ به شمار مى آيد؛ تمامى آثار به نمايش درآمده در گالرى بوم در زمره گنجينه اين گالرى ست و در جهت حمايت از هنر ايران است و جنبه فروش ندارد. گالرى بوم كه از يازدهم دي چهار فصل را به تماشا گذاشته تا ٢٧ اسفند از دوشنبه تا جمعه (غير از تعطيلات مناسبتى) به نشانى خيابان ولي عصر، خيابان ارمغان غربي، شماره ۱۱ آثار كيارستمى را به تماشا خواهد داشت.