بازیگران نامدار هالیوود در نقش مولا و شمس تبریزی در فیلمی که هالیوود درباره مولانا می سازد

هاليوود زندگي مولانا را روي پرده مي‌برد

احتمال مولانا شدن دي كاپريو

بهار سرلك

مولانا در يك دهه گذشته به سرعت در جهان غرب مشهور شده است به طوري‌كه ترجمه كتاب او در امريكا به بزرگ‌ترين و پرفروش‌ترين كتاب سال تبديل شد. ترجمه كولمن باركس در سال ۲۰۰۱ بيش از ۵۰۰ هزار نسخه در امريكا فروش داشت. حالا زندگي اين شاعر ايراني دستمايه ساخت فيلمي هاليوودي شده است. ديويد فرنزوني، فيلمنامه‌نويس برنده جايزه اسكار با پيشنهاد ساخت زندگينامه جلال‌الدين محمد بلخي، شاعر قرن هفتم قمري موافقت كرده است. به گزارش روزنامه گاردين؛ ديويد فرنزوني كه نگارش فيلمنامه فيلم «گلادياتور» (٢٠٠٠) را در كارنامه خود دارد و استفن جوئل بروان، تهيه‌كننده زندگينامه مولانا مي‌گويند قصد دارند با به تصوير كشيدن زندگي اديب صوفي، چهره‌ كليشه‌شده اين شخصيت اسلامي را در سينماي غرب به چالش بكشند.  فرنزوني درباره شخصيت مولانا مي‌گويد: «او همانند شكسپير است. او شخصيتي است كه استعداد شگرف و ارزش والايي در جامعه و در ميان مردم كشورش دارد كه قطعا ويژگي‌هاي شخصيتي او تا به امروز در زندگي آنها طنين‌انداز است. اين شخصيت‌ها هميشه ارزش كشف‌شدن را دارند.» تهيه‌كنندگان زندگينامه مولانا اميدوارند فيلمبرداري را سال آينده آغاز كنند. هفته گذشته فرنزوني و بروان به استانبول سفر كردند تا با كارشناسان اشعار و زندگي مولانا ملاقات كنند و از مقبره اين عارف بزرگ در شهر قونيه بازديد كردند. فرنزوني مي‌گويد: «پروژه هيجان‌انگيز و چالش‌برانگيزي است. در حال حاضر دلايل بي‌شماري براي ساخت اين اثر وجود دارد. فكر مي‌كنم دنيا احتياج دارد از مولانا بداند، مولانا در امريكا به‌شدت محبوب است، فكر مي‌كنم اين اثر به او شمايل داستاني بدهد.» گاردين درباره اشعار مولانا مي‌نويسد؛ اشعار عرفاني و آسماني مولانا كه در مثنوي معنوي و ديوان شمس‌تبريزي آمده است يكي از بهترين اشعار سروده شده و ترجمه شده به زبان‌هاي مختلف ناميده شده است. اين معلم صوفي در زمان جواني‌اش و طي حمله مغول همراه با خانواده‌اش از زادگاهش بلخ كه در افغانستان كنوني است، پيش از اينكه در قونيه ساكن شود به بغداد، مكه و دمشق مهاجرت كرد. او در همين شهر از دنيا رفت.  گفته مي‌شود ملاقات مكاشفه‌برانگيز عرفاني مولانا با شمس تبريزي سال ٦٢٤ قمري صورت گرفت و مسير زندگي اين شاعر بزرگ را تغيير داد. پس از ناپديد شدن رازآميز شمس، مولاناي آزرده‌خاطر اشعار عاشقانه خود را كه غربي‌ها با آن آشنا هستند، سرود. رباعياتي كه به شكل كتاب‌هاي جيبي در امريكا منتشر شده‌اند، مولانا را به يكي از پرفروش‌ترين شاعران امريكا تبديل كرده است.  فرنزوني و بروان گرچه معتقدند هنوز براي انتخاب بازيگران زندگي اين عارف زود است اما علاقه‌مندند لئوناردو دي‌كاپريو شخصيت مولانا و رابرت داوني جونيور شخصيت شمس تبريزي را ايفا كنند. براون، مدير اجرايي كمپاني Y و تهيه‌كننده فيلم‌هايي همچون «هفت»، «فراري» و «وكيل مدافع شيطان» مي‌گويد: «در مرحله‌ گفتمان و بحث درباره انتخاب بازيگرها هستيم.» تهيه‌كنندگي زندگي‌نامه مولانا بر عهده كمپاني‌هاي Y و Es خواهد بود.   تلاش براي ساخت اثري توصيفي موثق و قابل‌شناسايي از زندگي و رابطه مولانا و شمس با نگاهي عرفاني اصلي‌ترين چالش اين پروژه خواهد بود. حتي حقايق بنياني زندگي‌ آنها اساس بحث بسياري از كارشناسان و متخصصان صوفي است. فرنزوني درباره شخصيت‌پردازي مولانا مي‌گويد: «سعي داريم همزمان شخصيتي را ابداع و احيا كنيم چون بسياري از نكات در سايه تاريخ از ميان رفته‌اند.»

به تصوير كشيدن چهره شمس تبريزي نيز براي اين فيلمنامه‌نويس دشوار و پيچيده است. افرادي كه روي اين پروژه كار مي‌كنند شمس را شخصيتي منفي نمي‌بينند. آنها شمس را شخصيتي مي‌بينند كه تاثيري آشفته بر مولانا گذاشت و باعث شد اين معلم از تدريس و خانواده‌اش دور شود. اين ابهامات به نويسندگان و تهيه‌كنندگان پروژه مجوز هنري بهتري مي‌دهد و آنها اميدوارند رقابت عارفانه اين دو چهره در داستان، تصويري متقاعدكننده ارايه بدهد. فرنزوني در اين باره مي‌گويد: «عظمت مولانا از غيرقابل پيش‌بيني بودن و چالش‌برانگيز بودن او نشات گرفته است.» فرنزوني مي‌گويد اين اثر شامل پيش‌درآمدي از مهاجرت مولانا از زادگاهش مي‌شود؛ شرايطي كه با زمان حاضر نيز مشابه است. حمله مغول بي‌شباهت به وحشيگري‌هاي داعش در خاورميانه و فراري كردن هزاران شهروند از خانه‌هاي‌شان نيست.  زندگينامه هاليوودي مولانا بر تدريس‌هاي او و ملاقاتش با شمس تمركز دارد و اين در صورتي است كه به شخصيت كيميا، دختر مولانا، برجستگي داده شده است. كيميا دختر بي‌پروايي كه برخي از كارشناسان معتقدند با شمس تبريزي ازدواج كرد.  دليل اصلي فرنزوني و بروان براي ساخت اين فيلم، معرفي داستان زندگي مولانا براي نسل كنوني است، نسلي كه دوستدار اشعار مولاناست.

فرنزوني اميدوار است مخاطبان اين اثر قادر به شناخت شاعر باشند: «نكته جالب توجه اين است كه اين همه عشق از كجا مي‌آيد؟ قرن بيست‌ويكم است و داستان زندگي مولانا فكر ما را به خود مشغول كرد و از آن استقبال مي‌كنيم. اگر در موضع درستي قرار بگيريم مي‌توانيم بگوييم كه اين عشق از كجا مي‌آيد؟» فكر مي‌كنم مشخص باشد كه چرا مردم عاشق شعر او هستند. جمله‌اي در فيلم «لورنس عربستان» هست كه وقتي از او مي‌پرسند چرا بيابان را دوست دارد، او مي‌گويد: «چون بيابان پاك است.» مولانا ويژگي «دست‌يافتن» را دارد. وقتي شعر او را بفهميد نه تنها آن را درك كرده‌ايد بلكه اين شعر فكر شما را درگير كرده است. پيش از اين شهرام اسدي و آرش معيريان مجموعه تلويزيوني «جلال‌الدين» را روي آنتن شبكه يك سيما بردند. اين سريال در سه فاز برنامه‌ريزي شده بود و آنها در فاز اول اين سريال به دوران كودكي اين شاعر نامدار پرداختند. از آنجايي كه فضاي معماري شهر بلخ در دوران كودكي مولانا كاملا ايراني بوده، اين فاز از سريال در خوانسار، اصفهان و كاشان جلوي دوربين رفت.

اعتماد