بررسی روابط بینامتنی اثری از اکرم عثمان با داش آکل صادق هدایت / نیلوفر نیک‌سیر

روابط بينا متني ميان  داستان داش آكل اثر صادق هدايت و داستان مرد هارا قول است اثر اكرم عثمان

نیلوفر نیک‌سیر

 اصطلاح بينامتنيت براي نخستين بار در اواخر دهه ء شصت، در آثار ژوليا كريستوا در بررسي انديشه هاي ميخاييل باختين، به ويژه در بحث از "تخيل گفت وگويي" او مطرح شد.

 در گذشته چنين پنداشته مي شد كه مؤلف معنايي واحد را دراثر خود مي دمد  وخواننده با خواندن اثر، آن معنا را دريافت مي كند ولذت مي برد.اما پسا ساختگرايان قطعيت ويگانگي معنا را در هم شكستند وحضور مؤلف در درك معنا تا بدان حد كمرنگ شد كه رولان بارت "مرگ مؤلف " را اعلام كرد. از آن پس، خواننده ، معنا را پيش مي برد و در حين خواندن متن خود نيز به آفرينش وتوليد دست مي زد؛ ازين رو، ديگر معنا اسير مولف نبود، بلكه هر خواننده مي توانست با توجه به پيش زمينهء  ذهني خود معناي خاص را از متن برداشت كند. اين عدم قطعيت معنا به زايش رويكرد بينامتنيت منجر شد.البته بينامتنيت تنها به ادبيات منحصر نبود، بلكه همه حوزه هاي هنري از جمله سينما، نقاشي ، معماري، عكاسي و… را در بر مي گرفت.

هرچند اين اصطلاح زاده ء سرشت ژوليا كريستوا بود، هسته ء مركزي آن در آثار فردينان دو سوسور، ميخاييل باختين ورولان بار شكل گرفت.

 باخيتن به اين باور بود كه هيچ اثري به تنهايي وجود ندارد، هر اثري از آثار پيشين مايه گرفته وخود را مخاطب يك بستر اجتماعي كرده ودر پي دريافت پاسخي فعالانه از سوي آنان است. ( رضايي دشت ارژنه ؛ ب.ت 4 و5 )

 براساس نظريه ميخاييل باختين ، بررسي وتحليل اين دو داستان را پي مي گيريم وبدين مساله ميپردازيم كه وجوه تشابه وتفاهم اين دو در چيست ؟

  

 خلاصه داستان داش آكل

 "داش آکل" لوطی مشهور شيرازي است    که خصلت‌های جوانمردانه‌اش او را محبوب مردم ضعیف و بی‌پناه شهر کرده است. اما کاکارستم که گردن‌کلفتی ناجوانمرد است و به همین سبب، بارها ضرب شست داش آکل را چشیده، به شدت از او نفرت دارد و در پی فرصتی است تا زهرش را به داش آکل بریزد و از او انتقام بگیرد.

در همین حین، حاجی صمد -از مالکان شیراز- می میرد، و داش آکل را وصی خود قرار می دهد. داش آکل، با اینکه آزادی خود را از همه چیز بیشتر دوست دارد، به ناچار این وظیفه دشوار را به گردن می‌گیرد. او با دیدن مرجان، دختر چهارده ساله‌ی حاجی صمد، به وی دل می‌بازد. اما اظهار عشق به مرجان را خلاف رویه‌ی جوانمردی و عمل به وظیفه‌ی خود می‌داند. در نتیجه، این راز را در دل نگه می‌دارد. در عوض، طوطی‌ای می‌خرد، و درد‌ دلش را به او می‌گوید.

از آن پس، داش آکل، قرق کردن سرِ گذر و درگیری با سایر لوطی‌ها و اوباش را ترک می‌کند و اوقات خود را صرف رسیدگی به اموال حاجی و خانواده‌ی او می‌کند. بر این منوال، هفت سال می گذرد تا این‌که برای مرجان، خواستگاری پیدا می شود. داش آکل به عنوان آخرین وظیفه‌ی خود، وسایل ازدواج مرجان را فراهم می‌کند و او را به خانه‌ی بخت می‌فرستد.

همان شب، در حال نشستن داش آکل در میدان‌گاهی محله -در حالی که مست است- کاکارستم سر می رسد. با داش آکل یکی به دو می‌کند و در نهایت با او گلاویز می‌شود؛ و سرانجام، با قمه   زخمی‌اش می‌کند.

فردای آن روز، وقتی پسر بزرگ حاجی صمد بر بالین داش آکل می‌آید، او طوطی‌اش را به وی می سپارد و کمی بعد، می‌میرد.

عصر همان روز، مرجان قفس طوطی را جلوش گذاشته است و به آن نگاه می‌کند، که ناگهان طوطی با لحن داشی "خراشیده‌ای" می‌گوید: «مرجان… تو مرا کشتی… به کی بگویم… مرجان… عشق تو… مرا کشت . ( ميرصادقي ؛1367 : 167 )

 

خلاصه داستان مرد هارا قول است

 "شير" كاكه كوچه هاي قديمي كابل است كوچه هاي شوربازار ، سر چوك ، پايين چوك. جواني عيار كه آوازه غيرتش در سراسر كابل پيچيده است و در كاغذ پران بازي حريف ندارد.

 دل در گرو مهر دختر خاله اش "طاهره" مي بندد وبراي اين عشق  تا پاي جان مي ايستد. طاهره نيز به شير عشق مي ورزد وآرزوي اين دو جوان رسيدن به هم است.

 شير را حريفي بنام فضلو ، با كنايه هايش هميشه مي آزارد. فضلو مرديست كه حريف شير در كاغذ پران بازيست. عشق طاهره وشير پايان خوشي ندارد و با گريه وغم از هم دور ميشوند و شير پاي سوگندي كه به برادر طاهره مبني بر اينكه ما ازين به بعد برادران ديني هستيم ،مي ماند ودست از مهر طاهره مي شويد. اما تا پيري ازدواج نميكند ودر دكان كاغذ پران فروشي اش با حسرت زنده گي را مي گذراند. ( عثمان ؛ 1382 : 10 )

  بين داستان داش آكل و مرد هارا قول است تشابهاتي ديده ميشود وبايد ياد آورشويم كه اين دو داستان زمينه هاي فرهنگي يكساني دارند. اين تشابه باعث شد تا اين دو داستان را در كنار هم قرار بدهيم وببينيم كه اين  ادعا تا كجا حقيقت دارد.

صادق هدايت داستان داش آكل را در سال 1311 نوشت واز جمله معروف ترين داستان هاي كوتاه وي است. اكرم عثمان داستان مرد هارا قول است را در سال 1354 نوشت.

روابط بينا متني ميان  داش آكل و مرد هارا قول است

  بارت هيچ متني را اصيل نمي دانست و نظرش اين بود كه هر متني، آميزه اي ازنوشته ها ، نقل قول هاي برگرفته ازمراكز مختلف فرهنگ است كه هيچ يك اصالت ندارند. هيچ مولفي به ياري ذهن اصيل خود به آفرينش هنري دست نمي زند، بلكه هر اثرواگويه اي ازمراكز شناخته و نا شناختهء فرهنگ است. ( رضايي دشت ارژنه ؛ ب .ت 2 )

  پس با در نظر داشت حرف بالا به اين نتيجه مي رسيم كه متن ها در حال گفتگويند وممكن است يك نويسنده تاثير مستقيم از نويسنده ء ديگر نگيرد ، ولي توسط نا خود آگاهش با متون ديگر در ارتباط است. آنچه كه در دو داستان داش آكل و مرد هارا قول است اتفاق افتاده است.

مكان هايي كه اين دو داستان در آن اتفاق مي افتند، مكان هاي مشابهي هستند ، مكان هايي قديمي كه اصالت خود را دارند و دل هر برزن شان هزاران قصه را در خود نهفته دارد:

 همه ء اهل شيراز مي دانستند كه  داش آكل و كاكا رستم سايهء يك ديگر را به تير مي زدند.

ولي نصف شب ، آن وقتي كه شهر شيراز با كوچه هاي پر پيچ وخم ، باغهاي دلگشا وشراب هاي ارغوانيش به خواب مي رفت … ( 117 )   

 وچنين مكان هاي قديمي در داستان مرد هارا قول است :

 شيرگفت : "هان چه خوب بود اگر كاغذ پرانها چشمكهايي به خوبي چشم تو مي داشتند."

طاهره پرسيد: " فايديش چي؟"

شيرجواب داد : "فايديش ايكه او وخت كاغذ پرانه از سر تمام كوچه ها وخانه ها تار مي دادم تا كل كوچه گيها ، مردم شور بازار علي رضا خان ، ريكا خانه وباغ علي مردان حيران ِ چشمكهاي كاغذ پرانم ميشدند."

   (11 )  

  

  داش آكل و شير دو شخصيتي اند كه در هر دو داستان نقش محوري را دارند و ويژگيهاي مشابه. هردو لوطي وبه اصطلاحي عيار اند و اعمالي ازشان سرميزند كه در خود يك شخصيتي اين چنيني هست.بايد ياد  آور شد كه اين عياري ولوطي گري از زمينه مشترك فرهنگي هر دو سرزمين سر بلند كرده است. لحن واعمال اين دوشخصيت ويژگيهايي دارد كه ميتوان مشترك دانست وحتي تاثير پذيرفته ازهم :

آنگاهي كه داش آكل در قهوه خانه نشسته است و كنايه هايش را روي كاكا رستم مي ريزد :

داش آكل همين طور كه يخ را دور كاسه مي گردانيد وزير چشمي وضعيت را مي پاييد، خنده ي گستاخي كرد كه يك رج دندان هاي سفيد محكم از زير سبيل حنا بسته ي او برق زد وگفت :

 "بي غيرت ها رجز مي خوانند ، آن وقت معلوم مي شود رستم صولت و افندي پيزي كيست." (167 )

 وقتي كه در شب عروسي مرجان با قوم خويش هايش تسويه حساب مي كند :

"تا به امروز هر چه خرج شده با مخارج امشب همه را از جيب خود داده ام. حالا ديگر ما به سي ِ خودمان آن ها هم به سي ِ خودشان ." (175 )

 وآنجاييكه قهرمان داستان مرد هارا قول است از گذشتن دنيا وبي مقداري آن مي گويد، ميشود همين لحن را ديد:

" عاقبت مردن است دنيا تير ميشه، دنيا به غمش نمي ارزه دنيا چهار روز است." (12 )

 

 مرجان وطاهره   زناني اند كه در هردو داستان سرنوشتي مشابه دارند ، گير كرده در لاي سنت هاي سخت ومحكمي كه عنان آنرا مردان جامعه بدست دارد. اين مردان هستند كه تصميم گيرنده اند وآنهايند كه ميگويند كه با چه كسي بايد زنده گي شان را آغاز كنند.

مرجان وطاهره تنها تفاوتي كه دارند درينست كه طاهره دختريست پر شروشور، اما مرجان شخصيتي ست كه كمتر در صحنه ي داستان ماجرا مي آفريند و تنها يكبار ديده ميشود وآن هم از پشت پرده. نقطه پر رنگ مشترك شان درينست كه هردو عاشق اند ولي هيچكدام به فرجامي خوش نمي  رسند. همچنين هردو را به شوهراني ناخواسته وبد تركيب ميدهند وسرنوشتشان اينگونه رقم ميخورد :

 " براي مرجان شوهر پيدا شد، آن هم چه شوهري كه هم پيرتر وهم بد گل تر از داش آكل بود. ازين واقعه  خم به روي داش آكل نيامد… " (175 )

 در داستان مرد هارا قول است نيز چنين اتفاقي مي افتد :

 "در آن شب شير چندان انگشت هاي دستش را جويد كه خون جاري شد اما دست از پا خطا نكرد و بيخود نشد. طاهره رهسپار خانه ي حاكم سالخورده وچاقي شد كه شكمش از بينيش بالا پريده بود. " (24 )

 مرجان در داستان داش آكل از پشت پرده خودش را مي نماياند  وتنها در دو صحنه از داستان حضورش محسوس است. اما تمام داستان انگار بر نوك انگشت او مي چرخد :

 " همين طور كه سرش را برگردانيد ، از لاي پردهء ديگر دختري را با چهره ي بر افروخته وچشم هاي گيرنده ي سياه ديد . يك دقيقه نكشيد كه در چشمهاي يكديگر نگاه كردند ، ولي آن دختر مثل اينكه خجالت كشيد، پرده را انداخت وعقب رفت. اين دختر، مرجان ، دختر حاجي صمد بود كه از كنجكاوي آمده بود داش سرشناس شهر وقيم خودشان را ببيند. (171 )

در اخير داستان نيز اين مرجان  است كه بر داش آكل و عشق از دست رفته ي شان اشك مي ريزد و خواننده را با دنياي بهت واندوه سرد بر جاي مي گذارد :

" عصر همان روز بود، مرجان قفس طوطي را جلوش گذاشته بود و به رنگ آميزي پروبال ، نوك برگشته وچشمهاي گرد بي حالت طوطي خيره شده بود، ناگهان طوطي بالحن داشي خراشيده اي گفت :

مرجان… مرجان… تو مرا كشتي… به كه بگويم؟… مرجان… عشق تو… مرا كشت.

اشك از چشم هاي مرجان سرازير شد. (179 )

 طاهره در داستان مردهارا قول است دختريست كه هرچند روحيه ي شادي دارد ولي  پابسته ي فرهنگ مرد سالار است :

 " طاهره! طاهره ي از دست رفته! طاهره فالبين! طاهره شوخ! طاهره افسونگر وخندان! آه چه دندان هايي داشت،

" طاهره از دنيا بي خبربعد از سرمه ي چشمها وچوتي موها، لباس قناويز را به بركرد . طاهره از خوشحالي چرخي زد ومقابل ارسي آمد. طاهره به بازي با جعد زلفانش مشغول شد وسرودي را زمزمه كرد. " (16 )

   كاكا رستم وفضلو  شخصيت هاي منفي كه با پر رنگي تمام در هر دو داستان چهره مي نمايانند ،   كاكا رستم در داش آكل و فضلو در مردها را قول است . با همان لحن پر از زهر ونيش وكنايه هاي خاص. كاكا رستم در داستان داش آكل مرديست عقده اي با زباني كه لكنت دارد و فضلو در داستان مرد هارا قول است جواني هست چشم چران كه به  " پوده" معروف است و زياد دروغ مي گويد ، آدمي بسيار پر حرف كه  از بغل بغل تيره ها وسنج ها نامردانه و دزدانه چشم چراني مي كند و مزاحم دختر هاي همسايه مي شود. هردو شخصيت با قهرمان اصلي داستان در تضاد اند ومدام در مقابلشان قرار مي گيرند :

  وقتي در قهوه خانه كاكا رستم  وداش آكل روبروي هم قرار دارند ، كاكا رستم از سر غيظ ونفرت واگويه ميكند كه :

 " ارواي شك كمشان، آن هايي كه ق ق قپي پا مي شند، اگ لولوطي هستند اامشب مي آيند ، دست وپه په پنجه نرم ميك كنند."  (167 )

 او در جاي جاي از داستان حضور مي يابد و  طعنه هايش را برسر داش آكل فرو ميبارد :

" سر پيري و معركه گيري! يارو عاشق دختر حاجي صمد شده! گزليكش را غلاف كرد! خاك تو چشم مردم پاشيد، كتره هاي چو انداخت تا وكيل حاجي شد وهمه ي املاكش را بالا كشيد، خدا بخت بدهد." (173 )

 " حالا يك  لوطي مي خواهم كه اين قمه را از زمين بيرون بياورد." (178 )

    اين نيش وكنايه ها در گفتگو هاي بين فضلو وشير نيز ديده ميشود:

  " شير! ده اي وقتها بال هايت خو كده ده بام ديده نمي شي ؟  (16 )

فضلو گفت: " مه كتيت كار دارم، حالي او سالا ره گاو خورده كه تو جوره نداشتي حالي وخت وخت فضلو است ، وخت سرشكستنت." (25)

 راوي وقتي از قول وغيرت ومرد و نامرد سخني به ميان مياورد ، بازهم عناصر مشتركي در هردو داستان به چشم ميخورد:

 وقتي داش آكل از غيرت مي گويد وهمه را مورد خطاب قرار ميدهد :

"بي غيرت ها رجز مي خوانند، آن وقت معلوم ميشود رستم صولت وافندي پيزي كيست."   

  ووقتي كاكارستم مفهوم غيرت را به داش آكل واضح ميسازد:

" كاكا ، مردت خانه نيست. معلوم ميشه كه يك بست فور بيشتر كشيدي، خوب شنگولت كرده. مي داني چيه، اين بي غيرت بازي ها ، اين دون بازي ها را كنار بگذار، خودت را زده اي به لاتي، خجالت هم نمي كشي؟ …" (168)

 در داستان مرد هارا قول است آنگاه كه شير وبرادر طاهره (محمود) شاخ به شاخ ميشوند :

" سرانجام لحظه ي موعود فرا رسيد وشير ومحمود شاخ به شاخ شدند، دستهاي محمود درازتر بود تا شير به خود جنبيد چاتش به دست حريف افتاد وسربه تالاق به گردن خورد، مردم كف زدند وبرخي از هيجان صلوات كشيدند. رگ غيرت شير به تور آمد… " (16)

در صحنه ي از داستان مرد هارا قول است، شير فضلو را پوده ونا مرد ميخواند و خود را لايق هماوردي با او نميداند :

" شير سرش را بر داشت و با چشمهايش كه بي شباهت به كاسه ي خون نبود سرا پاي فضلو را از نظر گذراند ، فضلو داد زد : او كر گوش او لافوك! چرت چي ره مي زني ؟

شير پاسخ داد : چرت نامرد اره ، چرت پوداره ، چرت تو ره !

فضلو خنديد وشير جواب داد : برو فضلو مه كتيت كار ندارم! " (25 )

   در هردو داستان ، شخصيت هاي محوري قول وعهدي مي بندند كه تا آخر عمر پاي آن وفا دار مي ايستند.حتي  وقتي پاي عشق و دلداده گي نيز در ميان هست ، بازهم به عهد شان وفا دار مانده وپاي روي خواسته ي دل مي گذارند.

 داش آكل در عشق مرجان صبوري را پيشه ي خود ميسازد و از آن دم نميزند چرا كه پاي قول و عهدش مانده است :

" شب ها از زور پريشاني عرق مي نوشيد وبراي سرگرمي خودش يك طوطي خريده بود. جلو طوطي مي نشست و درد دل مي كرد. اگر داش آكل خواستگاري مرجان را مي كرد البته مادرش مرجان را به روي دست به اومي داد. ولي ازطرف ديگر نمي خواست كه پاي بند زن و بچه بشود، مي خواست آزاد باشد همان طور كه بارآمده بود. به علاوه پيش

خودش گمان مي كرد هرگاه دختري كه به او سپرده شده به زني بگيرد، نمك به حرامي خواهد بود. "(173 )

 همه ي محل بر مرد بودن داش آكل تاكيد دارند و برايش ننگ است كه زير قولش بزند :

" حاجي خدا بيامرز هميشه مي گفت اگر يك نفر مرد هست فلاني است." (171 )

  اين دين آزادي داش آكل را از او مي گيرد :

خانم، من آزادي خودم را از هر چيز بيشتر دوست دارم، اما حالا كه زير دين مرده رفته ام، به همين تيغه ي آفتاب قسم اگر نمردم به همه ي اين كلم به سر ها نشان مي دهم." (171 )

 ازيكطرف در داستان مرد هارا قول است نيز شير در گير سوگندي مي ماند كه برادر طاهره آنرا ياد ميكند كه ازين به بعد من و تو برادر قرآني هستيم واين برادر شدن ، عشق طاهره را بر شير حرام ميسازد :

" شيرجان راستي كه تو شير بودي مه خطا كديم، گذشته را صلوات ازين پس من وتو بيادر قرآني هستيم!

" برادر قرآني شير! طاهره يا محمود؟ برادري يا عشق ؟ باخود گفت: مرد ها ره قول اس عشقش سرم حرام ،دگه خانيشان نميرم دگه گپشه نميزنم دگه يادشه نميكنم." (21 )

  عشق از موتيف هاييست كه در هر دو داستان به قوت خودش رخ نمايي مي كند ، عنصر مركزي هر دو روايت عشق است :

 داش آكل لوطي كه دل به هيچ چيزي نمي سپارد ، به صورت ناگهاني ودر طي يك اتفاق عاشق مرجان ميشود ، مرجاني كه داش آكل قيم اوست و هيچ حقي ندارد تا به او دست بيابد :

او درواگويه هايش  به خودش مي قبولاند كه لايق اين عشق نيست:

 " شايد مرا دوست نداشته باشد! بلكه شوهر خوشكل وجوان پيدا بكند… ننه ، از مردانگي دور است… او چهارده سال دارد ومن چهل سالم است… اما چه بكنم ؟ اين عشق مرا مي كشد… مرجان… تو مرا كشتي… به كه بگويم؟ مرجان… عشق تو مرا كشت…! " (174 )

 راوي داستان مرد هارا قول است نيز از عشق مي گويد از شير كه در بند عشق طاهره است ولي حق دست يافتن به او را از دست ميدهد:

"براي شير سراسر دنيا را طاهره پر كرده بود، خيال طاهره ، خنده ها ،وقصه ها يش وگپهاي معني دارش كه مي گفت : تو زياد تر سودايي ميشي ، خوراكت كم ورنگت زرد ميشه وخو از چشمهايت ميپره. "  (21 )

در هردو داستان ، شخصيت اصلي  براي پركردن لحظات تنهايي اش به سرگرمي هايي پناه ميبرد. شير به گودي پران ( كاغذ باد ) و داش آكل به طوطي اش ، تاجاييكه با اين دلخوشي هاي كوچك حرف ميزنند و آنها را انسان فرض مي كنند :

"شير از قديم ها تار مي زد و گدي پران مي ساخت ودراين كار در تمام كوچه هاي شور بازار و چوك پايين  چوك ، طاق و بي جوره بود." (9)

" كاغذ ها كوت شدند ونقش ها وتصوير ها برو بالين گدي پرانها را آراستند. شير هرچه ساخت چنگي به دلش نزد و به ياد گذ شته افتاد. به ياد طاهره، به ياد ميخچه وطاقچه وبه ياد شب عيد. در دل كاغذ پراني نوشت كه  عيدت مبارك! اما گفت  بري كي… بري چي !؟" (24)

 داش آكل به عرق خوري پناه مي برد:

" شب ها از زور پريشاني عرق مي نوشيد وبراي سرگرمي خودش يك طوطي خريده بود.جلو قفس مي نشست وبا طوطي درد دل مي كرد." (173 )

 شخصيت اول هردو داستان در وقت دلتنگي ابياتي چند را زمزمه كرده  وتلخي درونشان را بيرون مي ريزند:

وقتي داش آكل از روي بي حوصلگي شعري زمزمه ميكند :

به شب نشيني زندانيان برم  حسرت

كه نقل مجلسشان دانه هاي زنجير است (177)

ووقتي شير از روي دلتنگي اش زمزمه ميكند :

كسي كه عاشق است از جان نترسد

  دل عاشق مثال گرگ گشنه

كه گرگ از هي هي چوپان نترسد (19)

پايان هردو داستان  غم انگيز است و دل خواننده را به درد مي آورد ، در هردو روايت شخصيت  هاي محوري داستان كه همانا شير و داش آكل اند ، پاي عهد شان مي مانند و به عشق از دست رفته ي شان به حسرت مي نگرند. داش آكل جانش را از دست مي دهد و شير روحش را.

پايان بندي داستان داش آكل :

" در دنيا… همين طوطي را … داشتم… جان شما… جان طوطي… اورا بسپريد… به …"

دوباره خاموش شد. ولي خان دستمال ابريشمي را در آورد واشك چشمش را پاك كرد. داش آكل از حال رفت ويك ساعت بعد مرد.

همه ي اهل شيراز برايش گريه كردند. (179)

ولحظه ي خدا حافظي شير با طاهره :

" طاهره زار زار گريست وسراپا به غم هاي شير گوش داد. وقت وداع شير به طاهره گفت : طاهره جان! ديدار به قيامت.

طاهره از همان دور از شهدا از ميان قبرها ومرده ها صدا زد : شيرجان تو قول دادي تو قسم خوردي مگم مه قول نداديم مه قسم نخورديم ، مه دوستت دارم ، مه خواستن خواهت هستم ، اگه پشتم نگردي خونم به گردنت.

ولي شيرگفت: مرد هارا قول است… مه از قولم نمي گردم.

آنگاه به شف دستارش نم چشمانش را پاك كرد." (28)

  بينامتنيت در ادبيات روشي است كه متن هارا به هم نزديك ميسازد تا بدانيم چقدر اين متون از هم رنگ وتاثير پذيرفته اند. ميزان د مخوري متن ها با يكديگر را به مخاطب نشان ميدهد.

 بوسيله اين روش به اين درك مي رسيم كه ميان همه ي متون گفتگو جريان دارد و اين گفتگو در طول سده ها در جريان است و هيچ اثر تازه ي تازه نيست بنابر گفته ميخاييل باخيتن.

 بين داستان داش آكل اثر صادق هدايت وداستان مرد هارا قول است اثر اكرم عثمان ، مشتركاتي ديده ميشود ازهمه ي جهات از لحاظ مكان ، شخصيت ها ، محيط اجتماعي و… وبررسي اين مشتركات با بينامتنيت امكان پذير بود.

 هرچند اكرم عثمان در جايي اظهار نكرده است كه از صادق هدايت در نوشتن اين داستانش تاثير پذيرفته ؛ ولي ميتوان اين مايه گيري را در داستان مردهارا  قول است ديد. اما اكرم عثمان با ديد خاص ونحوه ي قصه پردازي خاص خودش به روايت نشسته  ودنياي ذهني مخصوص خودش را به تصوير كشيده است. با اين مايه گيري ها و رنگ پذيري هاست كه شاخ وبرگ ادبيات پربار تر ميشود ، چرا كه  هركس از در يچه ي ذهن خودش آنچه را كه از گذشته به او رسيده به تصوير مي كشد و  دنياي تازه ي را مي آفريند. كار ادبيات نو آفريني  در دنياي كهنه هاست.

 

سرچشمه ها :

 1 – ميرصادقي ، جمال : عناصر داستان ، چاپ دوم 1367 ، انتشارات شفا

 2 –  عثمان ، اكرم : مرد ها را قول است ، چاپ سوم 1382 ، انتشارات كابل

3 – رضايي دشت ارژنه، محمود : نقد وتحليل قصه اي از مرزبان نامه بر اساس رويكرد بينامتنيت