نقد و بررسی فیلم «آباجان» ساخته هاتف عليمرداني / تقلید از خود

‘

نقد فیلم «آباجان» ساخته هاتف عليمرداني

جهش به سوی هیچ

نیره رحمانی / مد و مه

یک فیلم هرچقدر که کارگردانی خوبی داشته باشد، هرچقدر که بازی های خوبی داشته باشد و هرچقدر که فضاسازی موفق و روبط و موقعیت های جانداری داشته باشد، اما با لکنت جلو برود و سپس متوقف شده و پیش نرود کاری شکست خورده است.در این نکته هیچ شکی نیست چرا که به جای احساس لذت در مخاطب او را کلافه خواهد کرد. این بزرگترین مشکل فیلم آبان جان است صرف مظر از اینکه موارد  اشاره شده آن نیز از سطح متوسط بالاتر نمیرود، یعنی شاید از هفت ماهگی بهتر باشد اما از کوچه بی نام در سطح پایین تری قرار دارد.

درباره فیلم البته باید با جزئیات بیشتر نوشت که در این مختصر محال آن نیست جز اینکه حاصل یک دغدغه شخصی از سوی کارگردان است که متاسفانه چون فاقد پیرنگ و فراز و فرود داستانی است و تنها با اتکا به چند خرده روایت می خواهد تماشاگر را باخود همراه کند به تجربه ای ناموفق بدل شده است. در زمینه لهجه فیلم نیز تکلیف کارگردان روشن نیست و باعث شده دیگر بلاتکلیفی های فیلمساز نیز بیشتر به چشم بخورد. هاتف علیمردانی کارگردان خوبی است اما با یک فیلمنامه اگر نه ضعیف اما معیوب، هیچ کارگردانی نمی تواند فیلم خوب بسازد.

*****

نقد فیلم «آباجان» ساخته هاتف عليمرداني

محمد مقدسیان

معلم ترياكي
«آباجان» مجموعه‌اي پراكنده از خرده پيرنگ‌ها در غياب شاه پيرنگ است كه به مدد حضور فاطمه معتمد آريا و روي دوش ساير بازيگرانش كار را پيش مي‌برد. فيلمي پراكنده گو كه روي احساساتي شدن مخاطب حساب باز كرده است.
هاتف عليمرداني بعد از تجربه نه چندان موفق «هفت‌ماهگي» سراغ ساخت سوژه‌اي آمده كه رگه‌هايي از دغدغه شخصي او و خاطراتش از دوران تحصيل در زنجان را با خود همراه دارد. عليمرداني هيچ‌وقت فيلمساز درجه اولي نبوده و بهترين اثرش يعني «كوچه بي‌نام» هم اثري قابل اعتنا اما نه چندان به ياد ماندني بوده است.
اين همه بدان معناست كه نمي‌توان انتظار داشت كه در ساخت «آباجان» تحول شگرف در دنياي فيلمسازي او رخ دهد. نخ تسبيح انسجام بخش داستان در «كوچه بي‌نام» يعني ماجراي پر تعليق سقوط هواپيما و مرگ و زندگي پسرك فيلم در «آباجان» غايب است. در واقع بايد گفت اثر تازه عليمرداني به دليل تكيه نداشتن بر يك منطق يا نقطه عزيمت مشخص به برگي رها در باد مي‌ماند كه سرنوشت هر لحظه آن را يكي از خرده‌پيرنگ‌هاي جذاب فيلم يا شيوه اجراي بازيگراني همچون فاطمه معتمد آريا، سعيد آقاخاني يا شبنم مقدمي تعيين مي‌كنند نه ريلي از پيش طراحي شده تحت عنوان شاه پيرنگ كه تمام روابط علي و معلولي فيلم را انسجام مي‌بخشد و خودش به مرور پرورش پيدا مي‌كند تا در نهايت فيلم و مخاطب را به سرمنزل مقصود و ايستگاه پاياني فيلم برساند.
اين در واقع به جاي آنكه بازيگران، خرده پيرنگ‌ها و موقعيت‌هاي داستاني فيلم در خدمت به سرانجام رسيدن خط سير اصلي فيلم عمل كنند، صرفا در جهت به سلامت گذراندن يك لحظه و اميدوار بودن به اثر بخشي خرده پيرنگ بعدي است؛ گويي فيلمنامه با مدل كارگردان روزمزد در تلاش است تا مقطعي كوتاه را اثر بخش باشد و براي بخش بعدي سراغ داستانك ديگري مي‌رود و…
اين همه باعث سردرگمي مخاطب و در ادامه دور شدن از فيلم و نهايتا بي‌اثر شدن رفتارهاي احساسي فيلم براي جلب نظر مخاطب مي‌شود. رخدادهاي احساسي و غليظي كه پر واضح است به كار بسته شده‌اند تا خلأ انسجام روايي و داستاني اثر كمتر به چشم آيد و با سرگرم كردن مخاطب با ابزار هيجان دفعي، نقاط ضعف فيلمنامه را پوشانده باشد.

****

نقد فیلم «آباجان» ساخته هاتف عليمرداني

تقلید از خود

حمید رضا امیدی سرور / مد و مه

یکی از بدترین افاق هایی که می تواند برای یک فیلمساز موفق بیفتد این است که به جای دنبال کردن موفقیت هایش، به تکرار آنها بپردازد. در چنین شرایطی حتی به فرض توفیق دوباره کاری تکراری و فاقد تازگی را ارائه کرده است. این همان اتفاقی است که برای هاتف علیمردانی افتاده، بعد از تجربه نه چندان قابل توجهی همانند هفت ماهگی کوشیده توفیقش در کوچه بی نام را تکرار کند. این نکته را از جنبه های مختلفی می توان در فیلم مشاهده کرد (البته با مختصری تغییر)، هم در موقعیت های کلی ، نوع روابط و پرداخت سینمایی آن هرکزیت یک خانه، یک مرد با دو همسر؛ یک رابطه عاطفی میان دختر و پسر های جوان وجود دارد که تا اندازه ای به دلیل روابط آشکار پنهان ممنوعه به نظر می رسد. اتفاق ناگواری که یکباره برای یکی از بچه های خانه می افتد (آنجا در چاه می افتد و اینجا تریاک می خورد) و…. این تقلید و تکرار خود در پرداخت سینمایی فیلم نیز دیده می شود هرچند به نظر می رسد که بعد از موفقیت ابد و یک روز ساخته سعید روستایی رگه هایی از تاثیر پذیری از او نیز وجود دارد.

*****

آباجان (هاتف علیمردانی)                                                         

ابد ۱۴۳

مهرزاد دانش/ ماهنامه فیلم

باز هم ابد و یک روز دیگر؟ باز هم خانه‌ای قدیمی، یک سالخورده‌ی زمین‌گیر و مقادیری تنش خانوادگی؟ نه… این فرمول قرار نیست همیشه موفق باشد؛ حتی اگر در تلفیق با مایه‌ی اصلی شیار ۱۴۳ (مادری که شهادت فرزند مفقود‌الاثرش را باور ندارد) قرار گرفته باشد. فیلم جدید علیمردانی ملغمه‌ای از چند موقعیت علی حده است که هیچ یک در حد داستان‌هایی جداگانه هم مورد توجه قرار نگرفته‌اند و تا آخر هم روند درستی را طی نمی‌کنند. معلم بداخلاق، کفتربازی، تریاک‌کشی، مادر شهید، عشق دختر و پسر با شبهه‌ی رابطه‌ی رضاعی‌شان، اطلاعیه‌های ضدانقلاب، مسمومیت نوزاد، هووهایی که با هم خواهرانه رفتار می‌کنند و… این‌ها قرار است در فضایی نوستالژیک از خاطره‌های دهه‌ی ۱۳۶۰ از آژیر خطر حمله‌ی هوایی دشمن تا نوحه‌های آهنگران، ترانه‌ی «ماوی ماوی» ابرام تاتلیس، صدای آوینی «روایت فتح» و… به هم ربط داده شوند، بی‌آن‌که الزامات درام‌پردازی درباره‌شان رعایت شود. نتیجه‌ی چنین آشفته‌بازاری این می‌شود که فیلم‌ساز یکی‌یکی و در سریع‌ترین شکل، آدم‌های داستان‌هایش را از فضای درام غیب می‌کند یا تعلیق‌ها را ناگهانی تمام می‌کند؛ دختر و پسر با هم غیب‌شان می‌زند، فرزند گم‌شده‌ی آباجان یک‌دفعه اسمش از تلویزیون به عنوان اسیر اعلام می‌شود و معلم هم در بمباران مدرسه می‌میرد. بدین ترتیب داستانی که شکل نگرفته بود، تمام می‌شود.

‘