اشتراک گذاری
دفاع كانون كارگردانان از كيميايي و واكنش منصور لشكري قوچاني
«قاتل اهلي»؛ فيلمي كه آرام نمي‌گيرد
الهام نداف
در سينماي ايران كمتر شاهد لشكركشي كارگردان و تهيه‌كننده مقابل هم بوده‌ايم، نه اينكه تمام آثار سينمايي بدون اختلاف ميان عوامل به ثمر رسيده باشد، نه! اما مورد عجيب فيلم سينمايي «قاتل اهلي» گويا فصل تازه‌اي ميان روابط و مناسبات تهيه‌كننده به عنوان مالك حقوقي و كارگردان مالك معنوي فيلم، باز كرده است.
اين فيلم بعد از كش و قوس‌هاي فراوان بالاخره در جشنواره سي و پنجم فجر روي پرده رفت و نتوانست مخاطبان، منتقدان و حتي برخي از عوامل خود را راضي كند چرا كه دعواي ميان دو طرف ماجرا بر كيفيت فيلم هم تاثير گذاشت؛ دعوايي كه منصور لشكري قوچاني را به عنوان تهيه‌كننده بر آن داشت تا موضوع را به خانه سينما بكشاند و اين نهاد سينمايي را حَكَم قرار دهد. اما كانون كارگردانان سينماي ايران، در روزهاي اخير به اين دعوا ورود پيدا كرد و تدوين و اضافه و كم كردن پلان‌هاي اثر سينمايي را حق كارگردان دانست؛ حقي كه تهيه‌كننده نمي‌تواند در آن مداخله كند. از همين‌رو لشكري قوچاني در تازه‌ترين اظهارات خود متني را در اختيار ايسنا قرار داد و در آن قضاوت را كاري سخت و از دغدغه‌هاي انساني براي اجراي عدالت توصيف كرد. اين تهيه‌كننده سينما كه چندي پيش فيلم «هفت ماهگي» را روي پرده داشت، در نامه خود اين نكته را يادآور شد كه حكميت اختلاف خود با مسعود كيميايي را به خانه سينما سپرده است، نه صنف و نهاد ديگري: «مطابق قوانين و ضوابط در خانواده سينما، رفع اختلافات و حكميت توسط هيات داوري خانه سينما انجام مي‌پذيرد و تاكنون دو بار قضيه به گونه‌اي مطرح شده كه گويا حكميتي در خانه سينما يا كانون كارگردانان اتفاق افتاده است و به نفع ايشان راي صادر شده است.»
او در ادامه با اشاره به اينكه كيميايي پيش از اين حكميت خانه سينما را نپذيرفته است، يادآور شد: اختلاف حقوقي براساس قرارداد منعقده است و بعد از چهار ماه نامه‌نگاري و انتظار، عدم پذيرش حكميت خانه سينما، منجر به وارد شدن خسارت معنوي بزرگي به فيلم «قاتل اهلي» در جشنواره فجر شد. اما مشكل اصلي تهيه‌كننده اين فيلم، تغيير در ماهيت و محتواي فيلمنامه بدون اجازه او است؛ تغييري كه به واسطه آن، بعد از تدوين اوليه «قاتل اهلي» كيميايي را بر آن داشت تا صحنه‌هايي به فيلم اضافه كند. طبيعي است كه تهيه‌كننده بر اساس فيلمنامه مصوب قراردادي را منعقد مي‌كند و انتظار دارد، فيلمبرداري و روند ساخت اثر، بر اساس همان قرارداد پيش رود. در پايان لشكري قوچاني بار ديگر حسن نيت خود را براي رفع مشكل «قاتل اهلي» نشان داد: «اگر كانون كارگردان‌ها مي‌خواهد به جاي هيات داوري خانه سينما حكميت انجام دهد، از نظر اينجانب بلامانع است و با گشاده‌رويي مي‌پذيرم.» اما اين تنها اعتراض لشكري قوچاني به عملكرد كيميايي در حوزه كارگرداني نبود. او پيش از اين سوم اسفندماه با انتشار نامه‌اي، بار ديگر از مسعود كيميايي به شوراي‌عالي تهيه‌كنندگان شكايت كرد: «اينجانب مراتب اداري و قانوني را پيگيري كرده و خواهم كرد و قطعا اگر خانه سينما حامي هنرمندان و هنربانان به عنوان داور توسط آقاي كيميايي پذيرفته نشود، پرونده از خانه سينما خارج و پيرو اختلافات حقوقي به قوه قضاييه ارسال مي‌شود. اعتبار و ميزان مشروعيت «خانه سينما» با عملكرد آقاي كيميايي در حال خدشه‌دارشدن است و اينجانب حسن‌نيت خود را با پيگيري قانوني توسط خانه سينما ثابت كرده‌ام. اميدوارم اعضاي محترم شوراي‌عالي تهيه‌كنندگان براي برون‌رفت از خلاف‌هاي مكرر استاد كيميايي كه باعث متضرر شدن بيشتر و بيشتر اينجانب مي‌شود تدبيري بينديشند.» او پذيرفت نسخه مورد تاييد كارگردان در جشنواره فيلم فجر روي پرده رود اما در نخستين روز برگزاري اين جشنواره اهالي رسانه را فراخواند تا اثبات كند خواسته‌اش غيرمنطقي نيست: «شايد از آقاي كيميايي كوچك‌تر باشم، ولي تهيه‌كننده، پدر فيلم است و با عرض معذرت از ايشان، خود را پدر فيلم مي‌دانم. من نمي‌خواهم سرنوشت سرمايه‌گذاران شش، هفت فيلم اخير آقاي كيميايي به سرم بيايد و خانه‌نشين شوم.» لشكري قوچاني در همان جلسه رسما اعلام كرد از همان ابتداي كار تاكيد كرده تا پولاد كيميايي در فيلم حضور نداشته باشد. او در اين جلسه با دفاع از پرويز پرستويي و نامه گلايه‌آميز او به كيميايي، عنوان كرد بدون حضور اين بازيگر، «قاتل اهلي» ساخته نمي‌شد. پرستويي پيش از شروع جشنواره فجر در نامه‌اي عنوان كرد از اعتماد و عشقي كه به «قاتل اهلي» داشته، سوءاستفاده شده است: «به دليل احترام ويژه‌اي كه براي مخاطبان عزيز قايل هستم، خواستم پيش از نمايش فيلم به ايشان اعلام كرده باشم كه اين فيلمنامه‌اي نبود كه قرار بود بازي كنم و در نتيجه اين فيلم كه مي‌توانست اثر خوبي در كارنامه همه ما ازجمله آقاي كيميايي داشته باشد، ارزشش را به مسائل شخصي باخت و آن نشد كه با وجود «ديربودن» قرار بود، بشود!»به گفته لشكري قوچاني تدوين فيلم مورد تاييد كيميايي بوده اما بعد از مدتي، پولاد كيميايي در گفت‌وگويي عنوان كرده نسخه نهايي مورد تاييد پدرش نيست! بعد از اكران فيلم در جشنواره فجر، عملكرد عوامل در نشست پرسش و پاسخ مزيد علت شد و بر حواشي دامن زد. رفتار مسعود كيميايي در اين نشست با منتقدان و خبرنگاران و همچنين نحوه برخورد محمود گبرلو، به عنوان مجري اين جلسه، فضا را متشنج كرد. در اين جلسه فريدون جيراني به دفاع از كيميايي پرداخت و اين در حالي است كه دلايل منصور لشكري قوچاني و توضيحات او به حاشيه رانده شد. بعدها بهمن فرماآرا نيز در نامه‌اي از عملكرد كيميايي دفاع كرد: «تقابل «هنر» و «بازار»، استحاله اقتصاد هنر به دلالي و واسطه‌گري و جابه‌جايي تخصص و تجربه با سرمايه‌داربودن، اينهاست كه گريبانگير هنر امروز ما، به‌خصوص سينماست كه شايد نسبت به ديگر هنرها بازار و گردش پولي بيشتر داشته باشد، وگرنه بديهي است كه هر اثر هنري تنها و تنها يك مولف دارد و حق مولف به اثر، حق كارگردان به فيلمش را نمي‌توان چرتكه انداخت و حساب كرد.» او ٤٥ سال دوستي با مسعود كيميايي را شاهد مثالي دانست تا ثابت كند كيميايي بيدي نيست كه با نسيم يك نهال بلرزد: «باقي هرچه هست هجوم بي‌امان سرمايه و رانت است به هنر كه بايد در برابرش ايستاد. مسعود كيميايي ايستاده است، ما نيز ايستاده‌ايم.» در اين مدت پولاد كيميايي بيش از پدرش گفت‌وگو و بارها تاكيد كرد تمايلي به حضور در فيلم نداشته و با وساطت پرستويي در «قاتل اهلي» بازي كرده است. با اين همه اما هيچ كدام از اين دفاع‌ها و لشكركشي‌ها، به نفع فيلم نبود. در اين دعوا اخلاق بيش از هر چيز ملعبه قرار گرفت و قضاوت و موضع‌گيري آدم‌ها، آنهايي كه سهمي در ساخته شدن اثر نداشتند، حواشي را به بحران تبديل كرد. «قاتل اهلي» كه يكي از فيلم‌هاي متقاضي اكران نوروز ٩٦ بود، حالا نسخه نهايي براي اكران روي پرده ندارد. كاش خانه سينما پيش از ورود نهادهاي غيرسينمايي به اين غائله پايان دهد.