نگاهی به کتاب «دژخیم می گرید» اثر فردریک دار / حمیدرضا امیدی سرور

در چنگال سرنوشت

حمیدرضا امیدی سرور

فردریک دار نویسنده ای بسیار پرکار بود، حاصل هفتاد و نه سال زندگی (از 1921 تا 2000)، 300 اثر داستانی و 20 اثر نمایشی بود. برای نوشتن داستانهایش از 20 نام مستعار استفاده کرد. پس از مرگ او  دعوایی حقوقی میان ناشر و وارثانش، در رابطه با کتابهایی که با نام مستعار نوشته بود درگرفت. فردریک دار نویسنده ای بسیار محبوب بود با آثاری که اغلب نیز پر فروش بودند. چنین مسئله ای می توانست فرصتی مناسب را تدارک ببیند تا آثارش با سوء استفاده روبه رو شوند.

جالب اینکه این اختلاف حقوقی درباره آثار نویسنده ای مطرح شده بود که به عنوان چهره ای صاحب سبک در ژانر پلیسی و جنایی شناخته می شد. نویسنده ای که هم از منظر محتوا و هم فرم از شیوه هایی منحصر به فرد در پرورش داستان و پرداخت آن بهره می برد.

داستانهای فردریک دار را نمی توان آثاری پلیسی در شکل متعارف آن محسوب کرد، در این آثار خبری از پلیس و کارآگاه نیست؛ اگر در برخی از صحنه ها نیز بنا به ضرورت دیده شوند، به عنوان شخصیتی فاعل که در حرکت داستان سهیم باشند، جلوه نمی کنند. استفاده از این سبک این فرصت را در اختیار نویسنده قرار می دهد  که برای نوشتن داستانهای خود ار شخصیت هایی معمولی که پیرامون هر یک از ما می توانند حضور داشته باشند استفاده کنند. بنابراین جرم و جنایت به عنوان پدیده ای جلوه می کند که در یک موقعیت بحرانی برای هرکسی حتی ساده ترین افراد که تا پیش از آن آزارشان به هیچ کس نرسیده نیز می تواند اتفاق بیفتد. 
این مهم به ملموس شدن فضای این داستانها و تقویت بار واقعگرایی آن ها می انجامد، به خصوص که در این سبک رمان از پیرنگی متکی بر روابط علی معلولی که براساس گره افکنی و گره گشایی هایی کارآگاهی شکل گرفته باشد استوار نیست؛ ساختار این گونه رمانها جنایی، حادثه محور  بوده با اتکا به حوادثی که اتفاق افتاده و شخصبت ها را درگیر خود می کنند، پیش می روند.

این درحالی است که آثار کارآگاهی  عموما از ساختاری کاملا طراحی شده برخوردارند و براساس الگوی گره افکنی و گره گشایی پیش می روند؛ بنابراین این قسم آثار جنایی از جذابیت و سرگرم کنندگی بیشتری درقیاس با داستان های کارآگاهی برخوردارند و به همین دلیل معمولا آثاری بسیار مناسب برای اقتباس های سینمایی به شمار می روند. رمان های فردریک دار از این منظر با توفیق قابل توجهی برخوردار بوده اند و 16 اثر او به فیلم در آمده است.

این نویسنده برای نخستین بار در مجموعه نقاب نشر جهان کتاب به علاقمندان ادبیات پلیسی در ایران، معرفی شده و تا کنون آثار گوناگونی  از او با ترجمه عباس آگاهی به فارسی منتشر شده اند که رمان‌های «آسانسور»، «مرگی که حرفش را می‌زدی»، «بچه‌پُرروها»، قاتل غمگین»، «بزهکاران» و «تصادف» این جمله اند . شصت و ششمین جلد از مجموعه نقاب نیز به رمانی از فردریک دار با عنوان «دژخیم می‌گرید» اختصاص یافته است. رمانی با مضمونی عاشقانه و در عین حال آمیخته با جنون و جنایت.
رمان  به شکلی جذاب با شرح تاثیر گذار صحنه یک تصادف آغاز می شود. اتومبیلی در جاده ای خلوت در خارج از شهر با سرعت در حال عبور است، اما یکبار برخورد موجودی جاندار به اتومبیل رشته تفکرات راننده را پاره می کند.  فردریک دار چنان استادانه این صحنه را توصیف می کند که گویی خود خواننده پشت رل اتومیبل نشسته بوده و حالا در حالی که گیج و حشت زده از ماشین پیاده می شود خود را در دل ماجرایی مرموز می یابد، در کنار پیکر زنی که نقش برزمین شده و جعبه ویلولون خرد شده ای در کنارش.

دانیل مرمه نقاشی است جوان که به تازگی توفیق هایی در زمینه حرفه ای و هنری کسب کرده، به همین خاطر به اسپانیا سفر کرده تا در آرامش و تنهایی از طبیعت این کشور نقاشی کند او در نزدیکی بارسلون، اتاقی در یک مهمانسرای ارزان قیمت کنار دریا گرفته است.

 این تصادف زندگی دانیل را دگرگون می کند، او که تا پیش از آن،  تنها به نقاشی فکر می کرد حالا درگیر مسائل و مشکلات زنی است که شبح وار خود را جلوی ماشین او انداخته است. زن بر اثر تصادف دچار فراموشی شده و دانیل در تلاش است با کشف گذشته اش،  زن را نزد خانواده خود بازگرداند. اگرچه در ابتدا توفیقی نصیب آنها نمی شود و به جای آن، علاقه ای میان دانیل و آن زن شکل می گیرد. با شکل گیری این علاقه دانیل رابطه ای پارادوکسیال با گذشته زن برقرار می کند؛ از یک سو می خواهد راز او را کشف کند و از سویدیگر می ترسد با کشف این راز و بازگشت حافظه زن؛ مجبور به از دست دادن او شود.

در رمان «دژخیم می گرید» همانند بسیاری از آثار فردریک دار، داستان از یک بعد عاشقانه نیز بر خوردار است. عشقی که همچون اخگری سوزاننده از راه می رسد، شاید روزهای خوشی را برای این عشاق به همراه داشته باشد، اما در نهایت زمینه ساز تباهی این شخصیت ها می شود.

فردریک دار علاوه بر تبحری که در فضا سازی و توصیف زنده صحنه های مختلف  دارد، داستانگویی چیره دست نیز هست. او با توانایی  موقعیت های داستانی مختلف را پازل وار کنار هم می چیند و با مورد توجه قرار دادن انگیزه آدمها،  روایتی پرکشش و جذاب می آفریند. از همین روست که زمانی دانیل در جستجوی گذشته آن زن است و زمانی دیگر گریزان از آن.

فردریک دار با وجود اینکه به عنوان نویسنده ای جنایی شناخته می شود اما در این رمان که از مایه های عاشقانه پر رنگی برخوردار است، با لطافت و زیبایی شکل گیری یک رابطه عاشقانه را بازگو می کند، رابطه ای که زیبایی جلوه های پراحساس آن خبر از فوران گدازه های آتشفشانی ویرانگر در گذشته می دهد.

به نقل از الف کتاب

*****

«دژخیم می گرید»
نویسنده: فردریک دار
ترجمه: عباس آگاهی
ناشر: حهان کتاب، چاپ اول 1395
174 صفحه، 12000 تومان