اشتراک گذاری
تاریخی که به گذشته ما پیوند خورده است
احمد راسخی لنگرودی
موجي موسوم به نفت كه تا چند دهه اوضاع سياسي، اقتصادي و بعضا اجتماعي ايران را متاثر از خود ساخت. پديدآورندگان اين موج را سه قدرت خارجي آن روزگار يعني انگلستان، روسيه و آمريكا تشكيل داده و هر يك از آنها برحسب ظرفيت و توان خود به نوبت در مسير سهم‌خواهي از خوان گسترده نفت، موج‌آفريني كردند و در فرصت‌هاي ممكن ترفندها در جهت دستيابي بر منافع نفتي ايران به كار بستند و توان خود را در اين ميدان آزمودند كه هر يك منشا و خاستگاه رويدادهاي تاريخي در جغرافياي ايران شد.
به يقين اگر خطه خوزستان با فوران شگفتي‌آور ماده حياتي نفت مواجه نمي‌شد و نخستين بهره جذاب خود را به جهانيان عرضه نمي‌داشت، هيچگاه موجي اينچنين بلند و دامنه‌دار در تاريخ سياسي و بعضا اجتماعي ايران در نمي‌گرفت و فصل بلندي از تاريخ ايران را رقم نمي‌زد. خاك تفتيده جنوب از آن هنگام كه مايع سياه‌رنگش را همچون مايده‌اي زميني به شيفتگانش ارزاني داشت، خود را براي مدت‌ها در چنگال بيگانگان گرفتار ديد. به موجب چنين دارايي بود كه اين سرزمين در چند دهه، كانون حوادث شد و از جانب شرق و غرب در معرض تهديد و فشار قرار گرفت و مجبور به اعطاي امتياز شد. اما خوشبختانه ايران در ميان آن همه گرانباري، راه كمال خود را يافت و در آن مسير كوشا و پرتوان به پويه برخاست.
«موج نفت» عنوان كتاب پژوهشي- تاريخي است به قلم احمد راسخي لنگرودي كه به تازگي چاپ چهارم آن از سوي انتشارات اطلاعات در تيراژ 1050 نسخه راهي بازار كتاب شده است. نويسنده كه پيش از اين نيز كتاب‌هاي تاريخي ديگري را در حوزه نفت از جمله: «مردان نفت»، «طنزهاي نفتي»، و «نفت و قلم» به چاپ رسانده است، با اين رويكرد مي‌كوشد با نظري گذرا بر بيش از نيم قرن از حوادث تلخ و شيرين صنعت نفت، در حد توان دريچه‌اي هرچند باريك به صحنه‌هاي درس‌آموز اما فروخفته تاريخ بازگشايد و ديروز اين صنعت را با تمام فراز و نشيب‌هاي آن بازشناسد تا معلوم گردد چه سان اين صنعت از ميان حوادث و مرارت‌هاي نفس‌گير دوران سربرافراشت و خود را به امروز ما رساند. از نخستين حركت نفوذي بيگانگان در سفره‌هاي زيرزميني ايران در سال 1263 تا اعطاي امتياز دارسي در سال 1289 كه براي چند دهه موضوع بحث محافل سياسي جهان شد، از عقد قرارداد با شركت نفت انگليس و ايران در سال 1312 تا سرود استقلال اين صنعت در 29 اسفند 1329 كه براي هميشه در خاطره ايران و ايراني باقي مانده است، و نيز از وقوع كودتاي 28 مرداد 1332 و انعقاد قرارداد كنسرسيوم در سال بعد تا تصويب نخستين قانون نفت در 1336 و آزمون تجربه‌هاي نوين در قراردادهاي نفتي تحت عنوان مشاركت و خدمات از جمله سرفصل‌هاي مهم رويدادهاي تاريخ نفت ايران را تشكيل مي‌دهد كه شرح هر يك از آنها در اين كتاب آورده شده است.
كتاب «موج نفت» در يازده فصل و با عناويني همچون: «نخستين امتياز نفتي»، «امتيازي كه موضوع بحث محافل سياسي جهان شد»، «ورود قدرت‌هاي ديگر به عرصه نفت ايران»، «تجديد نظر در قرارداد 1312»، «چند گام تا ملي شدن صنعت نفت ايران»، «قانون ملي شدن نفت و سرگذشت آن»، «زمامداري مصدق و اجراي قانون خلع يد»، «كناره‌گيري مصدق از قدرت و بازگشت مجدد وي»، «كودتاي 28 مرداد»، «آغازي دوباره…» و «قانون نفت، قراردادهاي نفتي و پيشنهادات عاشقانه» آمده است. پايان‌بخش كتاب نيز منابع و مآخذ مورد استفاده نويسنده است.
به نقل از الف کتاب
****
«موج نفت»
(تاریخ نفت ایران، از امتیاز تا قرارداد)
نویسنده: احمد راسخی لنگرودی
ناشر: اطلاعات؛ چاپ چهارم 1396
288 صفحه؛ 13 هزار تومان