Share This Article
نگاهی به کتاب «در تنگنای بیم و امید» اثر عبدالمحمد کاظمی‌پور/ ترجمه‌ی بهرنگ صدیقی
مواجهه اسلام و غرب
پس از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، نگاه جوامع و دولت‌های غربی نسبت به مسلمانان تغییری بنیادین کرد. این تغییر نگاه نه‌فقط بر روابط میان کشورهای مسلمان و غیرمسلمان تاثیر گذاشت، که بیش از آن موجب تحول روابط میان جوامع غربی و اقلیت‌های مسلمان‌شان شد. امروزه مواضع احزاب و سیاستمداران این کشورها در قبال مسلمانان و نحوه رفتار با آنها در صدر عواملی است که سرنوشت انتخابات را برایشان رقم می‌زند. بعد از ١١ سپتامبر سلسله‌اي از حوادث خشونت‌بار يا تروريستي رخ داد كه در تمامي آنها پاي مسلمان‌تبارها در ميان بود مثل ترور تئو ون‌گوگ كارگردان هلندي در ٢٠٠٤، بمب‌گذاري قطار در مادريد در ٢٠٠٤، بمب‌گذاري در متروي لندن در ٢٠٠٥ و ناآرامي‌هاي اجتماعي فرانسه در ٢٠٠٥. مدتي بعد در ٢٠٠٦ دستگيري ١٨ مظنون به عمليات تروريستي در تورنتوي كانادا نگراني‌هاي مشابهي را در اين كشور پديد آورد. دست‌داشتن چند مسلمان‌تبار در اين ماجرا و اينكه بسياري از آنان از نسل دوم مهاجران بودند ترديدهاي جدي درخصوص توانايي اقليت‌هاي مسلمان براي زندگي در صلح و آرامش در كنار اهالي و ديگر اقليت‌هاي كشورهاي مهاجرپذير ايجاد كرد. تبديل‌شدن موضوع مهاجرت مسلمانان به مساله‌اي اجتماعي- سياسي فقط ناشي از وجود تصور فوق، يعني دشواري‌هاي مسلمانان براي پيونديابي با دموكراسي‌هاي ليبرال نبود بلكه دلايلي كه براي اين دشواري‌ها مطرح مي‌شد نيز در اين امر موثر بودند. بنا بر يكي از استدلال‌هاي پرطرفداري كه اروپائيان بر زبان مي‌آورند منشا اين مساله يا اكراه اين مهاجران است براي پيونديابي با كشورهاي مهاجرپذير يا ناتواني آنان در اين امر.
کتاب «در تنگنای بیم و امید؛ پژوهشی درباره زندگی مهاجران مسلمان در کانادا» حاصل کار پژوهشی چند‌ساله‌ای است بر روی داده‌های مربوط به سرشماری‌ها، نظرسنجی‌ها، مصاحبه‌های رودررو، مباحثات طولانی با سایر پژوهشگران، و بالاخره مشاهدات نویسنده. نسخه انگلیسی کتاب با عنوان «مسلمانان به مثابه معضل در كانادا: روايت پيوندي ناقص» را انتشارات دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا در ۲۰۱۴ منتشر کرد. این کتاب نخستین بررسی جامع وضعیت مسلمانان در کانادا است؛ کشوری که به‌لحاظ تجربه جهانی مهاجران در کشورهای مقصد، غالبا به‌مثابه استثنایی بر قاعده شناخته می‌شود. آگاهی از این تجربیات باید برای خواننده ایرانی اهمیت ویژه‌ای داشته باشد، چراکه سالانه نزدیک به ۱۰ هزار ایرانی کشور خود را به قصد اقامت دائم در کانادا ترک می‌کنند؛ رقمی که در ده سال گذشته ایران را به یکی از ده کشور عمده مهاجرفرست به کانادا تبدیل کرده است. نويسنده در مقدمه‌اي كه بر ترجمه فارسي نوشته مخاطبين ايراني كتاب را به دو بخش تقسيم مي‌كند: آنها كه به «مهاجرت» فكر مي‌كنند و آنها كه به «موضوع مهاجرت» فكر مي‌كنند. دسته نخست افرادي از جامعه‌اند كه در فكر مهاجرت از ايران بوده يا هستند و دسته دوم كساني‌اند كه به پژوهش يا سياست‌گذاري درباره مهاجرت و ساير موضوعات اجتماعي مرتبط با آن مشغول‌اند. اين كتاب مي‌تواند براي هر دو دسته اين مخاطبان بالقوه سودمند باشد. براي دسته نخست حاوي اطلاعاتي درباره مهاجرت و بعضي مسائل پس از آن است كه شايد پيش از مهاجرت به آنها نينديشيده باشند و براي دسته دوم مشتمل بر نكاتي تئوريك يا روش‌شناختي و همچنين اشاراتي به پيشينه پژوهش در اين خصوص است. اين سودمندي بالقوه براي گروه نخست وقتي روشن‌تر مي‌شود كه بدانيم همه‌ساله ايرانيان بسياري مهاجرت مي‌كنند و تعداد بسيار بيشتري نيز متقاضي مهاجرت‌اند بدون تصوير چندان روشني از آنچه در كشور مقصد مي‌گذرد. براي گروه دوم هم همين بس كه بدانيم به‌رغم وجود چنين جريان عظيم مهاجرتي و با اينكه در بسياري كشورها مطالعه مهاجرت به موضوعي جاافتاده تبديل شده است، در ايران هيچ مركز و نهادي وجود ندارد كه به طور جدي درگير چنين مطالعاتي باشد. نويسنده در مقدمه فارسي خود تاريخي از مهاجرت ايرانيان به كانادا ارائه مي‌دهد و در ادامه خلاصه‌اي از پژوهش‌هاي آكادميك و سياست‌گذاري‌هاي دولتي را توضيح مي‌دهد كه كشورهاي مهاجرپذير انجام داده‌اند و به تاثيري كه پديده مهاجرت بر بينش جامعه‌شناسي غربي
گذاشته مي‌پردازد.
يافته اصلي كتاب را مي‌توان چنين جمع‌بندي كرد كه آنچه امروزه «مسلمانان به مثابه معضل» خوانده مي‌شود نه از آموزه‌هاي اسلام سرچشمه مي‌گيرد و نه از باورهاي بنيادين مسلمانان بلكه در روابط كاملا معين ميان مسلمانان و ديگران ريشه دارد و به‌جاي الهيات در جست‌و‌جوي راه‌حل اين مساله بايد به اجتماعيات بپردازيم. به عبارت ديگر، اين يافته مولفه‌هاي اجتماعي را به بحث درباره مسلمانان كه تاكنون بر مباحث كلامي متمركز بوده‌اند وارد مي‌كند. بحث درباره اسلام و بحث درباره مسلمانان به‌رغم ارتباطشان بحث‌هايي كاملا متمايزند و نمي‌توان يا نبايد يكي را به ديگري تقليل داد.
به نقل از شرق
«در تنگنای بیم و امید»
نویسنده: عبدالمحمد کاظمی‌پور
مترجم: بهرنگ صدیقی
ناشر: نی، چاپ اول 1396
قیمت 28000 تومان