Share This Article
رشد جنسي و فرهنگ‌پذيري
فروید نخستین نظريه نظام‌مند از ناخودآگاه را در کتاب تفسیر خواب ارائه كرد. كتاب بعدي او «سه رساله درباره نظريه جنسي» بود كه در زمان انتشار خود سروصدای زيادي به پا كرد و تابوهای عمیقی را شکست. اين كتاب كه در سال ١٣٤٣ به فارسي ترجمه شده بود اخيرا در ترجمه‌اي جديد مجددا روانه بازار شده است. در ترجمه جديد، نوشته‌هاي ديگر فرويد در ارتباط با رشد جنسي كه طي سال‌هاي ١٩٠٦ تا ١٩٣١ نوشته شده ضميمه كتاب است. فرويد در این کتاب، به تبیین نظریه جنجال‌برانگیز خود درباره عقده‌های ادیپ و الکترا پرداخته که به نوعی پایه و اساس اندیشه‌های بعدي او است. سه رساله شامل سه زیر‌مجموعه است: رساله اول درباره مسائل کلی جنسی و انحراف‌ها و كژروي‌هاي مرتبط با این غریزه است، رساله دوم میل در دوران کودکی تا زمان بلوغ را شامل می‌شود و رساله سوم درباره تكوين میل جنسی در دوران بلوغ است. فرويد در طول اين سه رساله مفهوم تكامل «ليبيدويي» يا رشد جنسي شخص را توضيح مي‌دهد. او مفهوم ليبيدو را به معناي نيرويي متغير می‌داند كه مي‌تواند فرايندها و تبادل‌هاي حوزه برانگيختگي جنسي را اندازه بگيرد. فرويد ليبيدو را از كارمايه‌اي كه به طور عام در فرايندهاي رواني مفروض است از منشأ ويژه‌اش متمايز مي‌كند و به اين ترتيب به آن خصلتي كيفي مي‌بخشد. تحليل انحراف‌هاي جنسي و روان‌نژندی‌ها او را به اين نگرش رهنمون مي‌سازد كه برانگيختگي جنسي توسط همه اندام‌هاي بدن انجام مي‌شود. بنابراين ما براي خود تصوري از مقدار ليبيدويی را مي‌سازيم كه نماينده رواني‌اش را «ليبيدوي من» مي‌ناميم، كه توليد، افزايش يا كاهش، توزيع و جابه‌جايي‌اش مي‌بايد برايمان امكان توضيح پديده‌هاي مشاهده‌شده رواني و جنسي را فراهم آورد.
نقطه عزيمت فرويد در اين كتاب انحراف در غريزه جنسي است و خواننده را با اين پرسش مواجه مي‌سازد كه انحراف و كژ‌روي بر داده‌هاي ارثي منطبق است يا به دنبال تأثيرهاي زندگي اكتساب مي‌شود. او پاسخ به اين پرسش را از بررسي در مناسبات غريزه جنسي در مبتلايان به روان‌نژندی به دست مي‌آورد، يعني در گروهي انساني كه از نظر تعداد كثيرند و فاصله چنداني با انسان‌هاي سالم ندارند. در نهايت او اين ايده را مطرح مي‌كند كه «نِوروز، همان وجه امر منفي انحراف جنسي است.» (ص ١٣٤) او ناخشنودي خود را از اين امر ابراز مي‌كند كه در علم پزشكي آن روز، غريزه جنسي در سنين كودكي انكار مي‌شد و بيانكردهاي نه‌چندان نادر و جنسي كودكانه به مثابه پيشامدهايي خلاف قاعده توصيف مي‌شدند. در مقابل او اين نظر نو را مطرح كرد كه كودك نطفه فعاليت جنسي خود را با خود به دنيا مي‌آورد و حتي در هنگام دريافت خوراك از ارضاي جنسي بهره‌مند مي‌شود. فعاليت جنسي كودك همگام با ساير عملكردهاي او رشد نمي‌كند بلكه پس از دوره كوتاه شكوفايي از دو تا پنج‌سالگي، (سال‌هاي دوره موسوم به دوره نهفتگي) آغاز مي‌شود. در اين دوره اخير توليد تحريك جنسي به هيچ وجه متوقف نمي‌شود بلكه ادامه مي‌يابد و انباشته‌اي را فراهم مي‌سازد كه به طور عمده براي مقاصد ديگري به جز غريزه جنسي به كار گرفته مي‌شود؛ يعني از يك‌سو براي تحويل‌دادن مؤلفه‌هاي جنسي براي احساس‌هاي اجتماعي و از سوي ديگر (به واسطه واپس‌زدگي و ايجاد واكنش) براي ساختن سدهاي جنسي آينده.
فرويد در مطالعه اختلال‌هاي عصبی متوجه مي‌شود كه در زندگي جنسي كودكانه، سرآغازهاي نوعي سازمان‌يابي مؤلفه‌هاي غريزي جنسي قابل شناسايي است. در يكي از مراحل ابتدايي و بسيار زودهنگام، لذت‌يابي دهاني در مرتبه نخست قرار مي‌‌یابد. واقعيت دوزمانه‌بودن پيش‌آغاز تكامل جنسي انسان، يعني گسستگي اين تكامل از طريق زمان نهفتگي از نظر فرويد يكي از شرط‌هاي مستعدبودن انسان براي تكامل فرهنگي عالي‌تر است اگرچه هم‌زمان تمايل به نِوروز را نيز درون خود گنجانده است. در خويشان جانوري انسان، مطابق دانش امروز، امري مشابه قابل اثبات نيست. اشتياق خاستگاه اين خصيصه انساني را مي‌بايست به احتمال در پيش‌تاريخ نوع انسان جست.
وابستگی «سه رساله درباره نظريه جنسي» به دستاوردهای تجربی روان‌کاوانه، که محرکی در نگارش آن بوده است، نه‌تنها خود را در گزینش، بلکه در ترتیب ارائه مواد و مصالح نیز نشان می‌دهد. در همه جاي كتاب تناسبي بين تاريخچه تكوين فردي و تاريخچه تكوين نوعي برقرار است. تاريخچه تكوين فردي را مي‌توان به عنوان تكرار تاريخچه تكوين نوعي مشاهده كرد منوط به آنكه تاريخچه تكوين نوعي به دنبال تجربه زيستي جديدتري تغيير نيافته باشد. همچنين جنبه‌های وضعی مقدماتی در پیش‌زمینه باقی می‌ماند، تکوین فردی پیش از تکوین نوعی مورد مطالعه واقع می‌شود و به‌واقع امر تصادفی در تحلیل نقش اساسی را ایفا می‌کند. فرويد در اين کتاب بر پیوند دائمی این بررسی با پژوهش‌های روان‌کاوانه و ناوابستگی تعمدی آن به تحقیقات زیست‌شناختی به عنوان ویژگی این كتاب تأکید می‌كند. او از انتقال انتظارهای علمی متعلق به زیست‌شناسی جنسی عمومی یا زیست‌شناسی نوع‌های ویژه جانوری به درون این بررسی‌ها پرهیز کرده که نمایش عملکرد جنسی انسان را تنها از طریق فن‌های روان‌کاوی ممکن سازد.
به نقل از شرق
***
«سه رساله درباره نظریه جنسی»
نویسنده: زیگموند فروید
مترجم: ابراهیم ملک اسماعیلی
ناشر: نگاه، چاپ اول 1396
قیمت: 24000 تومان