اشتراک گذاری
‘
ده کتاب برتر درباره‌ی آسایشگاه‌های روانی
سارا مُس
ترجمه: بهار نصیری/عليرضا آقائي راد
از سبکِ ترسناکِ رمانِ " پرواز بر فراز آشیانه‌ی فاخته" گرفته تا داستان‌‌هایِ امیدوارانه‌ی زندگی بخش، دراینجا مجموعه ای از هراس آمیزترین داستان ها گرد آمده است. اغلب در این کتاب ها، از درمانگاه‌‌هایِ روانپزشکی چه واقعی و چه تخیلی، به عنوانِ مکان‌‌هایی هراسناک، مشکوک و خطرناک توصیف می‌‌شوند. بارها، نویسندگان اختیاراتِ خلاقی به کار بردند با حقه‌‌ی ترساندن، تعداد خواننده‌‌هایشان را با بکارگیریِ قصه-هایی با زمینه‌‌ی توطئه آمیز، تعقیب و گریز و فساد بالا ببرند.
من به واسطه‌‌ی شغلم به عنوان یک درمانگر، در درمانگاه‌‌های سلامت‌‌روان واعتیادِ بسیاری کارکرده‌‌ام وتجربه‌‌هایم در این مکان‌‌ها به اطلاعاتِ اولین رمانم، نابینا، کمک کرد. شخصیت اصلیِ آن، دکترسامانتا جیمز در تایفلس، در یک موسسه‌ی روان درمانیِ خیالی در منهتن کار می‌کند که از بي ثمر بودن فعالیت هایش در آنجا متضرر است. با اینکه، سامانتا، حس می‌کند زیربارِ قوانینِ دست و پاگیرموفقيتش به تاخير مي‌‌افتد، امابا این حال این زن كه متخصصِ بالینیِ پرشهامتی است، هر کاری که در توانش باشد انجام می‌دهد تا به هدفش برسد و به بیمارانش کمک کند که خوشبختانه ، این واقعیتی‌‌ملموس نیز است. تایفلس برای تحقیقاتِ سامانتا، نقشِ یک ترامپلین را بازی می‌کند، چرا که او روی لبه‌‌ی بیماریِ روانی می‌لغزد، و تجاربش درآینه‌‌ی موقعيت خودش دیده می‌شود. اما اين كتاب تنها كتابي نيست كه در آن آسايشگاه‌‌هاي رواني دستمايه‌‌ي اثر قرار گرفته‌‌اند. بهترين نمونه از اين دست آثار ده عنوان كتاب ماندگار است. کتاب های زیر، تصاوير گوناگونی از موسسات ( چه برایِ سلامت روان و چه برای درمانِ اعتیاد به مواد و الکل) در خود دارند. اين آثار عبارتند از:
1. پرواز بر فراز آشیانه‌ی فاخته / کِن کیسی
در این ارائه‌‌ی ماهرانه از روابطی که بین بیماران و کارکنان در موسسه‌ی "آرِگن" ایجاد می‌شود، کیسی تمام سوال های مهم را بررسی می‌کند که چه کسی از نظر روانی سالم است و چه کسی سالم نیست و چه کسی آن تمایز را فراهم می‌کند. فرمانده برآمدِن داستان را روایت می‌کند، رابطه‌ی " رَندل مک مورفی " با پرستار بزرگ " راچِد" مثالِ زیرکانه ای است از ترسیدن از کشمکشِ قدرت که میتواند در داخلِ تسهیلات درمانی به وجود بیاید و سواستفاده‌‌ی دلهره‌آور از اختیارات که میتواند در آنجا رخ دهد.
2.هیچ وقت وعده‌ی باغ گل سرخ را بهت ندادم/ هانا گرین
اولین بار وقتی نوجوان بودم این کتاب را خواندم و غرقِ دنیایِ خیالیِ " وای آر" شدم که نویسنده بارها او را ملاقات می‌کرد و با دکترها درباره اش گفتگو می‌کرد. دکترها، مبنی بر (گفته ی) روانپزشکِ زندگیِ واقعیِ نویسنده، قانع نمی شوند که دنیای "وای آر" نه يك توهم كه جهاني است واقعي و تشخیص‌شان را بر پایه این می‌گذارند که آن دختر توهم هایش را ظاهرسازی می‌کند تا دکترهایش را تحت تاثیر قرار دهد. در حالی که ممکن است این اندیشه به مثابه قدمی در مسیرِ اشتباه به نظر بیاید، اما پزشکان تحت تاثیرِ تواناییِ آن دختر در خلقِ چنین قلمرو پادشاهیِ پراز جزییات و جادویی قرار می‌گیرند و باور دارند که این نشانه‌ای است دال بر این که او مستعدِ به وجود آوردنِ بهبودی موفقیت آمیز خواهد بود. داستانی ازامید و توافق، "هیچ‌‌وقت وعده گل سرخ بهت ندادم"، نشان می‌دهد که هر چیزی میتواند اتفاق بیفتد وقتی که از یک بیمارخواسته مي‌‌شود در روند درمان خود همراه پزشكان شود.
3. شکرانه جنون: فراز و نشیب سرپرستِ تیمارستانِ آمریکا/ الکس بیم
بیمارستان ِمَک لین، به شكل حبابي شيشه‌‌اي در داستان درآمده و شخصيت اصلي آن نيز دختري در هم شكسته است که با هم ماهیت اصلی در اثرِ غیرتخیلیِ "بیم" را مي‌‌سازند. نويسنده بیمارستانی را بنا به سطوحِ اجرایی، بالینی و رده‌‌بندي بیماران در آن، توصیف كرده و تاریخچه‌ی خودِ ساختمان، جامعه‌ی پیرامونِ آن، و تقدیر نهایی اش را بررسی می‌کند. در سرتاسرِ دهه هایی که مک لین همچون یک ترامپولین برای ده هزار داستانِ تراژدی و زندگی بخش خدمت می‌کرد، "بیم" روشی انتقادی، اغلب بی اعتنا، و گاهی هم مضحک رابه کار می‌برد تا رموز و نکات دقیق و ظریفِ موسسه ای پرآوازه را بگشاید و توصيف کند.
4. دختر، در هم شکسته / سوزانا کایسن
شرح حالِ کایسن، تجربه‌‌هایش را در بیمارستان مک لین می‌کاود، آن جا که او بعد از یک اوردوزدارويي بستری می‌شود و در نهایت بیماری او اختلالِ شخصیتی مرزی (شبیه اختلالات دوقطبی) تشخیص داده می‌شود. کایسن، نوسانِ بینِ احساساتِ جنون و سلامت عقل را وصف می‌کند، ومصمم است تا ببيند دقیقا چگونه مي‌‌تواند خود را در یک طبقه و یا دیگرطبقه‌‌ها جای دهد. این کتاب، تصاویرِ پُرجزییاتی هم از بیماری‌‌ها، وهمچنین شرحِ فراگیری از تجربه های او به واسطه‌‌ی کارکنان شاغل در آنجا دارد. پُرمایگیِ روایتِ او، که ريشه در داستان سراییِ تقریبا وحشت آوری دارد، یک بررسیِ زندگیِ اجباری در تیمارستان های دهه 60 ميلادي را فراهم می‌کند.
5. یک میلیون تکه های کوچک/ جیمز فری
داستان " فری " ارائه‌‌اي است از جهانی سرد و نازا درداخلِ ساختمانِ درمانِ سومصرف مواد و الکل، كليت اثر سازمان يافته با زمانبندی و قوانینی است که به ناچار شکسته می‌‌شوند، صدایش در تالارهای ورودیِ واقعی که من به عنوان درمانگر و مشاور معتادان در آن جا کار کرده ام، طنین می‌افکند. با اینکه در پیرامونِ صحتِ داستان‌‌ها در این اثر نظرات مختلفي وجود دارد، اما "فری" یک کاووش و بررسي ِموثقی را درباره آن محيط و در نهایت درمانِ بیمار بستری شده به تصویر می‌کشاند. همچنین "یک میلیون تکه‌های کوچک " نقشِ پیچیده ای را که خانواده در درمانِ بیماری بازی می‌کند را با زیرکی مي‌‌نماياند.
6.کم وبیش داستانِ خنده داری است/ نِد ویزینی
ماجراي داستان، قصه بستری شدن فردي بعد ازاقدامِ به خودکشی است که توسطِ "ویزینی" به زیبایی نقل می‌شود. تمامیِ تواناییِ وعواقب مربوط به خودکشیِ در اين كتاب به تصوير كشيده شده است. "ویزینی" در نیویورک سیتی بزرگ شده است، اوداستانی شرح حال گونه از جوانی از نيويورك سيتي را خلق کرده که به واسطه افسردگي مزمني كه به آن مبتلاست، دست به خراب‌‌كاري مي‌‌زند. او در طی درمانش در می‌یابد استعدادهایی دارد که میتواند برای کمک به بهبودی اش از آنها بهره ببرد. این کتاب داستانِ دلگرم کننده‌‌ای دارد که بارها نادیده گرفته شدنِ امید به امکاناتِ درمانیِ روانپزشکی را مورد تاکید قرار می‌دهد.
7. می‌دانم چقدر حقیقی است/ والی لَم
در این کتاب اتفاقاتِ زیادی روی می‌دهد. تجربه دوقلو بودن، گناهِ بازمانده بودن، تعرضِ جنسی و صدمه زدن به خود که خواننده را وحشت زده وبی جان وا می‌‌گذارد. آسايشگاهي كه داستان در آن مي‌‌گذرد، یکی از آن مکان‌‌های خطرناک و بدهنجار در دنیای تخیلی است. انسان درسرتاسرِ پیچ و خم ها، اشک ها و تنفرهاي موجود در اين داستان، سرد و گرم روزگار را می‌چشد و در آخر به یک داستانِ قوی از حمایت و وفاداری به خانواده در مواجهه با بیماریِ طاقت فرسا و شرایط ِ غم انگیز دست مي‌‌يابد.
8. میمون های بزرگ / ویل سِلف
اغلب درمانِ‌‌هاي سلامت روان و مشاوره اعتیاد، دلسرد كننده و دشوارند و در تصاویرِ تخیلی و تاریخی، فرجامی فاجعه آفرین دارد و تصاويري از محیط‌‌هایِ وحشتناک درهمه جاي آنها به چشم مي‌‌آيند. مجموعه اين عوامل، " ویل سلف"، طنزهای شگفت و رمانِ تامل برانگیزش را به آن جایی فرا می‌خواند که مي‌‌بينيم انسان ها و شامپانزه ها را در سلسله مرتبه ای مضحک و مغایرِ با آنچه ما اشتیاقش را داشته ایم، جا‌‌به جا كرده‌‌اند.
9. از آلیس بپرس / نویسنده ناشناس
در حالی که این کتاب، اثری تخیلی است، اما درپیرامونِ ارائه اش، این بحث در میان است که کتاب گزارشی واقعی است و تنها براي پنهان كردن همين واقعي بودن است كه اصرار دارد آن‌را كتمان كند، اما فارغ از اين‌كه اين رمان حقيقي يا تخيلي باشد، من آن را ارائه ای عالی از ترس‌ها و اضطراب های دوره نوجوانی می‌دانم. آن هم در شرایطی که قهرمانِ داستان به آزمایش و خود درمانی با داروهایی سوق داده می‌شود که سرانجامش بستری شدن در آسايشگاه را در پي دارد.
10. حباب شیشه ای/ سیلویا پلات
شاید، شناخته شده ترین ارائه از تجربه شخصیِ جنون، کتاب "حباب شیشه ای" باشد. اين كتاب حتی بیشتراز پیامدِ خودکشیِ احتمالیِ پلات در سال 1963 تکان دهنده شد. كتاب در واقع یک اثرِشرح حال گونه‌ی تخیلی است، داستان، خواننده‌ها را به سفری غیرعادی به درونِ ذهنِ "ایستر گرین وود" می‌برد همچنان که او در دیوانگی سرازیر می‌شود. این کتاب مبنی بر تجربه شخصي پلات از بستري شدن در بیمارستان مک لین است و تجربه شکست خوردنِ شخصی را این طور واقع بین وپر وضوح توضیح می‌دهد که کسی نمی تواند کمک کند مگر از روحیه شکننده خودش سوال بپرسد.
برگردان از گاردین
‘