پنج میلیمتر از بی‌نهایت (نگاهی به مجموعه شاهکارهای ۵میلیمتری نشر افق)/ محسن دوامی

‘

پنج میلیمتر از بی‌نهایت

(نگاهی به مجموعه کتابهای شاهکارهای ۵میلیمتری نشر افق)

محسن دوامی

مجموعه‌ کتاب‌های جیبی «شاهکارهای ۵میلیمتری» مجموعه‌ی داستان‌هایی است از ادبیات داستانی مدرن جهان. هر کتاب این مجموعه یک داستان بلند یا نیمه‌بلند از یکی از نویسندگان بزرگ معاصر را در بر می‌گیرد. انتشار این مجموعه از سال ۹۳ آغاز شده و داستان‌هایی از نویسندگان نام‌آشنایی چون هاروکی موراکامی، آلیس مونرو، ارنست همینگوی و چارلز بوکفسکی منتشر شده است. در جهان شلوغ و پرهیاهوی امروز که شهروندان به سختی می‌توانند فرصتی برای مطالعه پیدا کنند، شاهکارهای ۵میلیمتری می‌تواند آن دسته از علاقه‌مندان به ادبیات را که زمان کم‌تری برای خواندن دارند، در حال و هوای ادبیات نگه دارد و اگر کسانی هستند که فرصت خواندن آثار پرحجم و مفصل را ندارند، این کتاب‌ها می‌توانند ارتباط آنان را با کتاب‌ها و نویسندگان حفظ کند.

از جمله عناوین آثار منتشر شده در این مجموعه می توان به «اقیانوس» اثرجان چیور با ترجمه احمد اخوت،‌ «اعترافات مردی چنان دیوانه که با حیوانات می‌زیست» اثر چارلز بوکوفسکی ترجمه شهرزاد لولاچی، «برف‌های کلیمانجارو» اثر ارنست همینگوی با ترجمه اسدالله امرایی، «قتل حساب شده» اثر ویتولد گمبروویچ با ترجمه اصغر نوری، «مردی که به شیکاگو رفت» اثر ریچارد رایت با ترجمه مریم حاجونی، «جانی پنیک و انجیل رویاها» اثر سیلویا پلات و تد هیوز با ترجمه ثمین نبی پور، «سامساي عاشق» اثر هاروكي موراكامي با ترجمه آرزو مختاريان، «آموندسن» اثر آليس مونرو با ترجمه بهار اكبريان و «چنگ و دندان» اثر تی.سی.بویل با ترجمه اسدالله امرایی و… در این نوشته مروری داریم بر تدادی از شاهکارهای کوتاه که فرصت خواندن آنها را نباید از دست داد.

کتاب سوم از مجموعه‌ی شاهکارهای ۵میلیمتری، داستان «برف‌های کلیمانجارو» نوشته‌ی «ارنست همینگوی» به ترجمه‌ی «اسدالله امرایی» است. داستان، روایت ساعات پایانی زندگی نویسنده‌ای است که در افریقا در حال مردن است. او در این دقایق پایانی هنگامی که لاشخورها دور و برش پرسه می‌زنند، زندگی‌اش را مرور می‌کند و مرگ را انتظار می‌کشد. هنری کینگ در سال ۱۳۵۲ بر اساس داستان برف‌های کلیمانجارو فیلمی ساخت که گریگوری پک در آن نقش هری استریت را بازی می‌کرد. ارنست همینگوی را پدر ادبیات مدرن خوانده‌اند. این قله‌ی دست‌نیافتنی ادبیات هم‌چون شخصیت‌های آثارش جسور و بی‌پروا زیست و هنگامی که در ۱۹۶۱ اسلحه‌ی دولول محبوبش را در دهانش چکاند، میراث ادبی پرباری از خود به جا گذاشت.

کتاب پنجم این مجموعه، داستانی است از «مکردیچ سارکسیان» به ترجمه‌ی «آندرانیک خچومیان» با عنوان «سربازها و عاشق‌ها». سارکسیان شاعر و نویسنده‌ی ارمنی متولد ۱۹۲۴ عضو کانون نویسندگان ارمنستان بود. او از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۲ سردبیر ماهنامه‌ی «گراکان ترت» نشریه‌ی ادبی کانون نویسندگان ارمنستان بود و در ۱۹۸۱ عضو هیئت مدیره‌ی کانون نویسندگان اتحاد جماهیر شوروی شد. سارکسیان در سال ۱۹۸۳ برای مجموعه داستان صلح قبل از جنگ جایزه‌ی دولتی ارمنستان را دریافت کرد و در سال ۱۹۸۴ به مناسبت پنجاهیمن سالگرد تاسیس کانون نویسندگان اتحاد جماهیر شوروی و هم‌چنین شصت سالگی خودش مدال «دوستی ملت‌ها» را گرفت. از او آثار بسیاری به جا مانده است. این نخستین داستانی است که از سارکسیان به زبان فارسی منتشر می‌شود. سربازها و عاشق‌ها داستانی ضد جنگ است که به دقت و ظرافت چهره‌ی کریه جنگ و آوار آن بر روابط انسانی را نشان می‌دهد.

کتاب هفتم این مجموعه داستانی است از نویسنده‌ی مطرح آمریکایی، «تی. سی. بویل» به نام «چنگ و دندان». بویل که از نویسندگان طراز اول آمریکاست تا کنون شش بار برنده‌ی جایزه‌ی «اُ هنری»، یک بار برنده‌ی جایزه‌ی «قلم فاکنر»، جایزه‌ی ملی آمریکا و چند جایزه‌ی معتبر دیگر شده است. بویل در نیویورک و در حوالی دهکده‌ی هادسون به ‌دنیا آمده است. ابتدا سراغ موسیقی رفته و چند سالی ساکسیفون زده تا آن‌که در رشته‌ی تاریخ ادامه‌ی تحصیل داده و بعد در کلاس‌های «نگارش خلاق» کارگاه آموزشی آیوا شرکت کرده و در رشته‌ی ادبیات انگلیسی دکترا گرفته است. از سال ۱۹۷۸ در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی مشغول تدریس شده و کم کم به نویسندگی روی آورده است. از بویل تا کنون کتاب مستقلی به فارسی ترجمه نشده است.

کتاب هشتم مجموعه‌ی شاهکارهای ۵میلیمتری به داستانی به نام «آموندسن» از «آلیس مونرو» به ترجمه‌ی بهار اکبریان اختصاص دارد. «استاد داستان کوتاه معاصر». این لقبی است که آکادمی سوئد به مونرو داده است. این نویسنده‌ی برنده‌ی جایزه‌‌ی نوبل ادبی در ۱۹۳۱ در کانادا به دنیا آمد. پدرش کشاورز و مادرش معلم بود. او نوشتن را از نوجوانی شروع کرد و اولین داستانش به نام «ابعاد یک سایه» در سال ۱۹۵۰ زمانی که هنوز دانشجوی دانشگاه وسترن اونتاریو بود منتشر شد. مونرو در داستان‌های اولیه‌اش به مضامینی چون بلوغ و کنار آمدن با خانواده پرداخته اما با گذر از نوجوانی و جوانی، توجه او به میانسالی و تنهایی بیش‌تر شده است. زادگاه مونرو شهر کوچک وینگم در ایالت اونتاریوی کاناداست و مکان داستان‌هایش نیز اغلب شهرهای کوچک این ایالت هستند. داستان‌های مونرو اغلب آرام پیش می‌روند اما اتفاقی در لایه‌های زیرین روایت‌هایش در جریان است که در پایان داستان خواننده را شگفت‌زده بر جا می‌گذارد.  بسیاری از منتقدان آثار آلیس مونرو را با آثار آنتون جخوف مقایسه می‌کنند. بسیاری از آثار او به فارسی ترجمه شده‌اند که از آن میان می‌توان به «رویای مادرم» ترجمه‌ی ترانه علیدوستی، «می‌خواستم چیزی بهت بگم» ترجمه‌ی نیایش عبدالکریمی، «فرار» ترجمه‌ی مژده دقیقی و «دست‌مایه‌ها» ترجمه‌ی مرضیه ستوده اشاره کرد.

کتاب دهم مجموعه‌ی شاهکارهای ۵میلیمتری، داستانی است از «ریچارد رایت» با عنوان «مردی که به شیکاگو رفت» به ترجمه‌ی مریم حاجونی. رایت که نویسنده‌ای افریقایی تبار بود، در آثارش جامعه‌ی امریکا را تحلیل می‌کند و از دل لایه‌های در هم پیچیده‌ی مدرنیسمی که در حال شکل‌گیری است، مسئله‌ی برتری نژادی و معضلات جامعه‌ی سیاهان را مطرح می‌کند. آثار رایت که روایت‌های دردمندانه از زندگی سیاهان امریکاست سرانجام به صدای نسل خود بدل شد و بر جنبش حقوق مدنی امریکا تاثیر گذاشت. در امریکا او را با هریت بیچر استو مقایسه می‌کنند. از این نویسنده تا کنون کتاب‌های «پسرک سیاه»، «خانه‌زاد»، «پسران عمو تم» و «تعطیلات وحشت‌زا»، به فارسی ترجمه شده‌اند. دفتری از هایکوهای او به نام «تصمیمت را بگیر حلزون» با ترجمه‌ی رضا عابدینی‌زاده نیز به فارسی منتشر شده است.

تداوم انتشار کتاب‌های شاهکارهای ۵میلیمتری می‌تواند به توسعه‌ی کتاب‌خوانی در شرایطی که کتاب جایگاهش را در سبد خانواده‌های ایرانی از دست داده است بسیار کمک کند. حالا که قیمت پشت جلد کتاب‌ها با گرانی کاغذ، هزینه‌های چاپ کتاب و تورم افسارگسیخته رو به افزایش است، شاید بتوان خوانند‌گان را به خواندن کتاب‌های کم‌حجم‌تر و ارزان‌تر ترغیب کرد.

‘