راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی (پیشگفتار)/ «بوطیقای نو»/ جواد اسحاقیان

_{^{آنچه از این پس هر دو هفته یکبار برای نخستین بار در «مد و مه» خواهید خواند، حاصل دهه‌ها پژوهش، تألیف و تدریس جواد اسحاقیان در حوزه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبی است که در «بنیاد فردوسی توس» در «مشهد» به عنوان «درس گفتار» تدریس می‌کرده است و در اینجا به صورت دنباله دار برای علاقمندان جدی ادبیات و به‌ویژه دانشجویان ارائه خواهد شد. عنوان این سرفصل «راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی» به روشنی گویای محتوای کاربردی آن است و جواد اسحاقیان نیز لزومی به معرفی ندارد. اما باید اعتراف کرد که شکل انجام این پژوهش و جامعیت آن، لااقل در ایران نمونه‌ی همانندی ندارد. انتشار این اثر پرمایه را با مقدمه نویسنده آغاز می کنیم. جا دارد اشاره کنیم، فهرست انتهای این پست که شامل عنوانهای بخش های مختلف این پژوهش است، به تدریج کامل خواهد شد و لینک صفحه مربوط به آن فصل نیز برای سهولت دسترسی علاقمندان در این فهرست قرار خواهد گرفت./ مد و مه}}

_****

 

نقد و نظریه ی ادبی نو

«بوطیقای نو»

راهنمای جامع نظری و عملی برای خوانش ادبیات داستانی

جواد اسحاقیان

 

 

تقدیم به روح پر فتوح استادم، دکتر پرویز ناتل خانلری

                                                                                                                که مرا به نقد ادبی برانگیخت. ( ج . ا.  )

 

پیش گفتار :

     یکی از آرزوهایم در سال هایی که در مقطع کارشناسی ادبیات فارسی در "دانشگاه آزاد اسلامی" واحد "مشهد" به تدریس "نقد ادبی" می پرداختم، نوشتن درسنامه ای در زمینه ی نفد و نظریه ی ادبی نو برای دانشجویانم بود. با این همه ، این آرزو با توجه به تجربه ی عملی ناچیز من از یک سو، و کمبود منابع کاربردی در سال های 1376-1371 از سوی دیگر، تحقق نیافت. اینک پس از گذشت بیست سال و نوشتن ده ها جلد کتاب در این زمینه، از رسیدن به آرزوی دور و دراز خود، خشنودم. آنچه می خوانید، گزینشی از میان ده ها مقاله ای است که در بیست و هشت جلد کتاب من آمده است و می توانم ادعا کنم که فراگیرترین منبعی است که تا کنون در نقد و نظریه ی ادبی نو، به زبان فارسی نوشته شده است.

    چنان که درخواهید یافت، هدف من از نوشتن این کتاب پرحجم، کوششی برای نوشتن درسنامه ای در نقد ادبی نو یا "بوطیقای نو" است تا به کار دانشجویان رشته های زبان و ادبیات و همه ی علاقمندان "نقد و نظریه ی ادبی نو" بیاید که می خواهند پیش خود، به یادگیری خوانش متون ادبی بپردازند. من در این کتاب، کوشیده ام در آغاز، خواننده را با هنجارهای چیره بر یک یک رویکردهای ادبی و انتقادی معاصر آشنا کنم و سپس با تطبیق خلاق همین هنجارها و قانونمندی ها بر یک یا چند اثر ادبی متفاوت، خواننده را با شیوه های رایج در نقد و نظریه ی ادبی معاصر مأنوس سازم و نقد نظری را با نقد عملی به هم بیامیزم.

     یقین کامل دارم که انتشار این اثر، نه تنها فصل تازه ای در تاریخ اندیشه ی انتقادی و نظریه ی ادبی خواهد بود، بلکه به خوانندگان، منتقدان و پژوهشگران ادبیات داستانی معاصرمان، چشم انداز نظری تازه ای خواهد بخشید تا با الهام از آن، به بازنگری و بازخوانی ادبیات داستانی معاصر بپردازند و نیز دریابیم که ما خود چه اندازه، ساده اندیشانه به سراغ صد سال ادبیات داستانی خود رفته ایم! با این همه، من خود به آنچه در این اثر پرداخته ام، تنها به عنوان "تجربه ای در خوانش متن" نگاه می کنم. هر یک از این شصت مقاله، بارها مورد بازبینی، جرح و تعدیل قرار گرفته اند و شاید لازم باشد، بارها نیز مورد بازنگری قرار گیرد. درستی و سرشاری بیش تر این کتاب، در گرو نقد و نظر خوانندگان آگاه است. تئوری انتقادی و ادبی هرچه غنی تر شود، به درک بهتر متن کمک می کند: "من، دست من، کمک ز دست شما می کند طلب. "

 

****

 

آنچه می‌خوانید:

پیش گفتار

کتاب اول : رویکردهای صوری، سبک شناختی، ساختگرایی و . . .

1- نقد چیست و نقاد کیست؟      (اینجا)

2- درنگی بر سرشت و سویه های  (اینجا)

3-ادبیات چیست  (اینجا)

4- رویکرد فورمالیستی به ادبیات (اینجا)

5- دشوار سازی دریافت در «فورمالیسم» (اینجا)