این مقاله را به اشتراک بگذارید
اهدای خرس طلای جشنواره معتبر برلین به جعفر پناهی در داخل کشور حاشیه ساز شد. در حالیکه جشنواره برلین ماجرای جایزه به پناهی را خیلی ساده ارزیابی کرده این ماجرا حواشی گوناگونی داشته که در ادامه می خوایند.
خرس طلایی سوار «تاکسی» شد
«خرس‌طلایی» جشنواره برلین سوار «تاکسی» جعفر پناهی به تهران آمد. این دومین خرس‌طلایی است که به فهرست افتخارات سینمای ایران تعلق می‌گیرد. فیلمی که البته از دید مسوولان سینمایی ایران صدای مهیب پای سیاست در یک رویداد فرهنگی است. اصغر فرهادی پیش از پناهی، جایزه خرس‌طلایی برلین را برای کارگردانی فیلم «جدایی نادر از سیمین» برد. پیش از این هم جعفر پناهی با فیلم آفساید و پرده، جایزه خرس‌نقره‌ای برلین را برد که قبل از او سهراب شهیدثالث و پرویز کیمیاوی از آن خود کرده بودند. اما خرس‌طلایی برلین شصت‌وپنجم به «تاکسی» تعلق گرفت؛ فیلمی که از آغاز این دوره از جشنواره برلین واکنش‌های زیادی را به‌همراه داشت. حضور این فیلم در جشنواره برلین با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شد؛ از صحبت‌های پیتر گاسیلیک و وزیر فرهنگ آلمان در افتتاحیه جشنواره درباره پناهی تا نامه گله‌آمیز حجت‌الله ایوبی به رییس جشنواره در روزهای میانی آن که واکنشی به حضور تاکسی در جشنواره بود. ایوبی در این نامه گفته بود: «متاسفم از اینکه شما به بهانه فیلم فیلمسازی که به‌موجب قانون کشورش فعلا نمی‌تواند فیلم بسازد (گرچه دارد می‌سازد) می‌خواهید همه را سوار تاکسی سوءتفاهم‌های تازه‌ای علیه مردم ایران کنید. اما خوشوقتم اعلام کنم که سازنده فیلم تاکسی باوجود آنچه در جشنواره برلین گفته شد، در ایران سوار بر قطار پرشتاب زندگی خویش است و از همه مواهب زندگی آزادانه خود برخوردار است. به‌عنوان رییس سازمان سینمایی ایران، از کارنکردن هیچ سینماگری خرسند نیستم. اما این را نیز خوب می‌دانم که تسلیم در برابر قانون تنها راه کامیابی هر ملتی است.»
با همه این‌ها، هیات‌داوران جشنواره برلین با ریاست دارن آرنوفسکی، مهم‌ترین جایزه جشنواره برلین را به حنا سعیدی، بازیگر این فیلم دادند تا به دایی سینماگرش برساند. حنا سعیدی در فیلم هم ایفای نقش کرده است. دارن آرنوفسکی، در هنگام اعلام نام پناهی با اشاره به محدودیت‌ها، گفت: «محدودیت‌ها بسیاری اوقات الهام‌بخش کارهای بهتری برای هنرمندان می‌شوند. پناهی در فیلم تاکسی مانند دو فیلم دیگرش «این فیلم نیست» و «پرده»، بازیگر اصلی فیلم خود است.
تاکسی، روز جمعه نیز در بخش مسابقه اصلی جشنواره برلین، جایزه انجمن منتقدان فیپرشی را گرفت. فیلم «پریدن از ارتفاع کم» ساخته حامد رجبی در این بخش جایزه پانوراما را گرفت. اهدای همزمان دوجایزه از سوی فیپرشی در جشنواره‌ای جهانی به سینمای ایران، رویدادی کم‌سابقه ارزیابی شد.
هیات‌داوران جشنواره برلین اما جایزه خود را به فیلم «کلوب» ساخته پابلو لارین، کارگردان اهل شیلی داد. جایزه بهترین کارگردانی به‌طور مشترک به دوکارگردان اهدا شد؛ رادو جود از رومانی برای فیلم «آفرین!» و ماگورزاتا زومووسکا، کارگردان لهستانی برای فیلم «بدن» موفق به کسب این افتخار مشترک شدند. همان‌طور که بسیاری انتظارش را می‌کشیدند، بازیگران اصلی فیلم «۴۵سال» ساخته اندرو هی، برای نقش‌آفرینی‌های متفاوت خود موفق به کسب جوایز بهترین بازیگران نقش اول شدند. تام کورتنی، جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد و شارلوت رمپلینگ، جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را برای حضور در این فیلم از آن خود کردند. این جوایز و برندگان آنها توسط هیات‌داوران هفت‌نفره‌ای که مسوولیت هدایت آن برعهده دارن آرنوفسکی کارگردان و تهیه‌کننده آمریکایی بود، مشخص شدند. در شصت‌وپنجمین دوره این فستیوال ١١روزه که در قلب کشور آلمان برگزار شد، بیش از ۴٠٠فیلم روی پرده‌های بزرگ به نمایش درآمدند که از میان آنها ١٩فیلم در قسمت اصلی مسابقات برای دریافت جایزه اصلی رقابت می‌کردند. همچنین جوایز هفدهمین دوره برگزاری بخش پانوراما در برلیناله نیز برندگان خود را شناختند. این بخش که با همکاری رادیو و تلویزیون دولتی برلین – براندنبورگ و مجله شهر برلین اهدا می‌شود، جایزه بهترین فیلم داستانی را به فیلم «مادر دوم» ساخته آنا مویلرت اهدا کرد و به فیلم «بگو بهار امسال نیاید» هم جایزه بهترین فیلم مستند را داد. مراسم رسمی اهدای این جوایز روز یکشنبه ١۵فوریه ساعت پنج‌بعدازظهر در سینما ایکس٧ در میدان پوتسدام برگزار می‌شود. این جوایز توسط ویلاند اسپک، مدیر بخش پانوراما به برندگان اهدا خواهد شد. در این مراسم فیلم برنده بخش داستانی برای میهمانان به نمایش درمی‌آید. ساعت هشت‌شب نیز فیلم برنده بخش مستند نمایش داده می‌شود. جایزه منتخب مخاطبان بخش پانوراما از سال١٩٩٩ اهدا می‌شود. از سال٢٠١١ این جایزه به دوبخش فیلم مستند و داستانی تبدیل شد. برای انتخاب برندگان این بخش در طول برگزاری برلیناله، از تماشاگرانی که به سینماها می‌روند درخواست می‌شود تا به فیلمی که در بخش پانوراما دیده‌اند امتیاز بدهند. امسال از میان آرای ٣١هزارو٢٠٠نفر، این دوفیلم انتخاب شدند. امسال در بخش پانوراما، ۵٢فیلم بلند از ٣٨کشور به نمایش درآمدند که از این میان ١٨فیلم متعلق به سینمای مستند بود. درحالی‌که خیلی زود روشن شده بود فیلم برنده بخش داستانی از نظر مخاطبان کدام فیلم است، اما در بخش مستند تا روزهای پایانی رقابت سختی در جریان بود. البته پناهی آنچنان که در گفت‌وگوی کوتاه خود با خبرگزاری ایلنا گفته در پاسخ به این نامه از ایوبی خواسته بود که این فیلم را در جشنواره فجر نشان دهد، او نیز فیلم را از جشنواره برلین خارج می‌کند. او در این گفت‌وگو با اشاره به اینکه حرف‌های آقای ایوبی زیباست اگر به آن عمل شود، آقای ایوبی جدایی هنر از سیاست را به دیگران توصیه می‌کنند! این توقع ایجاد می‌شود که چرا خودشان به آن عمل نمی‌کنند؟! ایشان در آخرین جمله نامه خود گفته‌اند فرهنگ و سینما یعنی برچیدن پرچین‌ها و دیوارها. جمله‌ای که در کلام زیباست ولی در عمل ماندگارتر است. پس معتقدم آقای ایوبی اول باید دیوارهایی را که خود و مدیران ماقبل ایشان بنا کرده‌اند؛ فروریزد و بعد به دیگران هشدار بدهد که دیوار نسازند.» پناهی درباره فشارهایی که روی سازمان سینمایی هست نیز گفته است: «متاسفانه بهانه فشار از بیرون همیشه بوده و خواهد بود.
او که گفته به‌عنوان یک‌سینماگر ایرانی دوست دارد فیلم‌هایش در ایران نمایش داده شود، از رییس سازمان سینمایی خواسته بود که این فیلم را در جشنواره فجر نمایش بدهند؛ اما حجت‌الله ایوبی هیچ پاسخی به این درخواست نداده بود. /شرق