«با و بی تکلف»

«با و بی تکلف»
نویسنده: اورهان پاموک
مترجم: عین له غریب
انتشارات نگاه، چاپ اول بهار ۱۳۹۳
۲۴۸ صفحه ، ۱۰۰۰۰ تومان

***

خواندن تجربیات نویسندگان بزرگ همواره از سوی علاقمندان ادبیات طرفدار داشته، چه آنها که شیفته نوشتن داستان هستند و به این تجربیات به عنوان نکات ارزشمندی که می تواند راه و چاه نوشتن را نشان‎شان بدهد نگاه می کنند و چه آنها که کتابخوان حرفه ای هستند و به این فکر می کنند که از طریق این تجربیات و درک نوع نگاه و عمل نویسنده می توانند به شکل بهتری وارد دنیای آثار آنها شوند.

به این ترتیب تا نویسنده ای به شهرت می رسد هم موسسات و دانشگاه ها به دایر کردن کارگاه هایی این چنینی برای انتقال تجربیات آنها علاقمند می شوند و هم اینکه ناشران تمایل می یابند که سفارش نوشتن چنین آثاری را به نویسندگان بدهند.

اورهان پاموک نویسنده سرشناس ترک و برنده جایزه نوبل، چند سالی ست که در ایران طرفداران بسیاری پیدا کرده، انتشار چنین اثری که از طریق آن می توان در تجربیات و آموزه های داستان نویسی او شریک شد و در واقع پای درس گفتارهای داستان نویسی اش نشست، برای علاقمندان این نویسنده فرصت خوبی ست تا با شیوه ها و شگردهای او در کار نوشتن آشنا شوند.

جالب اینکه پاموک در طول چند سال اخیر که شهرتش به شکلی افسانه ای روبه تزاید گذاشته، نه تنها جوایز گوناگونی را کسب کرده مرتبا از سوی مراکز علمی و دانشگاهی دعوت شده و مدام در سیر و سفر بوده است.
آخرین رمان منتشر شده پاموک رمان «موزه‌ معصومیت» نام داشت که به سال ۲۰۰۸ چاپ شده و موضوعاتی چون عشق، دوست داشتن، خوشبختی و ازدواج را از وجوه فردی و اجتماعی به‌دقت مورد پردازش قرار می‌دهد البته در دل رمانی بسیار جذاب و بسیار دلنشین.

بعد از کتاب «قطعاتی از منظره» که در سال ۲۰۱۰ توسط اورهان پاموک منتشر شد و در برگیرنده مجموعه ای از مصاحبه‌های پاموک به اضافه‌ چند نوشته‌ ادبی از خود اوست، تازه ترین اثر چاپ شده او کتابی است با عنوان «با و بی تکلف» که در واقع متن درس گفتار‌های اوست برای کلاس موسوم به Norton در دانشگاه هاروارد که سال ۲۰۱۱ چاپ شده است.

اورهان پاموک چندی پیش به مدت دو تا سه سال در دانشگاه هاروارد کرسی خوانش و نگارش رمان داشت. دانشگاه هاروارد در حوزه ادبیات معمولا به این شکل عمل می کند که از مدرس‌های مدعو همهگی خود نویسنده اندریال یعنی کسانی هستند که خود به شکل تجربی رمان نوشته‌اند و اکثریت غریب به اتفاق آنها نیز کسانی هستند که جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرده اند.

پاموک درس گفتارهایی را که طی این چند سال در دانشگاه هاروارد داشته است، در قالب کتابی به زبان ترکی منتشر کرده است که اخیرا توسط عین اله غریب و به همت نشر نگاه با عنوان «با و بی تکلف» به بازار آمده است.

پاموک در این درس گفتارها که بر اساس تجربیات خودارائه داده است در واقع از شگردهایی پرده بر می دارد که با اتکاء به آنها به عنوان نویسنده ای موفق توانسته است جایزه نوبل را به برایش به ارمغان بیاورد. شگردهایی که از وی نویسنده ای جهانی ساخته که آثارش به زبان های مختلف ترجمه شده اند.اینکه این جهانی بودن و نوع نگاه جهانی یکی از ویژگی های اصلی آثار اورهان پاموک است که رد آن را در آموزه های داستان‎نویسی اش نیز می توان مشاهده کرد. خود ترکیه این نوع نگاه با توجه به خصوصیات ناسیونالیستی ترک ها چندان پر رنگ نیست و آنها نویسنده هایی همچون یاشار کمال که رویکرد یا نگاه ملی میهنی در آثارشان پر رنگ تر است بیشتر دوست می دارند.

کتاب حاضر از هفت بخش تشکیل شده است، عناوین فصل تاحد زیادی نشان دهنده حال و هوای محتوای آنها نیز هستند: وقتی ما مشغول خواندن یک رمان هستیم در ذهن ما چه اتفاقی رخ می دهد؟؛ آاثی پاموک آیا قصه این رمان در واقع قصه واقعی زندگی شماست؟؛ شخصیت های ادبی، پیرنگ و زمان؛ کلمات، تصاویر ، اشیاء؛ موزه ها و رمانها، کانون مرکزی و حرف آخر.

اورهان پاموک در درس گفتارهای خود برخلاف شیوه های کلیشه شده آموزش داستان نویسی به سراغ تعاریف و مفاهیم آشنا در داستان نویسی نمی رود بلکه می کوشد خواننده را در تجربه درک جهان رمان آشنا کند، در ک فرایندهای درونی و بیرونی ما در حالی که درگیر خواندن یا نوشتن هستیم.

او در ابتدای کتاب می گوید: «رمانها برای ما در حکم حیاتهایی دیگر هستند …رمانها هم رنگ و لعاب، جذابیت و در عین حال عمق و پیچیدگی زندگی را تشکیل می دهند…» با این وصف پر بیراه نیست اگر بگوییم. رمانها برای او جهانی هستند زنده و دام نیازمند کشف و شهود؛ کشف و شهودی که از طریق خواندن و نوشتن میسر می شود.
اورهان پاموک سال ۱۹۵۲ درست مثل قهرمان رمان‌هایش «آقای جودت و پسران» و «کتاب سیاه» در خانواده‌ای پرتعداد اما متمول در محله‌ی نیشان تاشی استانبول به‌دنیا آمد. همان‌طور که در کتاب استانبول، اتوبیوگرافی نویسنده، آمده است تحصیلات مقدماتی و متوسطه را با گرایش نقاشی در کالج آمریکایی واقع در محل سکونت خود، گذراند.

در سن بیست و دو سالگی در رشته‌ی معماری دانشگاه پلی‌تکنیک استانبول ثبت‌نام کرد اما بعد از سه سال تحصیل این رشته را رها کرد و در همان دانشگاه به رشته‌ی روزنامه‌نگاری روی آورد.

اولین رمانش آقای جودت و پسران را در سال ۱۹۸۲ نوشت که جوایز ملی «اُرهان کمال» و «کتاب سال» را برایش به ارمغان آورد. سال بعد رمان «خانه خاموش» را منتشر کرد که آن نیز جوایز را از آن خود کرد. رمان قلعه‌ی سفید (۱۹۸۵) ابتدا به زبان انگلیسی و سپس تقریباً به تمامی زبان‌های اروپایی ترجمه شد و پاموک را نویسنده‌ای جهانی کرد.

به دنبال این شهرت، کرسی تدریس رشته‌ ادبیات داستانی را در دانشگاه کلمبیای امریکا پذیرفت و به همراه همسرش از سال ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۸ مقیم نیویورک شد. رمان کتاب سیاه برای بار دوم بالاترین جایزه‌ ادبی فرانسه را نصیبش کرد وشهرت او را دوچندان کرد.

در سال ۱۹۹۸ رمانی با عنوان «نام من سرخ» منتشر کرد که علاوه بر تعداد بی‌شماری جوایز ملی، جوایز جهانی گوناگونی را هم به خود اختصاص داد. همچنین در این سال مجموعه مقالات ادبی و فرهنگی پاموک که در دهه‌ی ۱۹۹۰ در روزنامه‌ها و مجلات ترکی و اروپایی به چاپ رسیده بود جمع‌آوری و در کتابی با عنوان به «رنگی دیگر» چاپ شد که به‌گفته خودش ادای دینی بود به رشته‌ی تحصیلی‌اش.

سال ۲۰۰۲ رمان برف که پاموک اولین و آخرین رمان سیاسی اش ‌خواند، به چاپ رسید، که در سال ۲۰۰۴ از طرف «ضمیمه‌ کتاب نیویورک تایمز» یکی از ده کتاب برتر جهان نام گرفت و جایزه‌ی بهترین نویسنده‌ خارجی سال فرانسه را از آن خود کرد. کتاب بعدی پاموک با عنوان استانبول که در واقع اتوبیوگرافی خود نویسنده بود و شامل عکس‌های خانوادگی، دفتر خاطرات و عقاید شخصی او آن هم در طول سالیان متمادی، در سال ۲۰۰۳ به چاپ رسید که به نظر خیلی‌ها یکی از بهترین اتوبیوگرافی‌های نویسنده‌های ادبی است.

در این سال‌های اخیر سالی نبوده است که اورهان پاموک جایزه تاره ای نبرده باشد همان سال دکترای افتخاری ادبیات از آکادمی هنر و ادبیات امریکا و بالاخره همان سال جایزه‌ی نوبل ادبیات.

«با و بی تکلف» با ترجمه عین له غریب در ۲۴۸ صفحه و با بهای ۱۰۰۰۰ تومان از سوی انتشارات نگاه منتشر شده است.