این مقاله را به اشتراک بگذارید
شهرت
نویسنده: دانیل کلمان
مترجم: مهشید میر معزی
انتشارات مروارید، چاپ اول، بهار ۱۳۹۳
۱۷۵ صفحه، ۹۸۰۰ تومان
****
وقتی سه مترجم و سه ناشر تقریبا همزمان به سراغ ترجمه و انتشار یک اثر می روند می توان پیش بینی کرد که با اثری در خور توجه طرف هستیم. اکبری شالچی در انتشارات روزگار، مهشید میرمعزی در نشر مروارید و مهوش غلامی برای نشر علم سه مترجمی هستند که این اثر را به فارسی برگردانده اند.
اما در این رقابت، با وجود اخباری که در ماه های اخیر منتشر شده، این نشر مروارید است که زودتر از دو ناشر دیگر، «شهرت» دانیل کلمان را بازار روانه می کند.
«شهرت» چگونه اثری ست که تا این اندازه مورد توجه قرار گرفته است؟
جایزه کاندید، جایزه توماس مان، جایزه کلایست، جایزه موسسه کنراد آدنوار و پس از انتشار شهرت در سال ۲۰۰۹ جایزه سیون برای نوشتن بهترین رمان اروپایی، تنها بخشی از جوایز این نویسنده در چند سال اخیر هستند.
در نگاه نخست شاید توفیق زود هنگام دانیل کلمان و خیل جوایز ریز درشتی که تا کنون به خود اختصاص داده می تواند به لحاظ ابعاد اهمیت رسانه ای و همچنین اعتبار ادبی ضامن توجه به این اثر باشد.
اما دانیل کلمان کیست و ماجرای آثار چیست که این همه جایزه به خود اختصاص داده است؟
او نویسنده‌ای آلمانی‌زبان است که تابعیت دو کشور اتریش و آلمان را دارد در برلن و وین زندگی می کند و آثارش را در هر دو کشور منتشر میکند.
به سال ۱۹۷۵ در مونیخ به دنیا آمده است. پدر کلمان کارگردان و مادرش هنرپیشه بود و دانیل در خانواده هنری پرورش یافت. در دوران تحصیل به مدرسه یسوریان در وین رفته و بعد در دانشگاه وین، فلسفه و زبان و ادبیات می‌خواند. تحصیلات نویسنده در رشته فلسفه‌است و در حال گرفتن دکترا است؛ ما ردپای فیلسوفانی چون نیچه را در این اثر می‌بینیم.
او نویسنده جوانی است که از ۲۲ سالگی آغاز به نوشتن کرده‌است. منتقدان سن جوانی را در ادبیات آلمان ۳۰ و یا ۴۰ سالگی می‌دانستند، اما کلمان از ۲۲ سالگی آغاز کرد و معتقد است که شیلر پیش‌تر از او کتاب «عشق و دسیسه» را در همین سن و سال نگاشته‌است.
دانیل کلمان که بیشتر در عرصه زیباشناسی داستان و علم روایت صاحب‌نظر است، بر آن است که نویسنده در داستان‌نویسی واقعیت را تحریف و آن را بر اساس تخیل و پسندش دگرگون میکند. آنگاه واقعیت دیگری در جهان داستان آفریده می‌شود که فقط در جهان اثر اعتبار دارد.
شخصیت‌های داستان‌های کلمان یا بی‌اندازه سطحی و خودخواه، (من و کامینسکی) یا بی‌اندازه بااستعداد، اما خیال‌پردازند (زمانه مالر). واقعیت‌های زندگی شخصیت‌های او به زندگی روزانه ما شباهت دارد، اما گاهی این واقعیت‌ها در ذهن آنها مخدوش می‌شود. برای مثال در «خیال برهولم» یک شعبده‌باز روی صحنه می‌رود و ناگهان گرفتار این توهم می‌شود که به راستی از قدرت سحر و جادو برخوردار است.
کلمان بارها در مصاحبه‌ها اعلام میکند که من به دنبال نوشتن یک اثر مفسر نیستم اثری می‌نویسم که دوره ساز باشد. آثار این نویسنده معمولاً جز ۱۰ اثر برتر ادبیات آلمان شمرده می‌شود و حتی برخی به شهرت زود هنگام نویسنده خرده می‌گیرند. شاید دلیل نگارش آخرین اثر خود به نام «شهرت» همین امر باشد که در طی ۹ داستان مسئله شهرت را نقد میکند و به نوعی نقد خویش است.
کلمان همکاری جدی با نشریاتی چون، اشپینگل، گاردین و مجله‌های ادبی داشت و هنوز هم این همکاری‌ها ادامه دارد.
کلمان دارای دغدغه‌های فلسفی است، همان افکاری که نیچه با آن در تقابل بود و از ان سخن می‌گفت و این نویسنده از زاویه‌ای دیگر با آنها روبرو می‌شود و قصد دارد تهی بودن آن را برملا کند. از ویژگی‌های کارهای دانیل کلمان می‌توان به طنز پنهان و شیوه و نحوه بیان وی را نام برد که دارای محبوبیت فراوان است. کلمان شخصیت‌ها را ساده بیان میکند و در عین حال نگاه خاصی به جهان هستی و پیرامون خود داشته که طبیعتاً برخاسته از دیدگاه‌های فلسفی کلمان است.
جدا از این مسئله که پدر بزرگ کلمان فرد مشهوری بود، دانیل بزرگ شده اتریش است و تا حدود زیادی با آن فرهنگ سر و کار دارد. نسل کلمان نسلی است که با فرهنگ خاصی پرورش یافته‌است. ادبیات آلمانی زبان، در واقع ۴ کشور را در بر می‌گیرد؛ که عبارتند از آلمان اتریش، سوئیس و لیختین اشتاین که کمتر مطرح است.
اگر چه میان فرهنگ این کشورها پیوستگی خاصی وجود دارد، اما هریک از این کشورها دارای سنت‌های ادبی خود هستند، اتریش سنت و فرهنگ خاص خود را دارد و در مورد آنها می‌توان به شکل خاص گفت: اینکه با دید بازتر به جهان می‌نگرند. سرعت جهانی سازی به حدی است که حتی زبان آلمانی که در اتریش صحبت می‌شود دائماً حجمه‌های زبان آلمانی اصلی را دارد، یعنی حتی واژه‌هایی در آن وجود دارد که خاص کشور اتریش است.
کلمان ارتباط خوبی با دهه ۲۰ و طلایی ادبیات آلمان دارد. مفهوم تباهی و فسادی که در آغاز قرن بیست و بخصوص پس از جنگ جهانی در آلمان مطرح می‌شده در این رمانها مطرح میکند، یعنی هنر راه ابتذال را در پیش می‌گیرد. در این راستا هنرمند کسی نیست که به تعالی، جمال و کمال برسد، بلکه فردی است که دچار سقوط و تباهی می‌شود. کلمان قواعد رمان آگاهانه در اثر خود زیر پا می‌گذارد و در واقع دانیل در اثر خود قالب شکنی میکند. قالب‌شکنی در ادبیات آلمان بسیار مرسوم است. کلمان در این اثر کاملاً آگاهانه قالب رمان هنرمندان را می‌شکند.
نخستین اثرش رمان «اندازه‌گیری جهان» بود که خیلی زود به شهرت جهانی رسید و به چهل زبان دنیا ترجمه شد. توفیق این رمان در کشورهای آلمانی زبان تا حدی بوده که تاکنون بیش از یک و نیم میلیون نسخه از آن به فروش رسیده است. این رمان با ترجمه ناتالی چوبینه و توسط نشر افق به فارسی هم منتشر شده است.
رمان «اندازه‌گیری جهان» داستان آن در سال ۱۸۲۸ میلادی رخ می‌دهد به شرح دیداری میان الکساندر فون هومبولت جغرافیدان و کارل فردریک گاوس ریاضیدان آلمانی می‌پردازد. دیداری که در نتیجه آن این دو تصمیم به آغاز سفری عجیب برای اندازه‌گیری دنیا می‌گیرند.
کلمان پس از انتشار رمان نخست خود اعلام کرده بود که دوست دارد یک کار متفاوت و مانند یک فیلم سینمایی بنویسد و به همین‌منظور در رمان «شهرت» به سراغ خلق یک داستان به هم پیوسته و اپیزودیک بلند رفته است.
رمان دوم دانیل کلمان یا عنوان «شهرت» که با ترجمه مهشید میرمعزی به همت نشر مروارید وارد بازار کتاب شده به زعم برخی منتقدان، شاهکاری کمیک و سیاه است که علاوه بر ارایه مفاهیم فلسفی، خواندن آن برای مخاطب لذت‌بخش نیزهست. «شهرت» کلمان شامل ۹ داستان به هم پیوسته است که در مجموع رمانی را با محوریت موضوعاتی مانند تکنولوژی، شهرت و تنهایی انسان‌ها شکل می‌دهد. او در این رمان تاثیرات تکنولوژی را بر درک انسان‌ها از واقعیت نشان می‌دهد.
کلمان در این رمان سوالاتی را درباره وابستگی شدید انسان‌ها به برقراری ارتباط در فضای مجازی مطرح میکند و از تغییر مفهوم واقعیت در دنیای امروز می‌نویسند. او بر آن بوده تا فرم این اثر را به شکل فیلم اپیزودیک طراحی کند. یعنی رمانی بنویسد که از اپیزودهای مستقل تشکیل شده ولی تمام‌شان باهم ارتباط تنگاتنگ داشته باشند.
به همین دلیل این رمان کم حجم در ظاهر از مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه و مجزا تشکیل شده است، اما در واقع پایان‌بندی واحدی دارد. کلمان در «شهرت» به واکاوی مسائل زندگی انسان مدرن پرداخته وبا استفاده از زبانی‌طنز‌آلود به موضوعاتی مانند بازی‌های اینترنتی، چت‌روم‌ها، وب گردی و سایر رویدادهایی را که در زندگی انسان امروز و در فضای وب رخ می‌دهد دست مایه خلق رمانی قرار داده است و می کوشد نقش موثر و تعیین کننده این عناصر دنیای مدرن را در زندگی انسان امروز به نمایش بگذارد و روی این نکته تاکید کند که چگونه آدم‌های متفاوت با مشاغل گوناگون به دنبال شهرت هستند.
این اثر در سال ۲۰۰۹ توانست جایزه‌ی سونس فرانسه را از آن نویسنده‌اش کند. در سال ۲۰۱۱ نیز فیلمی بر اساس این کتاب ساخته شد.
مهشید میرمعزی، مترجم این اثر می‌گوید: «داستان‌های این رمان که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد، درباره موضوعاتی چون تلفن همراه، کامپیو‌تر و اینترنت است. به طور کلی، فن‌آوری مدرن در این اثر نقش بسیار مهمی بازی میکند. شخصیت‌هایش می‌آیند و می‌روند، تغییر می‌یابند یا هویتشان را تغییر می‌دهند و بعد فراموش می‌شوند. نویسنده شبکه‌ای از ارتباطات ظاهراً بی‌ربط به هم، می‌بافد. چیزی که در یک داستان نیمه‌کاره می‌ماند، در داستان دیگر توضیح یا ادامه داده می‌شود. چیزی که در یک داستان به صورت معما جلوه میکند، در داستان دیگر به صورت حاشیه‌ای مطرح و کشف‌رمز می‌شود.»
از دیگر کتاب‌های کلمان می‌توان به تحسین، درباره‌ی ادبیات، تصور برهولم، مجموعه داستان زیر آفتاب، مجموعه مقالات کارلوس مونتوفار کجاست؟ و پرتره‌ی لئو ریشتر اشاره کرد.