این مقاله را به اشتراک بگذارید
گذشته‌ای دور گذشته‌ای مرده
به‌تازگی رمان «عشق در تبعید» بهاءطاهر با ترجمه خدیجه رسولی در نشر افراز به چاپ رسیده است. بهاءطاهر نویسنده‌ای مصری و از مهم‌ترین چهره‌های ادبیات معاصر عرب است که تا مدتی پیش در ایران شناخته نمی‌شد و اثری از او به فارسی ترجمه نشده بود. مدتی پیش رمان «واحه غروب» او با ترجمه رحیم فروغی در نشر نیلوفر منتشر شد و به این ترتیب جامعه ادبی ایران با اولین برنده جایزه بوکر عربی آشنا شد. «واحه غروب» رمانی اجتماعی و تاریخی است و به لحاظ شیوه روایی نیز اثری قابل‌توجه است و در ادبیات امروز عرب نیز جایگاه بالایی دارد. «واحه غروب» در مرز تخیل و واقعیت نوشته شده و این ویژگی را می‌توان در «عشق در تبعید» نیز دید. بهاء طاهر درباره این ویژگی رمان «عشق در تبعید» نوشته: «این رمان بر پایه خیال نوشته شده است، اما پاره‌ای از واقعیت‌ها هم به آن راه یافته‌اند: در فصل اول، داستان شکنجه پترو ایبانز و کشته‌شدن برادرش در شیلی: نام و رویدادها، با اندکی تصرف، واقعی هستند. در فصل ششم، شهادت پرستار نروژی در مورد حوادث عین‌الحوه: این یک شهادت واقعی است. این شهادت‌نامه آمیزه‌ای است از سخنان پراکنده و گفت‌وگویی شخصی که نگارنده با این پرستار داشته. نام او در داستان تغییر کرده است. در فصل دهم، مقاله منسوب به برنارد، شخصیت داستانی: این متن از یک مقاله واقعی برگرفته شده است. و در فصل پایانی، شهادت رالف، روزنامه‌نگار آمریکایی، (درباره صبرا و شتیلا): این شهادت واقعی است. نام او و رویدادها هم واقعی هستند». بهاءطاهر بعد از این توضیحات نوشته است: «و خون شهیدان مقدم بر همه اینهاست». بهاءطاهر متعلق به نسلی از نویسندگان مصری است که بیش از هرچیز به لحاظ موقعیت سیاسی و اجتماعی با تناقض‌های اطرافشان روبه‌رو بوده‌اند و این وضعیت در آثار او و قهرمان‌های آثارش دیده می‌شود. نویسنده «عشق در تبعید» در بخشی از یادداشتی که درباره این رمان نوشته، آورده: «رمان عشق در تبعید یکی از آثار برجسته بهاءطاهر نویسنده سرشناس مصری است. فاجعه کشتار صبرا و شتیلا در سال ١٩٨٢ موجب شد بهاءطاهر به نگارش رمانی بپردازد که به‌خوبی گویای ابعاد وسیع این فاجعه باشد. نگارش این رمان از ١٩٨٢ تا ١٩٩۵ به طول انجامید و در سال ١٩٩۵ جایزه بهترین رمان سال مصر به آن تعلق گرفت. این رمان تاکنون مورد توجه و تحسین بسیاری از شخصیت‌های فرهنگی و منتقدان ادبی قرار گرفته است… به تصویرکشیدن وضعیت اندوه‌بار فلسطین به‌ویژه کشتار صبرا و شتیلا و محکوم‌کردن ناتوانی اعراب در واکنش به این حادثه، از جمله عواملی بودند که موجب شدند جایزه آلزیاتور به این رمان تعلق گیرد. اتحادیه نویسندگان عرب (اتحاد‌الکتاب‌العرب) در سال ٢٠٠٧ فهرستی از ١٠۵ رمان برتر عربی را در قرن بیستم منتشر کرد که رمان عشق در تبعید در رتبه نوزدهم آن قرار داشت». یکی از ویژگی‌هایی که در رمان «واحه غروب» دیده می‌شد کنار هم قراردادن جهان شرق و غرب بود و این موضوع در رمان «عشق در تبعید» هم دیده می‌شود.