این مقاله را به اشتراک بگذارید
اقتباس اکتای براهنی از «جنایت و مکافات»
به سینمای مستقل که با مخاطب ارتباط برقرار کند علاقه‌مندم
بیتا موسوی
«پل خواب» نخستین فیلم بلند سینمایی اکتای براهنی پسر رضا براهنی نویسنده، شاعر و منتقد ادبی است. شنیده‌ها حاکی از این است که این فیلم جزو آثار قابل توجه این دوره از جشنواره است که در آن ساعد سهیلی، آناهیتا افشار و هومن سیدی به ایفای نقش می‌پردازند. این فیلم یک اقتباس ادبی از «جنایت و مکافات» داستایوفسکی است که قطعا می‌تواند برای هر مخاطبی جذابیت‌های خود را داشته باشد. از این رو با کارگردان این اثر به گفت‌وگو پرداختیم.
«پل خواب» نخستین فیلم سینمایی بلند شما محسوب می‌شود که امسال قرار است در جشنواره فیلم فجر به نمایش در‌آید. گویا فیلم یک اقتباس ادبی است و شما فضای متفاوتی را در آن تجربه کردید.
بله «پل خواب» اقتباسی از «جنایت و مکافات» داستایوفسکی است و به نظرم کم و بیش به فضا و جهان رمان وفادار است اما وفاداری به معنای ساخت مو به مو نیست و در عین حال اصل وفاداری در اقتباس برای سینما، خود زیر سوال است. همه اینها باید در اثر جدید خود را به رخ بکشد و در خدمت قصه و سینما دربیاید.
من تقریبا سال‌های طولانی برای ساخت فیلم اولم معطل ماندم. چرا که بخشی از فیلمنامه‌هایم در طول این سال‌ها از ارشاد مجوز نگرفتند. من ١٠ سال پیش، بعد از اتمام تحصیلم از کانادا به ایران بازگشتم و ١٠ سال با دقت به سینمای ایران نگاه کردم و هرچند سال یک‌بار سعی کردم فیلم بسازم و نشد و به‌مرور علاقه‌ام را به گونه‌ای خاصی که بسیار رواج پیدا کرد، از دست دادم. فکر می‌کنم همین باعث شد که کمی در «پل خواب» از مدل کلیشه شده رئالیسم- مستند آپارتمانی یا قصه‌هایی با گره‌های عادی در روابط آدم‌ها فاصله بگیرم، حتی شاید در گذشته خودم، فیلمنامه‌هایی در این گونه‌ها نوشتم ولی امروز فاصله‌ام با این نوع فیلم‌ها بیشتر شده است. «جنایت و مکافات» که اسکلت اصلی فیلمنامه «پل خواب» بود این امکان را داشت که به سوی چیز جدیدی در ذهنم بروم.
در سینمای ایران کمتر فیلمسازی به سراغ اقتباس ادبی می‌رود. چقدر انتخاب این تجربه برای شما شخصی است و چقدر به فضایی برمی‌گردد که به واسطه پدرتان و خانواده‌ای که در آن بزرگ شده‌اید، از کودکی تجربه کردید؟
این انگیزه گاهی خودآگاه و گاهی ناخودآگاه بوده است. فکر می‌کنم در یک خانواده هنری حتی ممکن است که فرزندان در دوره‌ای علیه هنر قیام کنند. جدا از قضیه اقتباس، بخش اعظم قصه‌ای که شما در «پل خواب» می‌بینید، از زندگی خودم یا اطرافیان و دوستانم الهام گرفته شده و قصه شده است. اگر اسکلت فیلمنامه از اقتباس ادبی آمده است، به نوعی بن‌مایه آن به خاطرات و تجربیات شخصی و ذهنی من برمی‌گردد. من خیلی از کاراکترهای فیلم را از نزدیک می‌شناختم. شاید به طور شخصی چیزی را تجربه نکرده باشم ولی با این نوع آدم‌ها زندگی کردم. این موضوع شاید در تضاد با زندگی خانوادگی من باشد. البته حتی بخشی از شغل من به فضایی برمی‌گردد که در آن بزرگ شدم. تربیت پدر و مادرم به شکلی بوده که از همان ابتدا ما را به این سمت‌وسو سوق دادند. قصه کاملا به صورت کلاسیک روایت می‌شود. در اصل فیلم یک کاراکتر اصلی دارد که بار اصلی داستان به دوش اوست.
به نظر می‌رسد در بخش انتخاب بازیگر تلاش کردید بیشتر روی حضور بازیگرانی تمرکز کنید که با شخصیت‌های اصلی قصه نزدیکی داشته باشند. به همین دلیل خیلی به سمت ستارگان سینما نرفتید یا حتی اصراری به حضور آنها نداشتید.
من به سینمای مستقلی علاقه‌مندم که با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند. فیلمنامه سه سال پیش نوشته شد. در ابتدا صحبت از کار با حامد بهداد بود و یکی، دو گزینه دیگر نیز مطرح می‌شدند. در طول مرحله سخت پروانه ساخت افراد مختلف نظر می‌دادند و من هم در مورد آن فکر می‌کردم. چند ماه قبل از پروانه ساخت تصمیم گرفتم چند بازیگر جدید و جوان سینمای ایران را از نزدیک ببینم. در این میان بود که ساعد سهیلی فیلمنامه را خواند و در ذهنم تبدیل به یکی از گزینه‌های اصلی شد. در زمان پیش‌تولید با افراد دیگری هم صحبت کردیم و حتی تا پای قرارداد هم رفتیم. راه پرپیچ و خمی را طی کردیم و در نهایت، در تمرین‌ها به این نتیجه رسیدیم که دنبال بازیگری باشیم که شرایطی کاملا منطبق با نقش داشته باشد. این شد که با اطمینان بیشتر به ساعد سهیلی برگشتیم. در مورد اکبر زنجانپور هم همیشه دوست داشتم با او کار کنم و این شانس من بود که بعد از ٢٠ سال در فیلمم بازی کرد. آناهیتا افشار را هم از فیلم «برف روی کاج‌ها» و از دفتر بشرا فیلم می‌شناختم و بعد‌ها تجربه همکاری در فیلم کوتاه داشتیم. به نظرم بازیگر بسیار خوب و توانایی است. در اصل به نوعی از همان ابتدا نقش دختر فیلم را شبیه او نوشته بودم. حالا که کار را می‌بینم، از انتخاب بازیگران بسیار راضی هستم و فکر می‌کنم این بازیگران به آن چیزی که در ذهن من بود نزدیک‌ترند. بازیگران معروف و گمنام دیگری را هم دوست دارم. ولی اصل قصه است و کاراکتر.
به نظر می‌رسد بخش فیلم‌های اول جشنواره فجر امسال، بخش جذابی باشد چراکه امسال فیلم‌های اولی ساخته شده که کارگردانان آنها سابقه فعالیت‌های مختلف در سینما یا تجربه ساخت فیلم‌های کوتاه خوبی دارند. فکر می‌کنم رقابت سختی در پیش داشته باشید.
بله، فکر می‌کنم رقابت سخت و پیچیده‌ای در پیش داشته باشیم. من هم شنیده‌ام کارگردانان این بخش تلاش کردند در آثارشان از فضای عمومی آثار سینمای بدنه ایران پرهیز کنند. این اتفاق خوبی است اگر منجر به ارتباط بهتر با مخاطب شود، نتیجه خوبی به بار می‌آورد. فکر می‌کنم مخاطب ایرانی با سینمایی مثل موج نوی سینمای ایران، یا دهه ٧٠ امریکا، ارتباط خوبی دارد. سینمای مستقل و آلترناتیو، اجتماعی و قصه‌گو، اما با اندکی تخیل و البته بومی.
«پل خواب» هم‌اکنون در چه مرحله‌ای است؟
فیلم به زودی آماده نمایش می‌شود و در آخرین مراحل فنی قرار دارد.