اشتراک گذاری
ده فیلم خبرساز سینمای ایران در سال ۹۴
پرویز جاهد
از میان فیلم های به نمایش درآمده در سال ۹۴، برخی فیلم ها توانستند، به خاطر داشتن جذابیت های سینمایی و تجاری، تماشاگران زیادی را به سالن های سینما بکشانند و به فروش های میلیاردی دست یابند.
بیشتر این فیلم ها متعلق به سینمای تجاری یا به اصطلاح بدنه سینمای ایران اند که با رویکردی عامه پسند ساخته شده اند اما در میان آنها برخی فیلم های مستقل و هنری نیز دیده می شوند که به دلایل دیگری مورد توجه تماشاگران ایرانی قرار گرفته اند.
محمد رسول الله
فیلم محمد رسول الله ساخته مجید مجیدی، با فروش ۱۷ میلیارد تومان، پرفروش ترین فیلم سال ۹۴ بود. فیلمی که به مدد تبلیغات گستردۀ صدا و سیما و به خاطر جنجال های زیادی که پیرامون آن به پا شد، تماشاگران زیادی را جذب کرد، هرچند این میزان فروش در قیاس با هزینه تولید آن که گفته می‌شود بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان بوده، مبلغ زیادی نیست.
اما برای فیلمی که با بودجه دولتی ساخته شده و تا کنون سنگین ترین و پرهزینه ترین فیلمی است که در سینمای ایران تولید شده، بازگشت سرمایه، اهمیت چندانی ندارد.
محمد رسول الله که قسمت اول از سه گانه ای دربارۀ زندگی محمد بن عبدالله، پیامبر اسلام است، از سال دهم بعثت شروع می‌شود و با یک فلاش‌بک طولانی به سال عام الفیل و زمان تولد پیامبر رفته و رویدادهای دوران کودکی وی را نشان می دهد.
مخالفت مراجع و علمای سنی کشورهای اسلامی با ساخته شدن فیلم محمد رسول الله، جنجال رسانه ای فراوانی پیرامون آن ایجاد کرد. با اینکه مجید مجیدی مدعی بود که برای ساختن این فیلم، رضایت علمای شیعه و سنی را کسب کرده اما فیلم او با مخالفت و اعتراض شدید مراجع سنی مواجه شد.
دانشگاه الازهر مصر بارها مخالفت خود را با تولید این فیلم به بهانۀ اینکه چهرۀ پیامبر اسلام را نشان می دهد اعلام کرد. اما این مخالفت ها بیشتر جنبه سیاسی و ایدئولوژیک داشت و برخلاف ادعاهای مخالفان مذهبی، مجیدی از نشان دادن چهرۀ پیامبر اسلام خودداری کرده و تنها در برخی نماها، سایه‌ای از پیامبر یا پیکرش پشت به دوربین دیده می‌شود.
محمد رسول الله از طرف مسئولان سینمایی به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار فرستاده شد اما همان طور که بسیاری از منتقدان ایرانی پیش بینی کرده بودند، شانسی برای موفقیت نداشت و به فهرست نهایی نامزدهای جایزۀ اسکار نیز راه پیدا نکرد.
نهنگ عنبر
اینکه فیلم نهنگ عنبر ساختۀ سامان مقدم با فروش نزدیک به هفت میلیارد تومان، بعد از فیلم محمد رسول الله، به دومین فیلم پرفروش سال ۹۴ تبدیل شود، امری تقریبا قابل پیش بینی بود چرا که موضوع جسورانۀ آن و طرح برخی مسائل تابوشکنانه در آن، توقیف اولیۀ فیلم و نیز بازی رضا عطاران و مهناز افشار در آن، عوامل مهمی برای کشاندن تماشاگران ایرانی به سالن های سینماها بود.
نهنگ عنبر از معدود فیلم های تولید شده در دوره دولت یازدهم بود که گرفتار ممیزی و سانسور شد. فیلم در سال ۱۳۹۳ ساخته شد اما با وجود اعمال برخی اصلاحات، بازهم مورد تأیید وزارت ارشاد قرار نگرفت و در نهایت با حذف برخی صحنه‌ها در اردیبهشت سال ۱۳۹۴ مجوز اکران گرفت.
از سوی دیگر حوزه هنری و شهرداری نیز به خاطر مخالفت با درونمایۀ این فیلم، به طورغیرمستقیم آن را تحریم کرده و مانع از نمایش آن در سینماهای وابسته به این نهادها شدند.
نهنگ عنبر، فیلمی عاشقانه با دورنمایۀ اجتماعی است که زندگی مردی میانسال به نام ارژنگ صنوبر را در فضای سال های اولیه انقلاب ایران، جنگ ایران و عراق، فضای فرهنگی عبوس و سختگیرانه دهه شصت و برخی پدیده های ناخوشایند اجتماعی آن دوران از جمله ممنوعیت شرکت در پارتی های خصوصی شبانه، استفاده از ویدئوی خانگی، پوشیدن پیراهن آستین کوتاه برای مردان و لاک زدن ناخن برای زنان را به شکل طنزآمیز روایت می کند.
ایران برگر
ایران برگر، ساختۀ مسعود جعفری جوزانی با فروش نزدیک به پنج میلیارد تومان، سومین فیلم پرفروش سینمای ایران در سال گذشته بود. فیلمی که توانست تا حد زیادی شکست تجاری فیلم های قبلی جوزانی مثل دل و دشنه و بلوغ را جبران کند هرچند از نظر هنری همچنان فاصلۀ بسیاری با کارهای درخشان اولیه جوزانی مثل جاده های سرد و شیر سنگی دارد.
ایران برگر با بازی علی نصیریان، محسن تنابنده، سحر جعفری جوزانی و گوهر خیراندیش، داستان دو تن از خان ها و روسای قبایل قدرتمند و بانفوذ لرستان به نام امرالله خان و فتح الله خان است که بر سر انتخابات شوراها در یک روستا با یکدیگر رقابت می‌کنند.
استفاده جوزانی از زبان لری در این فیلم، موجب اعتراض تماشاگران لر به نمایش این فیلم در خرم آباد شد. به اعتقاد معترضان، استفادۀ فیلمساز از زبان لُری در این فیلم نابجا بوده و به «هجمه فرهنگی موجود علیه سنت‌ها و زبان‌های لری» کمک کرده است.
گینس
فیلم کمدی گینس، نخستین تجربۀ فیلمسازی محسن تنابنده، بازیگر موفق سریال تلویزیونی پرمخاطب پایتخت، با فروش ۳ میلیارد و ۱۶۶ میلیون تومان، از دیگر فیلم های پرفروش و مطرح به نمایش درآمده در سال ۹۴ بود.
نمایش گینس در سینماهای تهران، به دلیل «پایمال کردن ارزش های اخلاقی و شرعی»، با اعتراض شدید نیروهای مذهبی تندرو و منتقدان ارزشی رسانه های اصول گرا مواجه شد و بهانه ای به دست آنان داد که سیاست های فرهنگی و سینمایی دولت حسن روحانی را زیر سوال برده و وزارت ارشاد را تحت فشار قرار دهند.
خبرگزاری فارس در انتقاد از فیلم از آن به عنوان فیلمی با صحنه های «مستهجن» یاد کرد و با اشاره به «شوخی‌های رکیک و جنسی» در آن، به شدت به سازندگان آن و نیز مسئولان سینمایی وزارت ارشاد حمله کرد.
برخی از وب سایت های وابسته به اصول گرایان مثل جوان آنلاین نیز پا را از این فراتر گذاشته و صراحتاً فیلم «گینس» را به «هرزه نگاری» متهم کردند. جوان آنلاین، با اشاره به صحنه های حمام کردن و اصلاح موی زیر بغل یکی از شخصیت های فیلم، استفاده از صداهایی شبیه صدای گاز معده، و نیز دیالوگ هایی دربارۀ فضله‌های انسانی یا حیوانی و برهنگی را نشانۀ علاقۀ شدید کارگردان این فیلم به استفاده از «هرزه‌نگاری» دانست.
اما محمدتقی فهمیم، منتقد سینمایی قدیمی رسانه های اصولگرا به دفاع از گینس پرداخت و آن را یک سر و گردن بالاتر از فیلم‌های کمدی دیگر سال های اخیر ایران خواند.
«گینس» با بازی رضا عطاران، محسن تنابنده و حسین اسکندری، داستان سه برادر است که در یک مزرعه شترمرغ کار می کنند و تصمیم می گیرند تا کار بزرگی انجام داده و نام یکی از شترمرغ ها را در کتاب رکوردهای گینس ثبت کنند، اما این کارشان ماجراهای کمدی و خنده داری در پی دارد.
رخ دیوانه
یکی دیگر از فیلم های موفق و پرفروش سال گذشته، فیلم رخ دیوانه ساختۀ ابوالحسن داودی بود که بیش از دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان فروش داشت. رخ دیوانه که نخستین بار در سی و سومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، به عنوان بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شناخته شد.
این فیلم که طناز طباطبایی، صابر ابر، ساعد سهیلی، فرنوش آل احمد و بیژن امکانیان در آن بازی می کنند، داستان چند جوان است که در یک قرار اینترنتی با یکدیگر آشنا شده و به دنبال یک شوخی و شرط‌بندی در مسیری پیچیده و دلهره‌آور می‌افتند.
برخی از منتقدان، رخ دیوانه را تجربه تازه ای از نظر ساختار سینمایی، شیوۀ روایت و تدوین در سینمای ایران معرفی کرده اند اما این فیلم همانند تقاطع، فیلم دیگر داوودی، روایتی غیرخطی است که این سال ها، تحت تاثیر فیلم های جدید سینمای مستقل هالیوود و کارهای سینماگرانی مثل تارانتینو، فینچر و ایناریتو در سینمای ایران ساخته می شوند.
فیلمساز، از صدای وویس اور راوی اصلی برای بیان احساسات و افکار او در مورد افراد دور و برش استفاده کرده است. رخ دیوانه همچنین نخستین فیلم در سینمای ایران است که ارتباط های فیس بوکی و چت های بین جوانان در فیس بوک به عنوان یک عنصر جذاب روایی در آن به کار گرفته شد.
برخی از منتقدان مثل رضا درستکار آن را یک فیلم سرگرم کننده با استانداردهای خوب و به عنوان بهترین فیلم کارنامۀ ابوالحسن داوودی ارزیابی کرده اند.
خواب تلخ
فیلم خواب تلخ، نخستین تجربه سینمایی بلند محسن امیر یوسفی که بعد از ۱۲ سال توقیف در گروه سینمایی هنر و تجربه اکران شد، توانست به پرفروش ترین فیلم این گروه سینمایی تبدیل شود در حالی که این فیلم، از امکان هایی مثل تبلیغات وسیع رسانه ای بی بهره بود و مسئولان صدا و سیما نیز با پخش تیزرهای تبلیغاتی آن از تلویزیون مخالفت کردند.
استقبال عمومی از خواب تلخ و موفقیت تجاری این فیلم، نشانۀ امیدوار کننده ای برای آیندۀ سینمای مستقل و هنری ایران بود. خواب تلخ، فیلمی متفاوت و آوانگارد از نظر ساختار روایی در سینمای ایران است و امیریوسفی در آن با رویکردی طنزآمیز به شکاف مدرنیته و سنت در جامعۀ ایران پرداخته است. این فیلم که در سال ۱۳۸۲ ساخته شد، حضور موفقی در جشنواره های جهانی داشت و مورد توجه منتقدان بین المللی قرار گرفت.
خواب تلخ، نخستین بار در سال ۲۰۰۴ در بخش دو هفتۀ کارگردان های جشنوارۀ فیلم کن به نمایش درآمد و علاوه بر دریافت جایزۀ نگاه جوان این بخش، نامزد دریافت دوربین طلایی کن هم شد.
این فیلم پس از نمایش در جشنوارۀ کن، در بیش از چهل جشنوارۀ بین المللی از جمله جشنوارۀ فیلم ادینبورگ نشان داده شد و مورد تمجید منتقدان سینمایی قرار گرفت. با این حال، خواب تلخ به رغم موفقیت های جهانی اش، پروانۀ نمایش در ایران دریافت نکرد و مدت ۱۲ سال در قفسۀ ارشاد باقی ماند.
امیر یوسفی، که فیلم آشغال‌های دوست‌داشتنی او نیز هنوز توقیف است، در در مورد نمایش خواب تلخ بعد از ۱۲ سال گفت: "خوشحالم که عمو عزرائیل، شخصیت این فیلم به من اجازه داد تا زنده بمانم و چنین روزی را ببینم." امیریوسفی همچنین گفت: "اکران خواب تلخ بعد از ۱۲ سال نشان داد که یک فیلم را می شود با عدم اکران فلج کرد ولی نمی شود آن را از بین برد."
خواب تلخ، داستان مرده شور پیری به نام اسفندیار در شهر قدیمی سده (خمینی‌شهر فعلی) است که با عزرائیل مواجه می شود. بیشتر ماجراهای این فیلم که در ۱۹ اپیزود روایت می شود، در گورستانی قدیمی و کهنه در شهر سده که بیش از هشتصد سال عمر دارد اتفاق می افتد. همۀ آدم‌های فیلم از اسفندیار گرفته تا قبرکن، مرده‌شور زن و مردی که لباس مرده ها را می سوزانند، نابازیگرند و در نقش واقعی خود ظاهر شده‌اند.
عصر یخبندان
عصر یخبندان، ساخته مصطفی کیایی، با فروش یک میلیارد و ۹۹۲ میلیون تومان، از فیلم های موفق و پرفروش سال ۹۴ بود. فیلمی که در جشنواره سی و سوم فیلم فجر نیز با استقبال خوب مردم مواجه شد.
مصطفی کیایی، فیلمسازی است که اغلب ساخته های او مورد پسند تماشاگران ایرانی قرار می گیرد. فیلم های قبلی او مثل ضدگلوله و خط ویژه نیز پرمخاطب بوده اند. عصر یخبندان نیز همانند کارهای قبلی کیایی، درونمایه ای اجتماعی دارد و به موضوع هایی مثل گسترش مواد مخدر و فساد مالی و اخلاقی آقازاده ها و رابطه اعتیاد و خیانت می پردازد.
سوژه اجتماعی حساس و ملتهب فیلم، ضرب‌آهنگ سریع و حضور بازیگرانی مثل بهرام رادان، مهتاب کرامتی، آنا نعمتی، سحر دولتشاهی و فرهاد اصلانی، از عوامل توفیق تجاری عصر یخبندان بوده است.
دوران عاشقی
تازه ترین ساختۀ علیرضا رئیسیان با عنوان دوران عاشقی، همچنان که از عنوان آن برمی آید، درامی عاشقانه است که با فروش یک میلیارد و ۹۸۷ میلیون تومان، در جدول فیلم های پرفروش سال ۹۴ و زیر عصر یخبندان قرار گرفت.
این فیلم در سی و سومین جشنوارۀ فیلم فجر، نامزد دریافت جوایز بهترین فیلم و بهترین کارگردانی بوده و موفق به دریافت جوایز بهترین فیلمبرداری(علیرضا برازنده) و بهترین فیلمنامه (رویا محقق و مهسا محب علی) شده است. دوران عاشقی، داستان وکیل زنی به نام بیتا(با بازی لیلا حاتمی) است که متوجه می شود زنی که برای شکایت به دفتر وکالت او مراجعه کرده در واقع همسر دوم شوهرش حمید است.
دوران عاشقی، تحت لوای داستانی عاشقانه، قصد دارد برخی معضلات اجتماعی و حقوقی در مورد زنان در جامعۀ امروز ایران را مطرح کند اما لحن شعاری و پراکندگی روایی آن مورد انتقاد منتقدان سینمایی قرار گرفته است. بازی چهره های سرشناسی چون شهاب حسینی، لیلا حاتمی و فرهاد اصلانی در این فیلم، بی شک در موفقیت تجاری این فیلم سهم مهمی داشته است.
استراحت مطلق
فیلم استراحت مطلق ساختۀ عبدالرضا کاهانی، یکی دیگر از آثار سینمای مستقل ایران است که نمایش عمومی آن با استقبال نسبتا خوب مردم مواجه شد و توانست به فروش بالای یک میلیارد و نیم دست پیدا کند.
استراحت مطلق به خاطر مشکلات ممیزی، در جشنواره فیلم فجر پذیرفته نشد و در اولین بازبینی سازمان سینمایی، ۱۶ مورد اصلاحیه دریافت کرد اما بعداز مذاکرات کارگردان آن با اعضای شورای بازبینی؛ از تعداد اصلاحیه‌ها کاسته شد و سرانجام فیلم با حذف ها و جرح و تعدیل هایی، پروانه نمایش دریافت کرد.
این فیلم، داستان زنی به نام سمیرا (با بازی ترانه علیدوستی) است که از فشارها و محدودیت های شوهر بدبین و هیستریک اش حامد(بابک حمیدیان) به تنگ آمده و می خواهد مستقل باشد. کاهانی برای فرار از شر ممیزی، از رضا عطاران و فریده فرامرزی که زن و شوهر واقعی هستند در فیلم خود استفاده کرد.
عبدالرضا کاهانی، از نسل جدید سینماگران ایرانی است که اغلب کار‌هایش به خاطر درونمایه‌های اجتماعی و انتقادی تند آنها با مشکل ممیزی مواجه بوده است. او سینماگری رئالیست است و در فیلم‌هایش با رویکردی طنزآمیز به معظلات اجتماعی جامعه امروز ایران می‌پردازد. در استراحت مطلق نیز او بدون توسل به کلیشه های رایج در سینمای ایران، توانسته معضلات جامعۀ شهری امروز ایران و مناسبات پیچیده در زندگی مدرن طبقه متوسط ایرانی را بازنمایی کند.
ابد و یک روز
فیلم ابد و یک روز، نخستین فیلم بلند سعید روستایی که در آخرین روزهای ماه اسفند اکران عمومی شد، موفق ترین فیلم سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر بود که نه تنها مورد توجه داوران جشنواره و تماشاگران عام سینما قرار گرفت بلکه از طرف بسیاری از منتقدان ایرانی تحسین شد و از طرف آنها به عنوان بهترین فیلم جشنواره شناخته شد.
ابد و یک روز توانست با کسب ۹ سیمرغ بلورین از جمله سیمرغ بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اصلی مرد(پیمان معادی) و بهترین بازیگر نقش اصلی زن(پریناز ایزدیار) در بخش های اصلی و بخش نگاه نو جشنواره فیلم فجر، رکورد تازه ای را در میان فیلم های موفق جشنواره فیلم فجر به نام خود ثبت کند.
این فیلم که در آن پیمان معادی، نوید محمدزاده و پریناز ایزدیار بازی می کنند، داستان خانواده ای فقیر و پرجمعیت در تهران است که در تدارک مراسم عروسى دخترشان یعنی سمیه اند اما وقوع اتفاق هایی، باعث اختلال در روابط بین خواهران و برادران این خانواده می شود بسیاری از منتقدان، ابد و یک روز را به خاطر نگاه رئالیستی کارگردان، فیلمنامه محکم، بازی های یکدست و خوب و دیالوگ های زنده و واقعی آن ستودند و نخستین فیلم سعید روستایی را کاری امیدوارکننده و نوید بخش دانستند.
بی بی سی