بازیگران نامدار هالیوود در نقش مولا و شمس تبریزی در فیلمی که هالیوود درباره مولانا می سازد

هالیوود زندگی مولانا را روی پرده می‌برد

احتمال مولانا شدن دی کاپریو

بهار سرلک

مولانا در یک دهه گذشته به سرعت در جهان غرب مشهور شده است به طوری‌که ترجمه کتاب او در امریکا به بزرگ‌ترین و پرفروش‌ترین کتاب سال تبدیل شد. ترجمه کولمن بارکس در سال ۲۰۰۱ بیش از ۵۰۰ هزار نسخه در امریکا فروش داشت. حالا زندگی این شاعر ایرانی دستمایه ساخت فیلمی هالیوودی شده است. دیوید فرنزونی، فیلمنامه‌نویس برنده جایزه اسکار با پیشنهاد ساخت زندگینامه جلال‌الدین محمد بلخی، شاعر قرن هفتم قمری موافقت کرده است. به گزارش روزنامه گاردین؛ دیوید فرنزونی که نگارش فیلمنامه فیلم «گلادیاتور» (٢٠٠٠) را در کارنامه خود دارد و استفن جوئل بروان، تهیه‌کننده زندگینامه مولانا می‌گویند قصد دارند با به تصویر کشیدن زندگی ادیب صوفی، چهره‌ کلیشه‌شده این شخصیت اسلامی را در سینمای غرب به چالش بکشند.  فرنزونی درباره شخصیت مولانا می‌گوید: «او همانند شکسپیر است. او شخصیتی است که استعداد شگرف و ارزش والایی در جامعه و در میان مردم کشورش دارد که قطعا ویژگی‌های شخصیتی او تا به امروز در زندگی آنها طنین‌انداز است. این شخصیت‌ها همیشه ارزش کشف‌شدن را دارند.» تهیه‌کنندگان زندگینامه مولانا امیدوارند فیلمبرداری را سال آینده آغاز کنند. هفته گذشته فرنزونی و بروان به استانبول سفر کردند تا با کارشناسان اشعار و زندگی مولانا ملاقات کنند و از مقبره این عارف بزرگ در شهر قونیه بازدید کردند. فرنزونی می‌گوید: «پروژه هیجان‌انگیز و چالش‌برانگیزی است. در حال حاضر دلایل بی‌شماری برای ساخت این اثر وجود دارد. فکر می‌کنم دنیا احتیاج دارد از مولانا بداند، مولانا در امریکا به‌شدت محبوب است، فکر می‌کنم این اثر به او شمایل داستانی بدهد.» گاردین درباره اشعار مولانا می‌نویسد؛ اشعار عرفانی و آسمانی مولانا که در مثنوی معنوی و دیوان شمس‌تبریزی آمده است یکی از بهترین اشعار سروده شده و ترجمه شده به زبان‌های مختلف نامیده شده است. این معلم صوفی در زمان جوانی‌اش و طی حمله مغول همراه با خانواده‌اش از زادگاهش بلخ که در افغانستان کنونی است، پیش از اینکه در قونیه ساکن شود به بغداد، مکه و دمشق مهاجرت کرد. او در همین شهر از دنیا رفت.  گفته می‌شود ملاقات مکاشفه‌برانگیز عرفانی مولانا با شمس تبریزی سال ۶٢۴ قمری صورت گرفت و مسیر زندگی این شاعر بزرگ را تغییر داد. پس از ناپدید شدن رازآمیز شمس، مولانای آزرده‌خاطر اشعار عاشقانه خود را که غربی‌ها با آن آشنا هستند، سرود. رباعیاتی که به شکل کتاب‌های جیبی در امریکا منتشر شده‌اند، مولانا را به یکی از پرفروش‌ترین شاعران امریکا تبدیل کرده است.  فرنزونی و بروان گرچه معتقدند هنوز برای انتخاب بازیگران زندگی این عارف زود است اما علاقه‌مندند لئوناردو دی‌کاپریو شخصیت مولانا و رابرت داونی جونیور شخصیت شمس تبریزی را ایفا کنند. براون، مدیر اجرایی کمپانی Y و تهیه‌کننده فیلم‌هایی همچون «هفت»، «فراری» و «وکیل مدافع شیطان» می‌گوید: «در مرحله‌ گفتمان و بحث درباره انتخاب بازیگرها هستیم.» تهیه‌کنندگی زندگی‌نامه مولانا بر عهده کمپانی‌های Y و Es خواهد بود.   تلاش برای ساخت اثری توصیفی موثق و قابل‌شناسایی از زندگی و رابطه مولانا و شمس با نگاهی عرفانی اصلی‌ترین چالش این پروژه خواهد بود. حتی حقایق بنیانی زندگی‌ آنها اساس بحث بسیاری از کارشناسان و متخصصان صوفی است. فرنزونی درباره شخصیت‌پردازی مولانا می‌گوید: «سعی داریم همزمان شخصیتی را ابداع و احیا کنیم چون بسیاری از نکات در سایه تاریخ از میان رفته‌اند.»

به تصویر کشیدن چهره شمس تبریزی نیز برای این فیلمنامه‌نویس دشوار و پیچیده است. افرادی که روی این پروژه کار می‌کنند شمس را شخصیتی منفی نمی‌بینند. آنها شمس را شخصیتی می‌بینند که تاثیری آشفته بر مولانا گذاشت و باعث شد این معلم از تدریس و خانواده‌اش دور شود. این ابهامات به نویسندگان و تهیه‌کنندگان پروژه مجوز هنری بهتری می‌دهد و آنها امیدوارند رقابت عارفانه این دو چهره در داستان، تصویری متقاعدکننده ارایه بدهد. فرنزونی در این باره می‌گوید: «عظمت مولانا از غیرقابل پیش‌بینی بودن و چالش‌برانگیز بودن او نشات گرفته است.» فرنزونی می‌گوید این اثر شامل پیش‌درآمدی از مهاجرت مولانا از زادگاهش می‌شود؛ شرایطی که با زمان حاضر نیز مشابه است. حمله مغول بی‌شباهت به وحشیگری‌های داعش در خاورمیانه و فراری کردن هزاران شهروند از خانه‌های‌شان نیست.  زندگینامه هالیوودی مولانا بر تدریس‌های او و ملاقاتش با شمس تمرکز دارد و این در صورتی است که به شخصیت کیمیا، دختر مولانا، برجستگی داده شده است. کیمیا دختر بی‌پروایی که برخی از کارشناسان معتقدند با شمس تبریزی ازدواج کرد.  دلیل اصلی فرنزونی و بروان برای ساخت این فیلم، معرفی داستان زندگی مولانا برای نسل کنونی است، نسلی که دوستدار اشعار مولاناست.

فرنزونی امیدوار است مخاطبان این اثر قادر به شناخت شاعر باشند: «نکته جالب توجه این است که این همه عشق از کجا می‌آید؟ قرن بیست‌ویکم است و داستان زندگی مولانا فکر ما را به خود مشغول کرد و از آن استقبال می‌کنیم. اگر در موضع درستی قرار بگیریم می‌توانیم بگوییم که این عشق از کجا می‌آید؟» فکر می‌کنم مشخص باشد که چرا مردم عاشق شعر او هستند. جمله‌ای در فیلم «لورنس عربستان» هست که وقتی از او می‌پرسند چرا بیابان را دوست دارد، او می‌گوید: «چون بیابان پاک است.» مولانا ویژگی «دست‌یافتن» را دارد. وقتی شعر او را بفهمید نه تنها آن را درک کرده‌اید بلکه این شعر فکر شما را درگیر کرده است. پیش از این شهرام اسدی و آرش معیریان مجموعه تلویزیونی «جلال‌الدین» را روی آنتن شبکه یک سیما بردند. این سریال در سه فاز برنامه‌ریزی شده بود و آنها در فاز اول این سریال به دوران کودکی این شاعر نامدار پرداختند. از آنجایی که فضای معماری شهر بلخ در دوران کودکی مولانا کاملا ایرانی بوده، این فاز از سریال در خوانسار، اصفهان و کاشان جلوی دوربین رفت.

اعتماد