شانس بردن اسکار برای فروشنده چقدر است

آیا «فروشنده» یا هر فیلم ایرانی دیگری شانس بردن اسکار ۲۰۱۷ را دارند؟

با نزدیک شدن به مهلت معرفی نماینده سینمای ایران برای رقابت با نمایندگان سینمای سایر کشورهای جهان برای کسب جایزه اسکار ۲۰۱۷ در بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان مطابق، حواشی مرسوم انتخاب نماینده ایران نیز شکل گرفته است. با توجه به انتخاب محتمل‌الوقوع «فروشنده» اثر اصغر فرهادی به عنوان نماینده ایران در این رویداد، کشمکش‌هایی بر سر انتخاب نماینده سینمای ایران عیان و گزینه‌های دیگری نیز مطرح شده است.
«بادیگارد» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و «ایستاده در غبار» اثر محمدحسین مهدویان، فیلم‌هایی هستند که جریان مخالف با انتخاب «فروشنده» به عنوان گزینه ایده‌آل‌ معرفی کرده‌اند و حاوی فرم و پیام مناسب تلقی کرده‌اند. در این زمینه ایده‌های عجیبی برای تبلیغ این فیلم‌ها نظیر فرستادن نسخه‌ای از این فیلم‌ها به در خانه «اعضای آکادمی علوم و هنرهای سینما / Academy of Motion Picture Arts and Sciences» نیز مطرح شده که یادآور دوران پرسفر برخی از مدیران پیشین فرهنگی به سراسر این کره خاکی است.
در این زمینه ابتدا باید درباره شانس «فروشنده» برای بردن جایزه اسکار ۲۰۱۷ سخن به میان آورد. «فروشنده» در جشنواره کن ۲۰۱۶ جایزه بهترین سناریو را برد اما نخل طلای کن نصیب فیلم دیگری شد. برخلاف «جدایی نادر از سیمین» که اکثریت منتقدان بین المللی مشهور، فیلم فرهادی را تمجید کردند، «فروشنده» با نقدهای متعدد بسیار تندی همراه شده که اکثر این نقدها در داخل انعکاس چندانی نداشته است.
«فروشنده» فیلم مهمی در کارنامه فرهادی است اما یک فیلم مهم علاوه بر آنکه باید نظر منتقدان مهم اروپایی و آمریکایی را برای دریافت جوایز کلیدی دریافت کند، باید یک پخش کننده بزرگ داشته باشد. تبلیغات وسیع، اکران‌های خصوصی و لابی‌های مرسوم در آمریکا توسط پخش‌کننده‌ها برای جوایز اسکار انجام می‌شود و این پخش کننده‌ها هستند که باعث دیده شدن فیلم‌ها توسط اعضای آکادمی می‌شوند.
بزرگ‌ترین نقطه ضعف فروشنده عدم برخورداری از این پخش بزرگ در آمریکاست؛ پخشی که قواعد بازی را برای دریافت جایزه اسکار غیرانگلیسی زبان بداند. امتیاز پخش فیلم «فروشنده» در آمریکا در اختیار «گروه رسانه‌ای کوهن / Cohen Media Group» قرار گرفته و این کمپانی اعلام کرده قصد دارد نهم دسامبر ۲۰۱۶ مصادف با نوزدهم آذر ۱۳۹۵ این فیلم را در آمریکا اکران کند.
سرنوشت «فروشنده» در اسکار ۲۰۱۷ به شدت متاثر از عملکرد این گروه با مدیرعاملی جان کوهن خواهد بود؛ مردی که از تجارت املاک به سینما آمده است. گری روبین و جان کُچمن معاونین اجرایی این کمپانی سوابق فعالیت سینمایی در اروپا دارند و مهم ترین دستاوردشان، موفقیت «رودخانه یخ‌زده / Frozen River» به کارگردانی کورتنی هانت برای نامزدی اسکار در دو بخش بهترین فیلم‌نامه غیراقتباسی و بهترین بازیگر نقش اول است و کمپانی بر این موفقیت متمرکز شده است.
در مقابل این کمپانی و سایر کمپانی‌های توزیع کننده فیلم‌های غیرانگلیسی زبان، «سونی پیکچرز کلاسیک / Sony Pictures Classics» قرار دارد که به عنوان بخشی از کمپانی بزرگ «سونی پیکچرز اینترتیمنت / Sony Pictures Entertainment» در جوایز اسکار و به ویژه اسکار «بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان» بسیار موفق عمل کرده‌ است. در بیست دوره اخیر جوایز اسکار از ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۶، برندگان ده جایزه اسکار «بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان» توسط این کمپانی پخش شده‌اند و برنده چهار دوره نیز توسط «میراماکس / Miramax» پخش شده‌اند.
این سطح موفقیت در عمر بیست و پنج ساله کمپانی «سونی پیکچرز کلاسیک / Sony Pictures Classics» در یک دهه اخیر تشدید شده و هفت فیلم از ده فیلمی که طی ده سال اخیر جایزه اسکار «بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان» را به خود اختصاص داده‌اند، توسط کمپانی «سونی پیکچرز کلاسیک» پخش شده‌اند. در واقع بی‌دلیل نبود که اصغر فرهادی در زمان دریافت جایزه اسکار از مایکل بارکر و تام برنارد مدیران اجرایی «سونی پیکچرز کلاسیک» تقدیر کرد.
آنها می‌توانند به شدت در دیده شدن یک «فیلم خوب» توسط اعضای آکادمی و انتخاب فیلم موثر باشند. به عبارت ساده‌تر مدیران اجرایی «سونی پیکچرز کلاسیک» انتخاب‌های درستی داشته‌اند و فیلم‌هایی که ظرفیت دریافت جایزه اسکار را داشته‌اند، انتخاب کرده‌اند، در بسیاری از اوقات موفق بوده‌اند و سود خوبی از اکران این فیلم‌ها در آمریکا به دست آورده‌اند. بدین ترتیب باید بیش از جشنواره‌ها، بر انتخاب‌های این کمپانی تمرکز بیشتری داشت؛ کمپانی که نشان داده ذائقه اعضای آکادمی را می‌شناسد.
سوای بحث پخش، در طول بیست سال اخیر نام هیچ کارگردانی در میان برندگان اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان تکرار نشده و شواهد نشان می‌دهد سیاست آکادمی افزایش کشورهایی است که برنده این جایزه شده‌اند که طبیعتاً جنبه‌های تبلیغاتی و اقتصادی نیز دارد. بنابراین اینکه اصغر فرهادی برای دریافت جایزه اسکار در سال ۲۰۱۷ روی صحنه برود، چندان محتمل نیست.
در مقابل، شواهد نشان می‌دهد «سونی پیکچرز کلاسیک» قصد دارد با تبلیغات برنده اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان بار دیگر به فیلمی با پخش این کمپانی تعلق بگیرد و در همین راستا بر روی چند فیلم از جمله «جولیتا / Julieta» (به اسپانیایی: خولیتا) تازه ترین اثر پدرو آلمودوار سرمایه گذاری تبلیغاتی کرده است. فیلم تازه آلمودوار که به عنوان نماینده سینمای اسپانیا به آکادمی معرفی شده، علاوه بر پخش توسط سونی پیکچرز کلاسیک در آمریکا، توسط مجموعه‌هایی از کمپانی‌های بزرگ نظیر «یونیورسال»، «برادران وارنر» و «فاکس قرن ۲۱» در حال توزیع و نمایش است.
البته هیچ چیز قطعی نیست و ممکن است همچون سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴، فیلمی با پخش‌کننده‌ای دیگر برنده این جایزه باشد؛ این اتفاق در صورتی که قرار باشد سیاست اعضای آکادمی در بیست سال اخیر مبنی بر عدم تکرار در انتخاب یک کارگردان پابرجا بماند، محتمل‌الوقوع است و آلمادوار نیز دستش به جایزه اسکار نخواهد رسید؛ اما در همین مسیر شانس فرهادی از آلموادور به مراتب کمتر است، چون تاکنون نه حمایت گروهی از منتقدان شاخص بین المللی را به دست آورده و نه مجموعه‌ای از پخش‌کننده‌ها شبیه به آنچه درباره جولیتا / Julieta» ذکر شده، برای «فروشنده» متصور است.
با جمع‌بندی عوامل تاثیرگذار، فیلم «فروشنده» به واسطه ساختارش در بهترین برآورد از لیست نه فیلم به لیست پنج فیلم نهایی می‌رسد. دو فیلم مطرح شده در مقابل «فروشنده» یعنی «بادیگارد» و «ایستاده در غبار» نیز به دلایل متعدد از جمله ساختار این فیلم‌ها و عدم برخورداری از یک پخش بین‌المللی، تقریباً کوچک‌ترین شانسی برای راهیابی به لیست کوتاه اسکار را نیز ندارند.
اینکه تصور کرد با معرفی یک فیلم به عنوان نماینده ایران، باعث دیده شدن و تبلیغ ارزش‌های ایران می‌شویم نیز یک اشتباه اساسی است، چون در اسکار فیلمی دیده نمی‌شود و علاقمندان به جوایز اسکار نیز معمولاً برندگان جوایز اسکار و نامزدهای نهایی (پنج فیلم) را تماشا و توجه می‌کنند.
با این اوصاف، معرفی فیلمی که انتخاب نشدنش حتی به عنوان نامزد محتمل است، یک اشتباه استراتژیک محسوب می‌شود که دو دهه اخیر چندین بار از سوی مسئولان سینمایی رخ داده است. بدین ترتیب به نظر می‌رسد سینمای ایران گزینه جدی دیگری به جز «فروشنده» برای ارسال به اسکار ۲۰۱۷ ندارد اما در عین حال هفتمین فیلم فرهادی نیز از بخت بلندی برای بردن جایزه اسکار ندارد.

بانی فیلم