اشتراک گذاری
بایگانی یک پرونده
مسعود عباس‌زاده
براي كارآگاه مگره، هر پرونده جنايي خصوصيات خاص خود را دارد تا او بتواند دير يا زود با آن مواجه شده و به سرنخ اصلي اش دست يابد. سرنخي كه حاوي راز قتل و چگونگی دستگیری عامل يا مسببان آن باشد. خصوصيات اصلي و ويژگي هاي پرونده قتل «اميل گاله» در داستان «مگره و ديوار سنگي»، معمولي بودن تمام شواهد و قرائن آن است.
«اميل گاله»، يك تاجر دوره گرد است كه در يك هتل درجه سه در سَنسِر به قتل رسيده است و كارآگاه مگره همان ابتدا و بر اساس شمّ كارآگاهي اش، به همه شخصيت هاي محوري، تأثير گذار و حتي حاشيه اي داستان مظنون مي شود.
اين امر نيز به پيچيده‌تر شدن داستان و نشان دادن توانايي هاي ژرژ سيمِنون در خلق يك داستان كم نظير پليسي كمك شاياني كرده است كه قصد دارد زمينه هاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي جامعه فرانسه را در دهه هاي اول تا ششم قرن بيستم ميلادي و در بستر و درونمايه اين رمان پليسي نشان دهد.
سيمنون در اين داستان براي خوانندگانش تلاش كرده مجموعه اي از شخصيت ها را در بستر رمانش به نمايش بگذارد كه آن ها مطمئن شوند قتل اميل گاله با انگيزه هاي كاملاً شخصي صورت گرفته است. اين شخصيت ها به عمد از طبقه نو اشرافي جامعه آن زمان فرانسه انتخاب شده اند؛ طبقه اي كه به نظر مي رسد ژرژ سيمنون به صورت ناخودآگاه و يا شايد هم هدف‌مند از آن متنفر است و تلاش مي كند با ارائه دلايلي غير مستقيم و زيرپوستي در رمانش به آن ها بپردازد.
سيمنون در ابتداي رمان هم براي فضاسازي و ايجاد آمادگي ذهني خوانندگانش، بخش فراموش نشدني كار سربازرس مگره را اين چنين عنوان مي كند كه به سربازرس مگره و همكارانش از يك هفته قبل سيل اطلاعيه هاي رسمي ابلاغ شده است كه در آن ها اعلام شده پادشاه وقت اسپانيا روز 27 ژوئن وارد پاريس خواهد شد لذا بايد اقدامات احتياطي لازم را در مورد اين رويداد مهم، معمول دارند.
از سوي ديگر، توصيف هايي كه نويسنده در رويدادهاي مختلف داستان از جنبه هاي مختلف و متنوع شخصيت هاي اشرافي آورده، نشان مي دهد كه ژرژ سيمنون به عنوان نويسنده رمان هاي پليسي تا چه حد از اثرگذاري اجتماعي، سياسي و اقتصادي طيفي از جامعه كه طي 6 دهه ابتدايي قرن بيستم ميلادي در فرانسه زندگي مي كردند، با خبر بوده و مانند جامعه شناسي زبردست، در رمان «مگره و ديوار سنگي» به توصيف ويژگي هاي ظاهري تا احساسات دروني اين طبقه پرداخته و منافع آنان را با منافع طبقه اقليت سرمايه دار آن روزگار فرانسه پيوند داده است.
طبقه اي كه تاكنون بيشترين اثرگذاري را بر كشوري داشته كه خود را مهد برابري و آزادي مردمانش مي‌داند. سيمنون كه اين رمان را در سال 1963 چاپ كرده، طبقه اشرافي مدرني را براي خوانندگانش توصيف كرده است كه به زعم او، همچنان مرتجع و از مد افتاده، در توهم برتري اجتماعي، سياسي و اقتصادي به سر مي برد و خود را يك سر و گردن بالاتر از ساير اقشار و افراد جامعه مي داند.
به همين خاطر است كه در تمام رويدادهاي داستان، شخصيت هاي متهم به قتل و اشراف زده داستان، با مگره به عنوان كاراگاه و سربازرس پرونده قتل با تفاخر و افاده رفتار مي كنند و تلاش مي كنند تحقيقات او را با بيان مطالب متناقض، به چالش بكشند.
در سن فارگو، محل زندگي مقتول همه چيز معمولي است؛ خانه اي معمولي، با مبلمان معمولي. تصوير صورت پسر مقتول كه اولين بار پيراهن عشاي رباني را به تن كرده بود و تصوير پدر نشسته پشت پيانو با فراكي كه برايش تنگ است. در سنسر، محل وقوع قتل هم همه چيز معمولي است؛ جايي براي گذراندن تعطيلات ارزان قيمت در بيرون شهر و يك هتل درجه دو يا سه.
هر موضوع و سرنخي باعث برجسته شدن «اميل گاله» به عنوان شخصيت مقتول اين داستان مدنظر قرار مي گيرد. نماينده ني يل و شركا؛ نقره بدلي، سبك بدلي. يك بازار مكاره، يك سالن تيراندازي و علاوه بر اينها آتش بازي كه دست به دست هم داده اند تا اين فرد معمولي ضداشرافي را از صفحه روزگار و داستان محو كنند.
در ادامه تحقيقات ميداني، مگره متوجه مي شود كه در مراسم تشييع جنازه، فضاي مرموزي به وجود آمده است؛ در طول رويداد تشييع جنازه پيكر «اميل گاله»، خوانندگان رمان اين طور احساس مي كنند كه اشرافيت زيرپوستي حاكم بر فضاي رويدادها و نافذ در شخصيت هاي داستان هم با مقتول بيچاره، سر ناسازگاري دارند و نمي خواهند دست شان در جريان تحقيقات كارآگاه مگره برملا شود.
مگره هم در موقعيت ها و رويدادهاي مختلف رمان به اين موضوع اشاره كرده و شايد بيش از چالش اصلي كشف عامل و يا عاملين قتل، او با انديشه پوسيده اشرافي گري كه جلوي پيشرفت تحقيقاتش را به صورت خاص و اقتدار و بالندگي جامعه آن روز فرانسه را به طور عام گرفته در كشمكش و چالش به سر مي برد.
اين كشمكشي از نوع فرد با جامعه است و تلاشي براي مگره به منظور القاي اين پيام براي خوانندگان رمان است كه از كشف علت قتل و پيدا شدن عامل و يا عاملين آن مهم تر، اصلاح جامعه ای فاسد است. اين پيام و هدف اصلي رمان است كه درصدد به ارمغان آوردن تزكيه و پالايش براي خوانندگان آن است. مگره مي پندارد كه كل حقيقت در همين نكته است، ولي او بايد بين اعتقاد شخصي اش با رفتار حرفه اي و پليسي اش، حد و مرزي قائل شود، چرا كه در خلال تحقيقاتش، هر چه مي بيند، مهم است، اما او بايد آن ها را متفاوت از هم ببيند.
داستان «مگره و ديوار سنگي»، با اين ويژگي تا جايي پيش مي رود كه نشان مي دهد چگونه يك رمان پليسي كه سرشار از گره افكني و گره گشايي توأم با ايجاد تعليق براي خوانندگان است، مي تواند به داستاني براي ايجاد آگاهي و روشنگري پيرامون مسايل سياسي، اجتماعي و اقتصادي در جامعه اي مدعي چون فرانسه تبديل شود؛ طبقه تماميت خواه نواشرافي گري سعي مي كند آمال و آرزوهايش را در سرمايه داري نوين فرانسوي باز يابد.
سيمنون نيز تلاش كرده است تا از سربازرس مگره به عنوان وجدان بيدار و نماينده نيروي اصلي و محرك داستان (پروتاگونيست)، به نحوي بهره گيري نمايد كه او تبديل به زبان نويسنده و نماد اصلاح گري در جامعه اي به شدت آشفته شود. اين تدبير نويسنده باعث مي شود تا ژرژ سيمنون از ديدگاه مگره نشان دهد كه پيام آشكار جامعه سرمايه داري همان اشرافي گري است كه با لعابي از دموكراسي، قصد دارد انسان غربي را به بردگي و بي اختياري كشانده و در صورت مقاومت نيز از هيچ جنايتي عليه او فروگذار نيست.
به نقل از الف کتاب
******
«مگره و دیوار سنگی»
نویسنده: ژرژ سیمنون
ترجمه: ابراهیم اقلیدی
ناشر:هرمس، چاپ اول 1393
166صفحه، 6500تومان