اشتراک گذاری
راههای نقد
«کلمنت گرینبرگ: میان خطوط» عنوان کتابی است از تی‌یری دُ دوو که به‌‌تازگی با ترجمه بهاره سعیدزاده توسط نشر چشمه منتشر شده است. آن‌طور که در توضیحات پشت جلد کتاب آمده، گرینبرگ «قهرمان اکسپرسیونیسم انتزاعی و مدرنیسم»، به‌عنوان برجسته‌ترین منتقد هنری نیمه دوم سده بیستم، مورد ستایش بوده است. این کتاب در اصل بررسی و ارزیابی نوشته‌های گرینبرگ است و با سه رویکرد به نوشته‌های او می‌پردازد: گرینبرگِ منتقد، آموزه‌مند و نظریه‌پرداز. براین‌اساس کتاب نیز مشتمل بر سه فصل است و نویسنده «سه گرینبرگ» را به طور جداگانه مورد بررسی قرار داده است. نخستین آن‌ها گرینبرگ آموزنده است که در همان ابتدای کار خود «درباره نقش آوانگارد، اعتقادی راسخ پیدا کرد.» دومی منتقد هنری است که هرروز نقد می‌نوشت، «او که پالاک را کشف کرد و روئو را کوبید، نظرش را درباره موندریان تغییر داد. او گرینبرگی است که بیش از همه از خواندن نوشته‌هایش لذت می‌برم، او که بیش از همه می‌خواهم رقیبی برایش پیدا شود.» سومی، گرینبرگ نظریه‌پرداز است که «زیر فشار هنر پیشرفته با کرچه و حتا کانت در زمینه استتیک نظری وارد مباحثه می‌شود.» در پایان کتاب هم مناظره‌ای تاکنون منتشرنشده با کلمنت گرینبرگ آمده است. این مناظره در سال ١٩٨٧ در دانشگاه اتاوا برگزار شد و در ابتدای آن گرینبرگ سخنرانی کوتاهی کرده است و سپس به پرسش‌های مطرح‌شده پاسخ داده است. گرینبرگ در بخشی از سخنرانی کوتاه‌اش که درباره «ایده و هنر» است می‌گوید: «اکنون، می‌خواهم چیزی را که ممکن است عاملی بی‌اهمیت به نظر رسد وارد بحث کنم. ادبیات باید خوانده شود، و از این تقاضای نو بودن مبراست، و ادبیات نمی‌تواند در قالب یک ایده عمل کند. زیرا خواندن زمان می‌برد، و در طی زمان شما ممکن است کسلی را تجربه کنید. و همین امر کم‌وبیش درباره موسیقی صادق است. من فکر می‌کنم آن بخش مهمی از این دلیل است که چرا موسیقی جدید، و ایده‌مند به اندازه هنر بصری جدید ایده‌مند توجه دریافت نمی‌کند. به‌هرحال، چیز جدیدی در ادبیات یا موسیقی جدید که تا این اندازه تنزل یافته باشد، نیست- و من از ادبیات بنا به اقوال سطح‌بالای جدید و موسیقی سطح‌بالای جدید حرف می‌زنم- که به اندازه مورد تعریف و تمجید قرارگرفته‌ترین هنر بصری جدید این زمان، سطح‌پایین است… ایده در هنر. با دوشان آغاز شد، و در زمان ما با آغاز جریان‌هایی که در نیویورک پس از اکسپرسیونیسم انتزاعی شکل گرفتند، چیرگی یافت، با هنر پاپ، و سپس با هنر مینیمال و هنر مفهومی. هنر مفهومی تماما ایده بود. آن‌گاه نوبت به نقاشی تزیینی رسید و نئو- اکسپرسیونیسم و اکنون نئو-جیو (نو هندسی). همه آن‌ها ایده محسوب می‌شوند، زیرا به‌عنوان هنر با برخی استثناها، آن‌ها نه‌تنها بد هستند- نقاشی بد ضرورتا نباید کسل‌کننده باشد- اما بیشتر آن‌ها کسل‌کننده‌اند. به‌هرشکل این هنر به‌عنوان چیزی لذت‌برده‌شده یا تجربه‌شده نیست.» نویسنده این کتاب، تی‌یری دُ دوو، مورخ، منتقد و نظریه‌پرداز هنر، نمایشگاه‌گردان و نیز استاد دانشگاه لیل است. از آثار او می‌توان به «نام‌گرایی تصویری»، «کانت پس از دوشان» و «صدسال هنر معاصر» اشاره کرد. عناوین سه فصل کتاب عبارتند از: «راههای نقد»، «سکوت‌هایی در آموزه‌ها» و «تاملات متزلزل».
به نقل از شرق