آنتولوژی شعر شاعران معاصر

 

آنتولوژی شعر شاعران معاصر

فاطیما احمدی*

سریا داودی‌حموله، شاعر و منتقد ادبی، در کتاب «آنتولوژی شعر شاعران معاصر» سعی کرده است به چگونگی شکل‌گیری جریان‌های ادبی معاصر بپردازد. این کتاب دوجلدی، آخرین اثری است که در حوزه ادبیات معاصر از داودی‌حموله منتشر شده‌ است. «کلمات بیش از آدمی رنج می‌برند!»، عنوانی است که نویسنده بر کتاب خود گزینش کرده که فی‌نفسه دارای زبانی اعتراضی و انتقادی است؛ آنچنان که در این تحلیل سرشاخه‌های جریان‌های ادبی (از دهه چهل به بعد…) به‌صورت تخصصی در پیشامتن‌ها توضیح داده شده است. در این شاخص‌بندی‌ها معمولا شعرهایی با مولفه‌های مشترک در یک چارت گروهی قرار گرفته‌اند که این روند زیباشناختی جاذبه‌های ساختاری ایجاد کرده است، طوری‌که ریشه‌های این اشتراکات ساختاری به ویژگی‌های ذاتی و مولفه‌های اشتراکی ربط پیدا می‌کند.

کتاب با ریز‌فهرستی از شعر شاعران معاصر آغاز می‌شود که شاعر در تقسیم‌بندی اندیشه ادبی شاعران شاخک‌هایی معنامحور را ترسیم می‌کند. به دیگر بیان، ریزفهمی از درشت‌فهمی شاعران را به عنوان موضوع، در فهرست کتاب لحاظ کرده است. طرح جلد کتاب جزئی از کلیت فهم نویسنده، نسبت به فرایند فکری شعر معاصر را تصویر می‌کند. این اندیشه‌زاییِ شاعر در دایره‌ای مفهوم رقم می‌خورد که افزون بر شاعران شعر معاصر دارای بار معنایی، تعمیم‌پذیری و جهانشمولی است.

از این منظر، تراوش سه گروه که از چشم قلم مولف از شاعران تصویر می‌شود، بیانگر سه جهان عین، عقل و ذهن است.

آفریده آنتولوژی شعر شاعران معاصر، از نیما که به عنوان «حرکت در تغییر» شناخته می‌شود تا احمد شاملو که به «‌حرکت در تحول» نمادین است، چندان سخنی به آوردگاه قلم خویش نیاورده و تنها به تعدادی از جریان‌پردازان متاثر و صاحب روش و آثار و به تاسی‌پردازان از همین صاحبان نظر و روش در شعر معاصر پرداخته است که به نوبه خود جهشی پروسه‌مند در حوزه ادبیات و شعر معاصر به شمار می‌آید. دیگر پیامد مولف، که با تبعاتی فرارونده تصادم دارد، ریزشدن در اندیشه و شعر شاعران است که با قلمی تخصصی و هوشمند صورت می‌گیرد و تسلط شاعر بر پراکسیس‌های اندیشه‌ای شاعران در همه زوایا مشهود است، به گونه‌ای که وارسی آثار شعرا از جانب داودی‌حموله با ریز‌اندیشی و تدقیق به انجام می‌رسد؛ چه اینکه نگاه منتقد به آثار شاعران نگاهی زیباشناسانه است و در این هماورد نیز توانسته با تمایز سره از ناسره معنا و مقصود هر شاعر را به جامعه منتقل کند.

داودی‌حموله در این کتاب از روش آنالوطیقا (تحقیق تحلیلی) بهره‌ گرفته است؛ به‌طرزی‌که اندیشه و آثار شاعران را هم به دایره پژوهش می‌آورد و همچنین از این رهگذر به تحقیق تحلیلی این آثار می‌پردازد. با التفات به مشخصات ظاهری کتاب که 418 صفحه است، مشخص می‌کند که داودی بابت گردآوری، تدوین و تحلیل این کتاب زحمات بی‌شائبه‌ای را متحمل شده که در نوع خود قابل تحسین و اعتبار است. «آنتولوژی شعر شاعران معاصر» کتابی است که در دایره ادبیات و شعر معاصر در جایگاه اثری «جنگ‌آسا» و جامع‌الاطراف تلقی می‌شود. چه اینکه کاربرد و کارآمدی از منظرهای شعری معاصر را ترسیم می‌کند و می‌تواند به عنوان کتابی پایه در جهت بهره‌برداری از آن در کارهای تحقیقی و علمی و پژوهشی واقع افتد. دیگر شاخصه بارز در این کتاب، نقدهای سازنده و البته فرارونده‌ای است که با تحلیل‌هایی مبرهن و به دور از جانبداری و گریز از سلایق شخصی و منِ فردی از جانب مولف تصویر شده‌اند و این مهم نشان می‌دهد که مولف به‌دنبال نوعی فرهنگ‌پذیری و سالم‌اندیشی در ادبیات و شعر است و نه نقال‌گویی و شخص‌محوری؛ بنابراین، گمان نمی‌رود که این کتاب تنها در همین دو جلد خاتمه یابد. چه اینکه با اتیمولوژی نام کتاب که: «آنتولوژی شعر شاعران معاصر» نام گرفته و با توجه به تلاش بی‌وقفه و مجدانه‌ای که از خانم داودی سراغ داریم طبعا سایر شاعران معاصر نیز در جلدهای بعدی در جهت به سرانجام‌رساندن کار در قالبی واقعی و علمی درج خواهند شد. به دیگر بیان، این اثر پژوهشی است آزموده که با منتشر مجلدهای دیگر آزموده‌تر خواهد شد.

گذشته از این، آنتولوژی «کلمات…» مثل رودخانه‌ای است که از هر کجای آن می‌توان آب برداشت؛ زیرا منتقد مضمون‌های فردی و اجتماعی را در حوزه‌های «انسان، طبیعت، عشق، مرگ» پرداخت کرده است.

سریا داودی‌حموله در پیشانی‌نویس آنتولوژی شعر شاعران معاصر، «کلمات بیش از آدمی رنج می‌برند»، شاعران را به سه گروه معرفی می‌کند. جالب اینکه قرارگرفتن شاعران در گروه‌های ذکرشده را به عهده‌ خوانندگان می‌گذارد: «گروه اول شاعرانی که به دنبال کشف‌اند، مطالبی که مردم نمی‌دانند بازگو می‌کنند.گروه دوم شاعرانی که می‌دانند مردم چرا نمی‌دانند و این ندانستن‌ها را می‌نویسند. گروه سوم شاعرانی که به جست‌وجوی آن نوع دانایی‌اند که آدمی هرگز نخواهد دانست.»

آنتولوژی شعر شاعران معاصر کارنامه‌ شاعرانی نظیر رضا براهنی و یداله رویایی، احمدرضا احمدی، علی باباچاهی، شمس لنگرودی، فریاد شیری، عباس صفاری، رسول یونان، رضا چایچی، کورش همه‌خانی، مهرداد فلاح، بهزاد خواجات، بهزاد زرین‌پور، یزدان سلحشور، منصور خورشیدی، حافظ موسوی، هوشنگ چالنگی، مجید فروتن، ابوالفضل پاشا، فرهاد کریمی، عبدالصابر کاکایی، علی صالحی‌بافقی، علیرضا آبیز، علی الفتی، سامان اصفهانی، ایمان صفری، حامد رحمتی و… و بنفشه حجازی، خاطره حجازی، آزیتا قهرمان، آذر کیانی، رویا تفتی، نازنین نظام‌شهیدی، ثریا کهریزی، شهین خسروی‌نژاد، فرزین هومان‌فر، گراناز موسوی، شبنم آذر، سپیده جدیری، روجا چمنکار، ری‌را عباسی، رویا زرین، لیلا فرجامی، فهیمه غنی‌نژاد، عفت کیمیایی، پوران کاوه، پونه ندایی، فرشته ساری، بهاره رضایی، لیلی گله‌داران، پگاه احمدی و… و مجموعه‌های بیش از دویست شاعر معاصر پرداخت شده است.

سریا داودی‌حموله در آغاز جلد دوم آنتولوژی شعر شاعران معاصر آورده است که: «آیا فکرکردن به چگونه فکرنکردن، نوعی فکرکردن است؟ درد از پرسیدن نیست، از دانستن است!»

* روزنامه‌نگار

به نقل از آرمان