در حاشیه برخورد ابراهیم حاتمی کیا با کسانی که فیلمش را نپسندیده اند!

آصف بارزی

وقتی در مملکتی هنر جایگاه واقعی خودش را به هزار دلیل نداشته باشد، با سنجه‌های دیگری جز هنر سنجیده می‌شود. آن‌وقت کارگردانش به‌جای دفاع و پاسخگویی راجع به وجاهت هنری فیلمش پشت اسامی و عقاید و جریانات سیاسی پنهان می‌شود و با ایجاد فضای دو دسته‌گی و خودی نخودی فضا را متشنج می‌کند تا تقصیر خودش را پنهان کند و از مهلکه بگریزد و تمام عیبی راکه به کارگردانی‌اش وارد است، به عقیده‌‌اش جاخالی می‌دهد و طوری به خدا شکایت می‌برد که انگار تنها هنرمند مملکت است یا به بقیه چیزی بیش از ایشان رسیده است. انگار نه انگار که ایشان بیش از دیگران از مواهب برخوردار بوده و بیضایی و تقوایی و … سال‌هاست ممنوع‌اند و طلبکاری بیش از ایشان، حق آن‌هاست و حاتمی‌کیا هم آن‌چنان در تریبون‌هایی که داشته از حق هنرمندان و هم‌صنفانش حرفی نزده و همیشه طلبکار بوده که کم توجهی و ناحقی‌ دیده است. سال‌هاست این عزیز دیگران را تفتیش عقیده می‌کند و طلبکار است که چرا راجع به فلان موضوع فیلم نمی‌سازید و به خودش می‌بالد که راجع به فلان موضوع فیلم ساخته است، مگر موضوع ملاک ارزش‌گذاری هنر است؟ ایشان گمان می‌برد همین‌که این موضوع را برای کارگردانی انتخاب کرد، رسالتش را انجام داده و دیگر رسالتی برای ارائه‌ی هنری این موضوع ندارد، پس فیلم شما چه توفیری با بیلبورد تبلیغاتی دارد؟

عصبیت و تمامیت‌خواهی شالوده‌ی رفتار دیروز ایشان بود. شاید هنوز بتوان حاتمی‌کیا را متوجه خودش کرد و حاج کاظمِ آژانس شیشه‌ای را به خاطرش آورد و گفت:

«خِیبَری ساکته! دود نداره، سوز داره!»

عده‌ای هم چون این هنرمند را خودی و حامی جناح و فکر  خود می‌پندارند از این کارگردان دفاع می‌کنند بی این‌که بحثشان هنر باشد و عده‌ای در مقابل فقط چون این هنرمند وابسته‌ و از جناح مقابل است می‌کوبندش و طوری راجع به این هنرمند حرف می‌زنند که انگار نه انگار حاتمی‌کیا سازنده‌ی فیلم‌های خوبی مثل «آژانس شیشه‌ای» و به «رنگ ارغوان» و چند فیلم مهم دیگر است و در کنار بزرگانی مثل کیارستمی و حاتمی و بیضایی و کیمیایی و مهرجویی و فرهادی و… از کارگردان‌های مهم و صاحب‌سبک سینمای ایران است. هنر و پیشینه‌ی هنری و نبوغ و استعداد حاتمی‌کیا را ندیده می‌گیرند و فقط به حواشی می‌پردازند که انگار حاتمی‌کیا فقط آدمی وابسته و جناحی است و هیچ خلاقیت هنری از خودش نداشته است و فقط با لابی‌گری به این‌جا رسیده است. برخوردهای تند و افراطی و توهین‌آمیز راجع به این پیر سینما به کار نبریم که انگار هیچ‌وقت خدمتی به هنر نکرده و وجاهت هنری ندارد، حرمت هنر را حفظ کنیم. اگرچه حاتمی‌کیا تمام شده و در چند فیلم اخیرش حرفی برای گفتن ندارد و با عصبیت و تهمت و طلبکاری و تمامیت خواهی و مظلوم‌نمایی به حیثیت خودش لطمه می‌زند اما از یاد نبریم که کلیت یک هنرمند را کلیت کارنامه‌ی هنری او می‌سازد نه فقط چند اثر. حتی اگر حاتمی‌کیا خود و هنرش را از  یاد برده باشد ما آن پیشینه‌ی درخشان را از یاد نمی‌بریم. هرچه‌ و هرطور این میدان، میدانِ هنر است و هنر باید با ملاکِ خودش سنجیده شود نه با حواشی‌ای مثل سیاست و جناح له یا علیه کسی. اول از همه از کارگردان بزرگی مثل حاتمی‌کیا توقع می‌رفت که این اصل را رعایت کند و بعد از مردم و مخاطبان که متاسفانه کم‌تر برخوردی را دیدم که نگاه و دغدغه‌اش در این بحث هنر باشد و همه‌ی حرف دفاع تمام قد یا کوبیدن و هیچ انگاریدن این کارگردان به خاطر مسائل عقیدتی و عقده‌گشایی‌های سیاسی بود. هنر و نبوغ و خلاقیت را در هیاهوی حواشی سیاسی و عقیدتی و… گم نکنیم.