این مقاله را به اشتراک بگذارید
هفت داستان کوتاه و بلند از هفت داستان‌نویس بزرگ
نگاهی به کتاب «عمیق» ترجمه‌ی لیدا طرزی
علیرضا پژمان
«عمیق» عنوان کتابی است شامل بهترین داستان‌های جایزه‌ی اُ هنری در سال ۲۰۰۱٫ این کتاب شامل ۷ داستان کوتاه است: «عمیق» اثر مری سوان، «من بزرگ» اثر دن چائون، «پل معلق» اثر آلیس مونرو، «زمستان» اثر فرد جی. لی بورن، «سعادت» اثر دیل پک، «شبانی‌ها» اثر جورج ساندرز و «خادمین نقشه» اثر آندرئا برت.
جایزه‌ی اُ هنری جایزه‌ی ادبی سالانه آمریکاست که بهترین داستان‌کوتاه‌های سال را برگزین می‌کند و معمولا ۲۰ اثر برگزیده را در قالب کتابی منتشر می‌کند. این جایزه عنوانش را از نویسنده‌ی شهیر آمریکایی ویلیام سیدنی پورتر، معروف به اُ هنری وام گرفته است؛ نویسنده‌ای که در سال ۱۹۱۰ در ۴۸ سالگی درگذشت. آمریکایی داستان‌کوتاه‌های هنری را بسیار قدر می‌نهند و از او به عنوان یکی از بهترین نویسندگان آثار کوتاه یاد می‌کنند که غافلگیرانه، شگفت و با شخصیت‌پردازی تحسین برانگیز نوشته شده‌اند.
مجموعه‌ی حاضر ۷ داستان منتخب سال ۲۰۰۱ را دربرمی‌گیرد که از میان ۳ هزار داستان انتخاب شده است. لری دارک در مقدمه‌ی این کتاب نوشته است: «صد البته هیچ ایده‌ی واحدی نمی‌تواند همه‌ی کارهای برگزیده شده برای یک مجلد را بر صدر بنشاند، چه این امر تعدادی از بهترین داستان‌های سال را از توفیق انتخاب محروم می‌کند؛ داستان‌هایی که ارزش آن‌ها به اصالت‌شان بستگی دارد. با این همه، در روند خواندن حجم عظیمی از داستان روابطی ظهور پیدا می‌کنند. ایده‌های خاصی هر لحظه همه جا هستند که بخشی از خودآگاه جمعی نویسندگان و ویراستاران هستند و آنان دانسته یا نادانسته به آن‌ها رجوع می‌کنند.»
عنوان کتابی که لیدا طرزی، مترجم کتاب برگزیده است، برگرفته از نخستین داستان این کتاب یعنی «عمیق» اثر مری سوان است. این داستان سوان جایزه‌ی اول اُ هنری را از آن خود کرد. «عمیق» اگر بهترین داستان این مجموعه نباشد یکی از برجسته‌ترین این آثار است. داستانی با موضوعیت و محوریت جنگ جهانی اول که فرمی بدیع و متفاوت دارد. این داستان بلند به شکلی اپیزودیک و پاره پاره نوشته شده است، و هر تکه نیز با عنوانی کوتاهی گاه در حد یک کلمه آغاز می‌شود. فضا و به عبارت بهتر، دنیای داستان پر از نور و رنگ‌های سفید است، و زبان داستان و روایت نیز به طرزی شاعرانه در خدمت گرفته شده‌اند، همراه با مکث‌ها، سکوت‌ها و خلاهایی که گویی تنفس‌گاه مخاطب است. با این حال درون‌مایه‌ی داستان از کلان روایت تباهی و مرگ مایه می‌گیرد. اتفاقا تناقض زبان شاعرانه‌ی داستان، و همین طور روایت پر خلا «عمیق» با سوژه‌ی آن، سیر داستانِ «عمیق» را به شکل مشخصی هنرمندانه کرده است. با این که موضوع داستان تنهایی و ویرانیِ متعاقب آن است اما همه چیز در آرامشی عظیم، عمیق و موکد پیش می‌رود. اگر بخواهیم برای این سیر مصداقی نمونه وار ارائه دهیم شاید باید به مسیر لاک پشتی اشاره کنیم که مقصد آن مرگ است. مری سوان در «عمیق» شکل نویی از داستان بلند را تجربه کرده، و به راستی در داستان نویسیِ حوزه‌ی جنگ تجربه‌گرایی نوینی را به ثمر رسانده است. شاید اگر بخواهیم برای این نویسنده و داستانش از نظر ماهیت روایی نسخه‌ی سَلفی در نظر بگیریم بتوانیم به داستان «در قلب قلبِ کشور» اثر داستان نویس و فیلسوف آمریکایی، ویلیام گس اشاره کنیم. ویلیام گس در این داستان به روایت داستانی معنای دیگر می‌بخشد؛ معنایی که فارغ از قصه‌گویی جلوه می‌یابد. مری سوان با این که از نظر مضمونی توانسته است وحدت روایی را حفظ کند اما به روایت خطی و قصه‌مند معمول وفادار نبوده است. «عمیق»، روایتی اسکیزوفرنیک و عمیقا استعاری است که در هر پاره، تصویرهای روشنی از داستانش را آشکار می‌کند.
اما در این مجموعه داستان‌های دیگر نیز از نویسندگان شهیری چون آلیس مونرو و جورج ساندرز می‌خوانیم. مخاطبان فارسی زبان کم و بیش آلیس مونرو را می‌شناسند اما شاید ساندرز همچون این نویسنده در میان فارسی زبانان شناخته شده نباشد. از ساندرز در این کتاب، دیگر داستان بلند مجموعه یعنی «شبانی‌ها» را می‌خوانیم که ۲۶ اپیزود است.
مهم‌ترین نکته در مجموعه داستان «عمیق» این است که مخاطب فارسی زبان با دو وجه از داستان امروز جهان آشنا می‌شود: داستان کوتاه و داستان بلند به سبک و سیاق نویسندگان امروز دنیا. با کمی تسامح می‌توان گفت در این کتاب هر نویسنده‌ای روایتی منحصربه فرد از جهان داستانش به ما ارائه می‌دهد. در میان دو داستان بلند حاضر در این مجموعه مری سوان شکلی نو معرفی می‌کند و جورج ساندرز نشان می‌دهد در شکل‌های تجربه شده داستان بلند نیز می‌توان روایتی نو به دست داد. داستان آلیس مونرو «پل معلق» به غایت ساده است و یک نفس خوانده می‌شود. «خادمین نقشه» اثر آندرئا برت بینامتنیتی است با شکل قصه‌گویی قدیم با همان ترفندهای سرراست و جذابش. «من بزرگ» اثر دن چائون، «زمستان» اثر فرد جی لی بورن و «سعادت» اثر دیل پک هر یک به نوبه‌ی خود ما را با طرزی از داستان‌کوتاه امروز آشنا می‌کنند. مجموعه داستان «عمیق» فرصتی است برای مخاطبانی که تمایل دارند با داستان نویسانی ناآشنا، آشنا شوند، و داستان‌هایی نو بخوانند.
به نقل از الف کتاب
***
«عمیق»
مترجم: لیدا طرزی
ناشر: نیستان، چاپ اول ۱۳۹۶
۲۷۴ صفحه؛ ۲۱ هزار تومان