نامه ها (۱): دو نامه غلامحسین ساعدی به بدری لنکرانی

انتشار نامه‎های خصوصی (دوستانه و یا عاشقانه) چهره های نامدار و کنجکاوی برانگیز دو سه دهه‎ای بیشتر نیست که در ایران دیده می‎شود؛ تازه نهم با کلی اگر و اما و البته اظهار نظرهای موافق و مخالف درباره این کار. این مسأله بیش از هرچیز ناشی از آن تعصبی‎ست که همواره در کشور ما نسبت به پنهان نگه داشتن مسائل شخصی و حریم خصوصی افراد وجود داشته و انتشار این گونه موارد را حتی بعد از مرگ صاحبان‎شان جایز نمی‎شده، به خصوص آنکه احتمال مخدوش شدن تصویر این اشخاص در نزد خوانندگان این نامه‎ها نیز وجود دارد.

صرف نظر از این اما و اگرها، چنین نامه‎هایی  حتی به فرض شخصی و خصوصی بودن، اسنادی اغلب کارآمد در شناسایی حال و احوال نویسندگان‎شان و چه بسا آثار آنان محسوب می‎شود که خوشبختانه رفته رفته حساسیت‎ها در مورد آنها کم شده و شاهدیم که جسته گریخته نمونه‎های بسیار جالب و منحصر به فردی از چنین اسنادی منتشر می‎شوند که نامه‎های عاشقانه غلامحسین ساعدی به طاهره گوزه‎گرانی یکی از تازه‎ترین و جذاب‎ترین آنهاست.

شاید ذکر این نکته خالی از لطف نباشد که در دهه‎ی اخیر که تکنولوژی ایمیل در فضای مجازی جایگزین نامه‎نگاری‎های سابق شده است، با وجود همه‎ی محاسنی که دارد باید پرونده چنین نامه‎هایی به قلم نویسندگان نسل اخیر را برای آیندگان تقریبا بسته فرض کرد!

به هر حال با این مقدمه و با توجه به جذابیت و اهمیت چنین اسنادی فصلی تازه در «مد و مه» گشودیم به نام «نامه‎ها» که از این پس در آن خواننده نامه‎هایی از نویسندگان داخلی و خارجی خواهیم بود و اگر ضرورت و فرصتی بود به نکانی نیز در حاشیه این نامه‎ها اشاره خواهیم کرد.

امیدواریم که این بخش تازه مقبول طبع علاقه‎مندان ادبیات و خوانندگان «مد و مه»  بیفتد.

***

دو نامه از غلامحسین ساعدی به همسرش بدری لنکرانی

یک

عیال نازنازی خودم

حال من اصلاً خوب نیست، دیگر یک ذره حوصله برایم باقی نمانده، وضع مالی خراب، از یک طرف، بیخانمانی، از یک طرف، و اینکه دیگر نمی توانم خودم را جمع وجور کنم. ناامیدِ ناامید شدها م. اگر خودکشی نمیکنم فقط به خاطرِ تو است، والا یکباره دست می کشیدم از این زندگی و خودم را راحت می کردم. از همه چیز خسته ام، بزرگترین عشقِ من که نوشتن است برایم مضحک شده، نمی فهمم چه خاکی به سرم بکنم. تصمیم دارم به هرصورتی شده، فکری به حال خودم بکنم. خیلی خیلی سیاه شده ام. تیره و بدبخت و تیره بخت شده ام. تمام هموطنان در اینجا کثافت کاملاند. کثافت محض اند. منِ بیچاره چه گناهی کرده بودم که باید به این روز بیفتم. من از همه چیز خسته ام. سه روز پیش به نیت خودکشی رفتم بیرون و خواستم کاری بکنم که راحت شوم و تنها و تنها فکر غصه های تو بود که مرا به خانه برگرداند. هیچکس حوصله مرا ندارد، هیچکس مرا دوست ندارد، چون حقایق را می گویم. دیگر چند ماه است که از کسی دیناری قرض نگرفتهام. شلوارم پاره پاره است. دگمه هایم ریخته. لب به غذا نمیزنم. میخواهم پای دیواری بمیرم. به من خیلی ظلم شده. به تمام اعتقاداتم قسم، اگر تو نبودی، الان هفت کفن پوسانده بودم. من خسته ام، بی خانمانم، دربه درم. تمام مدت جگرم آتش می گیرد. من حاضر نشدها م حتی یک کلمه فرانسه یاد بگیرم. من وطنم را می خواهم. من زنم را می خواهم. بدون زنم مطمئن باش تا چند ماه دیگر خواهم مرد. من اگر تو نباشی خواهم مرد، و شاید پیش از این که مرگ مرا انتخاب کند، من او را انتخاب کنم.

به دادم برس، شوهر

دو

بدری بانوی عزیزم

هزاران هزار بار می‌بوسمت قرار بود مرا بی‎خبر نگذاری. و فعلا که گذاشته‌ای، بسیار خوب. قمریان خوش‎آواز همه این چنین‎اند. کسی از کسی خبر ندارد. و من بی‎خبرتر از همه. رفتار و کردار دنیا این چنین است. انتظار بیشتر بیهوده است. با صد هزار مردم تنهایی/ بی‎صد هزار مردم تنهائی.

روز گذشته در«Chateau de Vincennes» آن قلعۀ هفت قرن پیش نشسته بودم و قصه می‎نوشتم. و یک مرتبه دیدم که بی‎خود به دری خیره شده‎ام. به یکی از درهای قدیمی که امید داشتم باز شود و نوری بدرخشد. امشب بدجوری افسرده‎ام. داروی خواب هم کارگر نیست. ایام قدیم آه مددی می‎کرد، ولی خیال می‎کنم پستچی‎های پاریس هم با من بد شده‎اند. هیچ خبری از هیچ کس نمی‎رسد. گاهی وقت‎ها فکر می‎کنم من مرده‎ام و در برزخ گرفتارم که همه یاد گذشته هستم و اضطراب آینده را هم نیز دارم. خوشا به حال بردباران. از بس نوشته‎ام که خودکارم نیز از جان افتاده است. به‎هر حال از همه خواهش کرده‎ام که اگر مُردم مرا با یک خودکار خاک کنند که در حسرت نوشتن یک مطلب خوب خواهم مُرد. و آن سرنوشت ماست. مرا بی‎خبر نگذارید. من نگران تو هستم. نگران همه هستم که مبادا فراموشم کنید. نامه بنویسید. والا، وای اگر از پس امروز بود فردایی. خدا را خوش می‎آید که این چنین با آدم رفتار کنند؟

هزاران هزار بار همایون

(منبع نامه دوم : پاراگراف )