«شاهین مالت» اثر دشیل همت

شاهین مالت [The Maltese Falcon].

رمانی به قلم دَشیل هَمِت (1)  (1894-1961) ، نویسنده امریکایی، که در 1930 منتشر شد. دوشیزه واندرلی (2) به دیدن کارآگاه سام اسپید (3) می‎آید و برای پیدا کردن خواهر جوانش، که به همراه شخصی به نام ترزبی (4) ناپدید شده است، دستمزد کلانی به او می‎پردازد. اما، همان شب مایلز آرچر (5) ، شریک اسپید، که مأمور تعقیب ترزبی است، کشته می‎شود و جسد ترزبی را هم مثل جسد او پیدا می‎کنند. مأموران پلیس، تام (6) و مخصوصاً ستوان داندی (7) ، که به قرار معلوم دشمن شخصی سام اسپید است، او را مظنون به دو قتل می‎دانند.

اسپید، که معشوق آیوا (8) آرچر است، مدرکی برای اثبات عدم حضور خود در محل وقوع جرم ندارد. اما، اسم دوشیزه واندرلی، در واقع بریجید او، شانسی (9) است و پیش اسپید اقرار می‎کند که خواهر ندارد. او دوست ترزبی بود. بریجید سخت وحشتزده است، اما از افشای علت حقیقی آن امتناع دارد. اسپید، که عاشق بریجید است، دیری نگذشته، گرفتار فشارها و تهدیدهای گوناگونی می‎شود. ابتدا ازجانب مردی به نام کارو (10) که می‎خواهد “شاهین سیاه” ، گوهر گنجینه شهسواران مالت، را به چنگ بیاورد که روزگاری در دست ترزبی بوده است و اکنون، به گمان او در دست اسپید است. و دیگر، ازجانب ویلمن (11) و گاتمن (12) که هردو تشنه به چنگ آوردن آن پرنده مشهورند. اما بریجید، که شاهین را در دست داشت، چون دریافت که به دنبالش هستند، آن را به دست جاکوبی (13) ، ناخدای کشتی “لا پالوما”  (14)، داده است که قسمتی از آن می‎سوزد.

اما، تنها در آخرین صفحه‎های کتاب پی می‎بریم که بریجید به آن طبقه اشراف تعلق دارد که به خاطر ثروت آماده همه چیزند و خود تبهکاری خونسرد است. هَمِت، به وجه شایسته تحسینی، می‎داند که چگونه خواننده را در هیجان نگه دارد. و تا لحظه‎ای که خود برنگزیده باشد، نگذارد که خواننده به حقیقت پی ببرد. او با مهارت سرشاری رد پاها را محو می‎کند. بریجید، که هنرپیشه بی-همتایی است، با قیافه دختری وحشتزده و بی‎دفاع افی پرین (15) را، که منشی مخصوص سام اسپید است و اسپید اعتماد بسیاری به او دارد، فریب می‎دهد. شاهین مالت نمونه رمان پلیسی نوِ امریکایی است: حادثه هرگز در جا نمی‎زند، به شتاب پیش می‎رود و هر تازه‎واردی بر دلهره خواننده می‎افزاید.

اسپید کاراگاه پیش پا افتاده‎ای نیست، کارآگاه بسیار فعالی با وجه کاملاً بشری است که خسته می‎شود. و تنومندی آدمی را داراست که دیگر بسیار جوان نیست، او چنان روشن‎بین است که در پایان کار فریب نخورد. او در کنار افی پرینِ دوست‎داشتنی، بریجید اغواگر و آیوا که دست از او برنمی‎دارد، پیش از هرچیز مشغول حرفه خویش است و شخصیتش همچنان پیروان و مقلدانی دارد.

عبدالله توکل. فرهنگ آثار. سروش.

1. Dashiell Hammett 2. Wonderly 3. Sam Spade 4. Thursby

5. Miles Archer 6. Tom 7. Dundy 8. Iva 9. Brigid O’Shaughnessy

10. Caro 11. Wilmen 12. Gutman 13. Jacobi 14. La Paloma 15. Effie Perine

این اثر دو بار به زبان فارسی برگردانده شده: نخست توسط عبدالله توکل در مجله کتاب هفته در سال  1341 با نام مستعار ضمیر،

بار دوم توسط حسن زیادلو  چاپ دوم ترجمه اخیر توسط نشر هزار افسان منتشر شده و هم اکنون در بازار است.

انتشار در مد و مه: 14 فروردین 1391