برای کودک بودن دیر نیست!

هر بار كه نویسنده تازه‎ای را كشف می‎كنی، انگار جهان را دوباره كشف كرده‎ای؛ این لااقل احساسی بوده كه همواره من در چنین شرایطی داشته‎ام. نمی‎دانم شاید دیگران با توجه به تجربه‎ها و ذهنیت خویش، دریافت و احساس دیگری نسبت به آن داشته باشند. این كه می‎گویم كشف نویسنده، مرادم آشنایی با نام و آثار او نیست، چه بسا كه ما با نام و آثار نویسندگان بسیاری آشنا هستیم، اما هنوز دریافت درستی منطبق با تجربیات، دانسته‎ها و تلقی‎های‎مان از ادبیات و زندگی، نسبت به آثارشان پیدا نكرده‎ایم و در واقع هنوز كلید ورود به دنیای آثارشان را نیافته‎ایم (امیدوارم تصویر روشنی از آنچه مد نظر دارم ارائه كرده باشم). می‎پندارم، هرگاه به چنین كشفی نائل می‎شویم، شوقی انسان را در بر می‎گیرد كه می‎تواند روزها، هفته‎ها و حتی ماه‎ها را با این احساس سركرده و سرخوش باشد.

از دوران نوجوانی كه به ادبیات (و ایضا سینما) مبتلا شدم، بارها و بارها با این احساس‎روبه‎رو شده‎ام، گاه یك حرف، یك جمله یا یك ایده (برخی از درون خودم جوشیده و برخی حاصل راهنمایی دیگران بوده) باعث شده به عقب بازگردم و دوباره به آن سوژه نگاه كنم و به خود بگویم: «آهان این است! چقدر تا به‎حال سربه هوا، سهل انگار و كم توجه بوده‎ام» و از این سبب لذت خواندن برخی آثار را از دست داده بودم.

این‎ها را نوشتم تا بگویم این روزها با خواندن «ذن در هنر نویسندگی» اثر ری برادبری، سرخوشم و در چنین احوالی به‎سر می‎برم. و این كشف و سرخوشی بعد از آن را مدیون پرویز دوایی (منتقد محبوب سینمایی سالهای دور و نزدیك) هستم كه باب آشنایی با او را با ترجمه‎ای شایسته و درخور، پیش روی من قرار داده؛ فرصت ورود به دنیایی سرشار از عطر نوستالژی با زنده شدن خاطرات رنگین دوران بچگی و چشم دوختن به كودك درون كه هنوز می‎تواند بازیگوشانه به هر سوی سرك بكشد… با كتاب «ذن در هنر نویسندگی» می‎توان به روشنی دریافت كه چطور آدم‎هایی كه هر یك در گوشه‎ای از دنیا، دور از دیگری زندگی می‎كنند، می‎توانند از تجربیاتی چنین نزدیك در زندگی و خاصه در بده بستانی ذهنی و درونی با ادبیات و سینما، برخوردار باشند. درباره «ذن در هنر نویسندگی» به شكل جداگانه و مختصر نوشته‎ام، كتابی كه سرشار است از سخنان نغز درباره ادبیات و نوشتن كه هریك می‎توانند افقی پیش روی خواننده بگشایند،. این نه فقط برای نویسندگان كه برای مخاطبان ادبیات نیز آموزنده است كه چطور می‎توان بی‎محابا از تعامل با آن لذت ببرند؛ لذت آنچه به روی كاغذ می‎آید و آنچه خوانده می‌شود. بدون احساس سرشكستگی از چیزی كه دوست داریم و آن را می‎نویسیم و می‎خوانیم!

در طول سال‎های دور و نزدیك به ندرت پیش آمده كتابی را برای خواندن به كسی پیشنهاد كنم، نخست از آن رو كه باور دارم جوینده یابنده است و اگر كسی دغدغه كشف و شهود در ادبیات داشته باشد، خودش آثار ارزشمند را دیر یا زود خواهد یافت و دیگر اینكه از كجا معلوم آن اثری كه من نوعی، با لذت سطر سطرش را می‎خوانم، برای آدمی دیگر با تجربیات و ذهنیتی دیگر، همین قدر جذاب باشد؟ پذیرفتن پیشنهاد خواندن یك كتاب از كسی دیگر (برای اینكه در نهایت سرخورده نشویم و احساس مغبونیت نكنیم)، مستلزم شناختی دقیق از روحیات و دغدغه‎های اوست، باید به چنان شناختی از طرف مقابل رسیده باشی كه بدانی وقتی از فلان كتاب حرف می‎زند، بر چه اساس و عقیده‎ای سخن می‎گوید. از همین روست كه بسیار اتفاق می‎افتاد كتابی كه برای برخی بسیار جذاب بوده، برای ما چنگی به دل نمی‎زده.

اما این‎بار قصد كرده‎ام ناپرهیزی كرده و نویسنده كتابی كه مرا به وجد آورده توصیه كنم، و برای این منظور هم پای كسی را به میان می‎كشم با نوشته‎های سینمایی‎ و هم داستانهایی كه در این چند دهه به چاپ سپرده چهره‎ای آشناست.

پس اگر آثار و نوشته‎های پرویز دوایی را خوانده و با دنیای آثار او ارتباط برقرار كرده‎اید یا آدمی هستید اهل نوستالژی، نه تنها كتاب «ذن در هنر نویسندگی» كه كتاب «ماشین كلیمانجارو» (گزیده‎ داستان) هر دو اثر ری برادبری را بخوانید كه سرشار از نوستالژی و طراوت بازسازی لحظه‎های فراموش ناشدنی كودكی‎اند. البته ری برادبری داستان‌هایی فانتزی و علمی تخیلی هم دارد كه شاید چندان دل‎چسب نباشند، اما دوایی در ماشین كلیمانجارو به خوبی داستان‎های خواندنی او را دست‎چین كرده است.