همه چیز درباره راجر ایبرت؛ برنده جایزه پولیترز و بزرگترین منتقد تاریخ سینما

 “راجر ایبرت” روزنامه نگار برنده جایزه پولیتزر و بزرگ ترین منتقد تاریخ سینما، پس از مبارزه ای طولانی با بیماری سرطان، روز پنج شنبه در سن 70 سالگی درگذشت.

در  آپریل گذشته “ایبرت” بیماریش که سرطان بوده است را اعلام کرد و گفت که برای درمان به بیمارستان خواهد رفت و فعلا کار نخواهد کرد.

از سال 1967، “ایبرت” به عنوان منتقد در سان-تایمز شیکاگو کار خود را آغاز کرد. آخرین نقد او به فیلم «میزبان» نوشته “استفانی مه یر” خالق کتاب های «گرگ و میش» بود.

“باراک اوباما” رئیس جمهور آمریکا که بخش زیادی از دوران بزرگسالی خود را در شیکاگو گذرانده است، روز پنج شنبه در پی مرگ “ایبرت” در بیانیه ای نوشت: “برای یک نسل از آمریکایی ها، و مخصوصا شیکاگویی‌ها، راجر ایبرت، خود فیلم‌‌ها بود. وقتی از فیلمی خوشش نمی آمد، صادق بود، اما وقتی که خوشش می آمد، بسیار پر حرارت درباره اش می گفت، او قدرت یگانه ای از فیلم ها دریافت می کرد و ما را به جاهای جادویی می کشاند”.”اوباما” در ادامه نوشته است: “فیلم ها بدون ایبرت مثل سابق نخواهند بود. ما به چاز [همسرش] و سایر اعضای خانواده ایبرت می اندیشیم و برایشان دعا می کنیم.”

“ایبرت” زمانی که با “جین سیسکل” برنامه تلویزیونی «در سینما» را در سال 1982 اجرا می کرد، برنده جایزه شهرت در سراسر کشور شد. در سال 1986 او این برنامه را ترک کرد تا برنامه «سیسکل و ایبرت و سینما» را برای ویستا اینترتینمنت که متعلق به سونی است، را درست کند.

در سال 1999 بعد از مرگ “سیسکل” بر اثر تومور مغزی، “ایبرت” برنامه تلویزیونی اش را به همراه نویسنده سان تایمز “ریچارد روپیر” تا سال 2006 ادامه داد. وقتی که او بخشی از فک پایین صورتش را در عمل جراحی و به علت سرطان تیروئید از دست داد، توانایی صحبت کردن را از دست داد و سعی کرد با فک مصنوعی تا حدی قیافه قبلی اش را برگرداند.

“راجر  ایبرت” نژادی ایرلندی، هلندی و آلمانی داشت. او در 18 ژوئن 1942 در اربانا در ایالت ایلینوی به دنیا آمد. در دبیرستان گزارشگر ورزشی شده بود و بعدها کار ویراستاری و مقاله نویسی را در دیلی ایلینی در دانشگاه ایلینوز، در دست داشت.

“ایبرت” کار حرفه ای خود را در سان تایمز آغاز کرد و توانست هم دانشگاهی های بزرگ تر از خودش را، به خاطر دانش سینمایی اش، تحت تاثیر قرار دهد.

“ایبرت” درباره آن زمان می گفت: “وقتی آنها در اتاق خبر قدم می زدند من جوان بودم و موهایم بلند بود. یکی دوتا نوشته درباره بازیگران فیلم ها و فوت والت دیزنی و جین مانسفیلد نوشته بودم. هیچ تجربه ای نداشته ام و هیچ کلاس نقد فیلم در دانشگاه نرفته بودم  اما کم کم کار را یاد گرفتم و از عاشقان فیلم های شیکاگویی فیدبک های خوبی می گرفتم، افرادی که زیاد از من جوانتر نبودند”.

“ایبرت” از سال 1967 هر سال، تاپ لیست فیلم ها از دیدگاه خود را انتخاب می کرد. از جمله تاپ لیست های او «بانی و کلاید»، «اشک ها و لبخندها»، «تغییر کوچک»، «اینک آخرالزمان»، «خانه بازی ها»، «کار درست را انجام بده»، «مالکوم ایکس»، «رویاهای هوپ»، «نهر کوچک حوا»، «جان مالکوویچ بودن»، «گزارش اقلیت»، «لابیرنت پن»، «جدایی نادر از سیمین» و برای سال 2012 فیلم «آرگو» را انتخاب کرده بود.

«شهروند کین» و «زندگی شیرین» نیز جزو محبوب ترین فیلمهایش بوده است.

در سال 1975، “راجر ایبرت” اولین منتقد فیلم بود که توانست جایزه معتبر پولیتیزر را از آن خود کند. وی بیش از 15 کتاب درباره فیلم های سینمایی نوشت. “ایبرت” همچنین از اولین سرمایه گذاران گوگل هم بود، که سبب شد میلیون ها دلار سود کند.

به گزارش سینمانگار، در ماه سپتامبر، موسسه سان دنس اعلام کرد که از “ایبرت” در دومین جوایز وینگارد لیدرشیپ قدردانی خواهند کرد و این جایزه را به او می دهند آن هم به علت به رسمین شناختن و حمایت او از سینمای مستقل.

بعد از این خبر، “مارتین اسکورسیزی” کارگردان مشهور هالیوود، اعلام کرد که مدیریت تولید فیلم مستندی از “ایبرت” را در دست خواهد گرفت که براساس خاطرات زندگی شخصی او ساخته خواهد شد. این فیلم قرار است اولین اکران خود را امسال در فستیوال فیلم تلورید داشته باشد.

“ایبرت” اولین نقد مثبت خود را درباره فیلم «چه کسی به در من می کوبد» از “مارتین اسکورسیزی” در سال 1967 نوشت که کمک شایانی به حرفه او کرد.

“ایبرت” که قسم خورده بود تا مرگ مادرش ازدواج نکند (مادرش در سال 1987 از دنیا رفت) در سال 1993 با “چاز هملسمیت” وکیل سیاهپوست حقوق مدنی ازدواج کرد. آنها هیچ گاه بچه دار نشده اند. قبل از این ازدواج، “ایبرت” با “اوپرا وینفری” ملاقات می کرد و این “ایبرت” بود که “وینفری” را متقاعد کرد تا برنامه تلویزیونی خودش را درست کند.”راجر ایبرت” در آخرین یادداشتش در وبلاگ پر مخاطبش نوشت: “واقعا مزخرف است که سرطان دوباره برگشته. من روزهای بسیار زیادی را در بیمارستان سپری کرده ام.”
“برای همین در روزهای بد ممکن است درباره آسیب پذیری آدم بنویسم که همراه بیماری می آید. در روزهای خوب ممکن است با دیدن فیلم خیلی خوبی که مرا از بیماری عبور می دهد، از خود بیخود شوم.”

***

نام کامل: راجر جوزف ایبرت

بیوگرافی:

 بیوگرافی هنری خاصی ندارد! جز اینکه متولد 18 جولای سال 1942 در اوربانا از ایالت ایلینوی آمریکا است. از دوران نوجوانی بیشتر وقتش را صرف نوشتن و نقدکردن می‎کرد (البته در زمینه های مختلف) بعدها در دهه 70 در یک شوی هفتگی به دنیای تلوزیون روی آورد و تا سال 2006 هم حضور پررنگی درتلوریون داشت (البته او تا دو سال پیش هم با کانال های مختلف تلویزیونی همکاری های متنوع دیگری داشت) دکترای افتخاری دانشگاه کلرادو را دارد و در دو دانشگاه اوربانا شامپاین ایلینوی و دانشگاه کیپ تاون هم تحصیل کرده است.

با وجود وضع نامناسب سلامتیش هنوز هم همکاری منظم خود را با روزنامه شیکاکو سان تایمز حفظ کرده است. در حال حاضر نیز در سن 69 سالگی مشهورترین منتقد سینما محسوب می‎شود.

نکات جالبی که احتمالا در مورد راجر ایبرت نمی دانستید:

او علاوه بر منتقد به عنوان نمایشنامه نویس، نویسنده (او بیش از 15 کتاب منتشر کرده است) شومن تلوزیون و استاد دانشگاه هم فعالیت های منظمی داشته.

در سال 2001 متوجه شد به سرطان تیرویید مبتلاست، سال 2006 هم تحت عمل جراحی ناموفقی قرار گرفت که وضع سلامتیش را بدتر هم کرد همین امر هم باعث شد بسیاری از فعالیت های جانبیش را محدود کند ولی هرگز دست از ارائه نقد و رویو فیلم نکشید.

او در حال حاضر توانایی درست حرکت کردن، حرف زدن، حتی نشستن طولان مدت بصورت عمودی را ندارد، دهانش دفرمه شده وتوانایی غذاحوردن بصورت طبیعی را نیز از دست داده است (خوشبختانه حس بیناییش سالمه! ) در حال حاضر نیز به کمک دستگاه های پیشرفته که همیشه همراه دارد گفته های خود را تایپ می‎کند و نظرات خود را از این طریق بروز می‎دهد. از سال 2010 هم یک پرستار دائمی دارد.

ایبرت قبل از اینکه بطور کامل صدایش را از دست بدهد یک کمپانی اسکاتلندی را ب پرداخت پولی کلان استخدام کرد تا فقط نمونه هایی از صدای او را ضبط کنند چون می‎خواست صدایی که از دستگاه همراه پیشرفته اش پخش می‎شود بیشترین شباهت ممکن را با صدای او داشته باشد

دکتران ایبرت شدیدا اصرار دارند یک عمل جراحی دیگر هم روی او انجام دهند ولی او موافق نیست

در یک یادداشت تامل برانگیز واحساسی با عنوان (آرام بسوی آن شب دلپذیر حرکت کن) گفته می‎دانم که دارم ذره ذره نابود می‎شوم و مرگ به من نزدیک شده ولی من از مرگ نمی هراسم چون مرگ چیزی ندارد که انسان از آن هراسی داشته باشد.

نشریه فوربز او را یکی از متفکران برتر آمریکا در عصر جدید معرفی کرده است.

او را از بسیاری جهات به استفن هاوکینگ نابغه شبیه می‎دانند (استیون هاوکینگ فیزیکدان نابغه دنیای مدرن محسوب می‎شود، او را همچنین انیشتین جدید نیز می‎نامند)

ایبرت از لحاظ سیاسی طرفدار وعضو رسمی حزب دموکرات محسوب می‎شود.

همسرش چاز همل اسمیت ایبرت نام دارد. او یک وکیل و درحال حاضر نایب رییس شرکت راجر ایبرت هم می‎باشد.

اواصالتا یک آلمانی، ایرلندی هلندی است!  (پدر بزرگ پدری او یک مهاجر آلمانی بوده، از طرف مادر هم ریشه هلندی، ایرلندی دارد)

او تک فرزند بوده است! یک دختر خوانده بنام سونیا و سه نوه هم از او دارد.

در دوران جوانی رژیم غذایی مناسبی نداشت، وزن او در سن 26 سالگی حتی به 102 کیلو هم رسیده بود بطوریکه او را از جنگ ویتنام هم معاف کردند!  (در واقع او را باز پس فرستادند! ) قد او 173 سانتی متر عنوان شده است.

او اولین منتقد سینمایی است که جایزه فوق العاده معتبر پولیترز را بدست آورده، اواین جایزه را در دقترش قاب کرده است.

او را جزو ندانم گرایان می‎دانند (تقریبا می‎شه گفت نه وجود خدا را صد در صد قبول داره و نه اون را به طور قطعی رد می‎کنه، دیگه از این ساده تر نمیشه گفت! )

در سالهایی که در تلویزیون حضور جدی داشت 7 بار کانید جوایز امی هم شده بود ولی هرگز این جایزه را بدست نیاورد.

سالانه حدود 300 نقد ، ریویو و مقاله ازاو منتشر می‎شود، از می‎زان نقدهایی که از او منتشر شده تخمین می‎زنند بیش از 10 هزار عدد فیلم دیده باشد!  (گفته می‎شود جیمز برادینلی منتقد مشهور هم بیش از 7هزار فیلم دیده است)

او هم جزو کلکسیونرهای متبحر است، البته او عاشق کارکترهای کارتونی است و عروسکها، اسباب بازیها، عکسها و کلا هر چیز که به شخصیت های انیمیشنی مرتبط می‎شود را جمع می‎کند!

اوایل به سه چیز معروف شده بود اولا یاوه گویی بیش از حد در نوشته هایش! دوما عینک خاصش! سوما ژست همیشگی که با انگشت شستش در می‎ آورد (همانطور که در عکس ها هم می‎بینید! )

محبوبیتش در می‎ان سینما دوستان را مدیون لحن صمیمی و غیر رسمیش می‎دانند.

علاقه اش به نویسندگی از دوران دبیرستان شروع شد، البته او آن زمان بیشتر نقد ورزشی می‎کرد. در سال آخر دبیرستان سردبیر و ویراستار روزنامه مدرسه اش بود.

از همان ابتدا تبحر خاصی در سخنرانی داشت، هنگامی که 14 ساله بود در یک مسابقه رادیویی بین مدرسه‎ای اول شد.

همکاریش را با شیکاکو سان تایمز در سال 1967 شروع کرد، اولین کتابش را هم در همین سال رسما چاپ کرد.

در سال 1975 با همکاری جن سیسکل یک شوی تلویزیونی را راه انداخت و به معرفی فیلم و بحث در مورد سینما پرداخت، در سال 1999 بعد از مرگ جن سیسکل این همکاری 23 ساله پایان یافت ولی برنامه او این بار با حذف نام سیسکل از عنوان این شو و اینبار با همکاری جدید به نام ریچارد روئپر ادامه پیدا کرد.

در سال 2003 بالاخره صاحب یک ستاره در پیاده روی هالیوود شد ورسما به جمع مشاهیر هالیوود پیوست.

همه ساله فهرستی از راجر ایبرت منتشر می‎شود که 20 عدد از بهترین فیلمهای سال از جریان اصلی و 20 عدد از بهترین فیلمهای جریان مستقل را معرفی می‎کند

امسال فیلم ایرانی جدایی نادر از سیمین در فهرست اول ایبرت به عنوان بهترین فیلم سال معرفی شد، البته جالب است بدانید فیلم کپی برابر اصل از عباس کیا رستمی هم درلیست آثار مستقل ایبرت حضور دارد.

راجر ایبرت همه ساله برندگان احتمالی جوایز اسکار را نیز معرفی می‎کند، سال گذشته تقریبا تمام پیش بینی های او در مورد برندگان به حقیقت پیوست (البته به جز قسمت بازیگران مکمل سال) ضمنا او برای کسی که تمامی برندگان را در عوض او درست پیش بینی کند 100 هزار دلار جایزه تعیین کرده بود.

بازیگران موردعلاقه اش را اینگرید برگمن و رابرت می‎چم معرفی کرده است.

فیلم همشهری کین ومرد سوم دو فیلم مورد علاقه ایبرت هستند جاب اینجاست که در هردوی اینها اورسن ولز وجوزف کاتن نقش آفرینی کرده اند.

را بدترین فیلم و همشهری کین را بهترین فیلم زندگیش می‎داند.

چند سال پیش چند فهرست مهم و جالب منتشر کرد (البته به غیراز فهرست های همیشگی) یکی 10 فیلم برتر دهه اخیر (با توجه به پایان سال 2010) و دیگری 100 لحظه برتر تاریخ.

در این فهرست صحنه‎ای از فیلم بر باد رفته در صدر قرار داشت (صحنه‎ای که کلارک گیبل می‎گوید: رک بهت می‎گم عزیزم، من نفرینت نمیکنم)

در عصری که کمدی های خوب کمتر ساخنه می‎شوند راجر ایبرت آثاری چون فارگو (برادران کوئن) و جونو (جیسون ریتمن) را کاملا مطابق سلیقه خود می‎داند (او هردوی این فیلمها را در دو لیست برترین های مربوط به دهه نود ودهه اخیر آورده بود)

با بازی برادران مارکس اولین فیلمی بوده که در زندگیش دیده A Day at the Races

پس از دیدن فیلم راکی عنوان کرده بود سیلوستر استالونه می‎تواند جای مارلون براندو رو بگیرد!  (سیلوستر استالونه یکی از رکورداران جایزه تمشک بدترین بازیگر سال است)

گفته بود انتخاب گلادیاتور به عنوان بهترین فیلم سال 2000 از سوی داوران اسکاربزرگترین اشتباه این مراسم تو طول بوده.

درنقدهای خود معمولا عواطف خود را به راحتی بروز می‎دهد مثلا در مورد فیلم کمدی درام شمال (1994) با بازی بروس ویلیس و الیجا وود گفته: از این فیلم متنفرم! متنفر متنفر متنفر متنفر متنفر!  (دقت کنید خود ایبرت کلمه متنفر را 5 بار پشت سر هم تکرار کرده اشتباهی از تایپ ما صورت نگرفته! ) از تمام لحظه های احمقانه و پست فیلم که قصد به زور خنداندن و توهین به مخاطب را دارد متنفرم! متنفرم از اینکه. . .  (ادامه دارد! ) در جایی هم گفته بود حتی همین الان هم که اینجا نشستم و دارم بهش فکر می‎کنم چندشم می‎شود!

البته این اواخر کمی محافظه کار تر شده است و تمام سعی خود را می‎کند کمتر نقد منفی کند، در عوض سعی می‎کند با طعنه و کنایه به مخاطب خود بفهماند تا چه حد با یک فیلم ضعیف روبروست

مثلا در نقدی غیر جدی و سراسر کنایه بر قسمت چهارم گرگ می‎ش (که این اواخر اکران شد) می‎گوید: سه قسمت از گرگ ومیش ساخته شد تا فقط به مخاطبان خود بفهماند ادوارد هر طور که شده (حتی با التماس های بلا) قصد دارد بکارت خود را حفظ کند! . . . . . صحنه‎ای که خیلی از مخاطبان این فیلم انتظارش را می‎کشیدند کاملا پشت پرده صورت می‎گیرد و ما چیزی را مشاهده نمیکنم! . . . و بالاخره مراسم باشکوه ازدواج بلا و ادوارد فرا می‎رسد، خیلی ها را از قسمتهای قبلی این سری بیاد داریم اما چهره های نا آشنایی هم از بستگان بلا دیده می‎شوند، جالب است که هیچ کدام هم از خود نمیپرسند چرا هیچ کدام از افراد به ظاهر قوم و خویش ادوارد مثل خودش هنوز کاملا جوان وتر وتازه به نظر می‎رسند و پیر نشده اند! ؟ . . . . . . در جایی دیگر از این نقدمی گوید آیا با وجود اینکه بیش از یک قرن از مرگ ادوارد می‎گذرد آیا او هنوز هم می‎تواند اسپرم های قوی وسالم تولید کند! ؟ آیا انسان و خون آشام می‎توانند با هم آمیزش کنند وبچه به دنیا بیاورند؟ ترکیب خون این نوزاد چگونه خواهد شد؟ چه چیزی در ادرار او یافت می‎شود؟ . . . و. . . !

در مورد کوئنتین تارانتینو وفیلم پالپ فیکشن گفته: تارانتینو جری لوییس سینمای جدید است، برایش اهمیتی ندارد که در یک کنسرت راک با پیانو آهنگی غم انگیز بنوازد! وقتی این فیلم را در جشنواره کن دیدم (پالپ فیکشن) از پیش می‎دانستم این فیلم یا از بهترین های سال است یا بدترین ها!

در یادداشتی جالب در نکوهش از استفاده از تکنولوژی سه بعدی با عنوان (از دنیای سه بعدی متنفرم) مخالفتش را با این تکنولوژی ابراز کرده، این هم چندتا از دلایل جالب راجر ایبرت: 1. باعث پرت شدن حواس می‎شه2. میتواند سرد وتهوع ایجاد کند3. سالن های سینما بین 5 تا 7. 5 دلار بهای بلیت را افزایش می‎دهند4. هایوود هر وقت احساس خطر کرده دست به دامن تکنولوژی شده! : صدا، رنگ واید اسکرین، سینه راما حالا هم سه بعدی!

گفته ایبرت در مورد راجر ایبرت در (رویو) یی که از این فیلم منتشر کرده: این فیلم یکی از شاهکار های ماندگار خواهد شد که از هم اکنون تا چند دهه آینده دیده و تحسین می‎گردد

راجر ایبرت در طول تاریخ دو مرتبه از اعلام کرن نظرش در مورد تعداد ستاره هایی که باید به فیلم بدهند امتناع کرده اولی برای فیلم فلامینگوهای صورتی (1972) ودومی فیلم هزارپای انسانی (2009) که دلیل هردو را اینگونه اعلام کرده بود: وقتی یک فیلم حال بیننده را بهم می‎زند (به عبارت دیگر به بیننده احترام نمیگذارد و باعث انزجار او می‎شود) نمی‎توان به عنوان یک اثر خوب یا بد در مورد آن قضاوت کرد. . . . . .

زمانی عنوان کرده بود فیلم مصایب مسیح خشن ترین فیلمی است که دیده، می گویند او استفاده از این می‎زان خشونت را از سوی مل گیبسون عمدی و هدفدار توصیف کرده است.

از گفته های مشهور ایبرت:

علاقه چندانی به جشن ها و مراسم پر زرق و برق هالیوودی ندارم اکثر آنها فاقد جاذبه های لازم هستن.

اگر ما بتوانیم خود را کاملا بجای یکی از کاراکترهای فیلمی متصور شویم یعنی آن فیلم خوب و درست کار کرده

من عاشق کارم هستم بیشتر از آنچه که تصورش را می‎کنید ولی بیشتر از آن عاشق همسرم هستم

ما در محفظه ای (کارتنی) از زمان زندگی می‎کنیم، فیلمها مانند پنجره‎ای بر دیوارهای آن هستند

هیچ فیلم خوبی، زیادی طولانی نیست و هیچ فیلم بدی به اندازه کافی کوتاه!

سینما نگار – سینما سنتر و… انتشار در مد و مه : 17 فروردین 1392