نقد کتاب گفتگو با برگمان از نشر شورآفرین

گفت وگو با برگمان از نشر شور آفرین
٤٥ سال با برگمان بزرگ

 بهنام حسيني

     آنهايي كه آشنايي شان با اينگمار برگمان صرفا به تماشاي اجباري «مهر هفتم»محدود مي شود، صفت «برگماني» هم معناي «پرطمطراق» است: با وجود تصوير گمراه كننده اي كه با اشاره به فيلم هاي برگمان ممكن است در ذهن ما نقش ببندد چشم اندازهاي دلگير شمال اروپا، چهره هاي درهم فشرده شده با جيغي فروخورده كه گويي از ميان نقاشي هاي ادوارد مونش بيرون آمده اند، عاشقي كه در كنجي كز كرده و به خيانت معشوق فكر مي كند و سلحشوران قرون وسطايي كه در مرگ خدا سوگواري مي كنند در ميان آثار او مي توان كمدي هاي شاد و سرخوشانه، تراژدي هاي آخرالزماني، درام هاي تلخ خانوادگي و حماسه هاي ملي را بازيافت. بااين همه، كتاب «گفت وگو با برگمان» (ترجمه آرمان صالحي، نشر شورآفرين» اين امكان را به ما مي دهد تا دريچه يي هرچند كوچك به جهان غم ها و شادي هاي برگمانِ بزرگ بگشاييم. «گفت وگو با برگمان» به ما اين فرصت را مي دهد كه برگمان را در قالب يك كنشگر اجتماعي تصوير كنيم. او در مصاحبه ها بارها و بارها از تعلق خاطر خود به خلقِ اثر هنري در يك چيدمان مشاركتي اشاره مي كند و مي گويد كه علاقه اش به سينما و تئاتر، صرفا به خاطر ماهيتِ گروهي اين هنرها است. مصاحبه هم يك كنش گروهي دوسويه است: هرچند برگمان اغلب طرف صحبت خود را دست مي اندازد و به سخره مي گيرد به خصوص زماني كه با مصاحبه كنندگان امريكايي به زبان انگليسي سخن مي گويد هرگز از پاسخ دادن به پرسش ها طفره نمي رود. كتاب حاضر تلاش مي كند به بررسي حالات و رويكردهاي متفاوت و چندگانه برگمان منزوي بپردازد و بر شُماري از نظريه هاي شخصي و هنري وي تمركز كند كه در طول ساليان طولاني برخي از آنها تغيير كرده ، و برخي ديگر هم چنان بدون تغيير و دستكاري برجاي مانده . «گفت وگو با برگمان» مجموعه ٤٥ سال از حدودا ٦٠ سال فعاليت مستعدانه هنري برگمان را پوشش مي دهد و عقايد و دغدغه هاي وي از ١٩٥٧ يك سال پس از موفقيت خيره كننده «مهر هفتم» تا سال ٢٠٠٢ زماني كه براي توليد «ساراباند» آماده مي شد را دربرمي گيرد. سوال كردن از برگمان، كسي كه حتا در ١٩٥٧ به افسانه يي در حوزه سينما تبديل شده بود، مطمئنا امري دشوار و ترس آور بوده است. اكثر مصاحبه كنندگان به شكل اجتناب ناپذيري، ملاقات با برگمان را با توجه به پيش فرض هاي برآمده از شهرت و آثار پيشينش تفسير كرده اند. آنها نتوانسته اند از تاثيرات مقالات نوشته شده درباره او و رمزگشايي و تفسير اسرار و ابهامات موجود در آثارش دور بمانند. اين كتاب همانقدر كه به توانمندي فني و انديشه هاي برگمان پرداخته، بر هنر مصاحبه و رمزوراز ذاتي و جذاب آن نيز تمركز دارد. علاوه بر اين، كتاب در مقاطع گوناگون، به سراغ روند آفرينش هنري برگمان نيز مي رود. ازاين رو، با وجود خلوت گزيني برگمان، زماني كه به مصاحبه گران اجازه ورود به دنياي خود را داده، فرصتي استثنايي براي مشاهده پشتِ پرده پُررمزوراز آثارش را در اختيار آنها قرار داده است. در اين كتاب، برگمان در قالب يك انسان موذي، يك دنده، خوداصلاح گر، خودويرانگر، منزوي، خوش گذران، تلخ زبان و البته جذاب ظاهر مي شود. ويژگي هايي كه در شخصيت ها و لحن فيلم هاي او نيز بازتاب يافته است. «گفت وگو با برگمان» را با ترجمه آرمان صالحي در نشر «شورآفرين» بخوانيد.
    

رافائل شارگل
     مترجم: آرمان صالحي
     ناشر: شورآفرين

اعتماد