Share This Article
هما ناطق، پژوهشگر تاریخ و استاد دانشگاه سوربن، در پاریس چشم از جهان فروبست. او از پژوهشگران پر کار و در برخی از حوزه‌های تاریخ‌نویسی راهگشا بود.
رسانه‌ها خبر دادند که هما ناطق، پژوهشگر تاریخ، روز جمعه (اول ژانویه ۲۰۱۶ /۱۱ دی ۱۳۹۴) در پاریس درگذشته است. هما ناطق از پژوهشگران نامی تاریخ بود و تحقیقات زیادی برای تاریخ‌نویسی در عصر قاجار و مشروطه انجام داد. او مدتی به عنوان استاد در موسسه‌ی پژوهش‌های ایرانی دانشگاه سوربن مشغول به کار بود.
هما ناطق در سال ۱۳۱۳ در ارومیه زاده شد. دوره‌ی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران گذراند و در سال ۱۳۳۳ با بورس دولت فرانسه برای ادامه‌ی تحصیل رهسپار پاریس شد.
ناطق در دانشگاه سوربن این شهر دوره‌ی کارشناسی و دکترای خود را در رشته‌ی تاریخ گذراند. رساله‌ی دکترای او درباره‌ی سید جمال‌الدین اسدآبادی بود که بعدها به عنوان کتابی به زبان فرانسه منتشر شد.
هما ناطق در فرانسه در کنفدراسیون دانشجویان ایران فعالیت می‌کرد. او در سال ۱۳۴۷ به تهران بازگشت و به استخدام گروه تاریخ دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران درآمد. ناطق در همین ایام ضمن تدریس در دانشگاه چندین کتاب در زمینه‌ی تاریخ معاصر ایران به رشته‌ی تحریر درآورد.
همکاری هما ناطق با فریدون آدمیت در زمینه‌ی تاریخ مشروطیت، یکی از فصول مهم کار تحقیقی او بود که حاصل آن انتشار چند کتاب مشترک و انفرادی است.
هما ناطق در سال ۱۳۵۲ به دعوت دانشگاه پرینستون به مدت یک سال در بخش پژوهشی آن دانشگاه تدریس می‌کرد. او پس از انقلاب در سال ۱۳۵۹ به پاریس بازگشت. در سال ۱۳۶۳ به عنوان استاد تاریخ در دانشگاه سوربن مشغول به کار شد.
کتاب‌های "از ماست که بر ماست"، "مصیبت وبا و بلای حکومت"، "تحقیقی درباره‌ی میرزا ملکم خان و روزنامه قانون"، "افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده در دوره‌ی قاجار"، "کارنامه و زمانه‌ی میرزا رضا کرمانی" و "کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران" از مهم‌ترین آثار هما ناطق است.
علی دهباشی نیز با تایید خبر گفت: هما ناطق جزو انگشت‌شمار زنان پژوهشگر بود. او حتی در جهت شناسایی تاریخ مشروطیت آغازگر بود. پدرش مهندس محمد ناطق ناصح مردی ایران‌دوست، شاعر و نویسنده بود، به همین سبب او در خانواده‌ای بزرگ شد که نسبت به تاریخ و فرهنگ ایران حساسیت و علاقه ویژه‌ای داشتند؛ بنابراین بسیار زود خود را پیدا کرد.
سردبیر مجله بخارا درباره فعالیت‌های دانشگاهی ناطق معتقد است : ناطق بعدها با همسرش، ناصر پاکدامن در دانشگاه تهران تدریس کردند. همکاری او در زمینه تاریخ مشروطیت با دکتر فریدون آدمیت فصل دیگری از کارهای جدی پژوهشی‌اش بود که حاصل آن همکاری در طی 20 سال چندین کتاب مشترک و انفرادی است. این موضوع نمونه‌ای از همکاری موفق دو محقق با هم است که بعدها الگوی پژوهشگران دیگر در کار مشترک نیز شد.
دهباشی ادامه داد: بدیهی است کارهای پژوهشی و تحقیقاتی دکتر هما ناطق گنجینه ارزشمند تاریخ و فرهنگ ایران است. رساله دکتری او که به زبان فرانسه نوشته شده و هنوز بعد از گذشت 50 سال از آن دفاع می‌کرد بی‌مانند است. او درباره سیدجمال‌الدین اسدآبادی پژوهشی گسترده و فراتر از یک رساله دکترا عرضه کرد که امیدوارم به زودی به زبان فارسی ترجمه شود.