اشتراک گذاری
‘
مروری بر زندگی میرزا فتحعلی آخوند زاده
در آذربایجان تولد یافت ، پدرش کدخدای قصبه خامنه بود. چون ازکار افتا به شکی بر تجارت رفت وازدواج کرد. در هفت سالگی فتحعلی، کودک همراه مادر خود آخوندعلی اصغرماندگار واین مرد قریه مشکین اردبیل رفت ودر خانه ای عموی مادر خود آخوندعلی ماندگار واین مرد عهده دار تربیت فتحعلی گردید تا اینکه آخوند علی اصغر در ۱۲۴۱ با فتحعلی همراه عباس میرزا نایب السلطنه به شهر گنجه رفت و فتحعلی پس از چندی با مرد روشنفکر به نام میرزا شفیع که شاعری زبر دست بود آشنا گشت . در ۱۲۴۹ آخوند علی اصغر پس از بازگشت از مکه میرزا فتحعلی به نوخه برد تا در مدرسه این شهر تحصیل کند و پس از یکسال تحصیل همراه عموی مادری خود به تفلیس رفت و در دفتر حاکم روسی (قفقاز) به مترجمی و تدریس ترکی در مدرسه روسی تفلیس و به تکمیل زبان روسی پرداخت و بعد از سه سال مقاله به زبان روسی می نوشت .
در آن روزگار تفلیس پایگاه روشنفکران بود میرزا فتحعلی با آشنائی روشنفکران و محافل انان راه یافت آثار ادبی شاعران و نویسندگان بزرگ انقلابی روسیه قرن ۱۹ را نظیر گریبایدوف ، بلینسکی ، شچدرین مطالعه کرد . به مطالعه روزنامه ها و مجلات سیاسی پرداخت و در نتیجه میرزا فتحعلی مردی روشنفکر با مطالعه فراون و جالب اجتماعی و ادبی و انقلابی و آشنا با برخی از آثار فلسفی و ادبی یونانی و نویسندگان بزرگ فرانسه چون منتسکیو ، روسو ، و آثار استروات میل انگلیسی و غیره بود .
ملاقات با روشنفکران و مطالعه کتب متون و آشنایی با افکار آزدایخواهانه و اجتماعی و سیاسی و علاقه به میهن و چاره اندیشی برای نجات کشورش از شر استبداد سبب گشت که میرزا فتحعلی خان آخوندزاده نوشتهای سودمندی از خود بجای گذارد آثار این نویسنده نمونه های خوبی نثر فارسی و حاوی نکات اجتماعی و سیاسی است .
لفظ دیسپوت عبارت است از پادشاهی است که در اعمال خود به هیچ قانون متمسک و مقید نبوده و به مال و جان مردم بالاحد و انحصار تسلط داشته و همیشه به هوای نفس خود رفتار بکند و مردم در تحت سلطنت او عبد و دنی و رذلیل بوده از حقوق و آزادی و بشریت به کلی محروم باشند .
ای اهل ایران ، اگر تو از نشئه آزادیت و حقوق انسانیت خبردار می بودی ، با اینگونه عبودیت و با اینگونه رذالت متحمل نمی گشتی ، طالب عمل شده ، فراموش خانه ها گشادی ، مجمع ها بنا می نمودی ، وسایل اتفاق دریافت می کردی ، تو در عدد و استطاعت به مراتب از دیسپوت زیادتری برای تو فقط یکدلی و یک جهتی لازم است . اگر این حالت یعنی اتفاق به تو میسر می شد ، برای خود فکری می کردی ، و خود را از عقاید پوچ و ظالم دیسپوت نجات می دادی و باز می گوید: مسلماً هیأت مجتمع آن ، صاحب هر گونه اراده و قابل انجام هر نوع امور معظمه خواهد بود . اجتماع نفوس و اتفاق قلوب بر هر گونه اراده در هر ایامی که تشکیل پذیرفته ، متحد شده ، محتاج با اثبات نیست .
دربارهٔ لزوم شورش مردم ضد استبداد گوید : روولیسیون عبارت از چنان حالتی است که مردم از رفتار … دیسپوت و ظالم بستوه آمده و به شورش اتفاق کرده … به جهت آسایش و سعادت خود قانون وضع کنند … و برای خود بر حسب تجویز فیلسوفان ، موافق عقل ، آئین تازه ای برگزینند .
روولیسیون ( انقلاب) عبارت از آنچنان حالتی است که مردم از رفتار بی قانون شاه دیسپوت و ظالم به ستوه آمده و به شورش اتفاق کرده او را دفع نموده به جهت آسایش و سعادت خود قانون وضع کنند .
خرس دزد افکن ـ سرگذشت وزیرخان لنکران ستارگان فریب خورده ـ رساله تفهیم حریت انگلیسی جان استورات میل ، رساله درباره انتقاد در روزنامه نویسی ایران ، برخی دیگر از آثار میرزا فتحعلی آخوندزاده می باشد که همه آنها نشانه فکر روشن و تیز بین او می باشد . این مرد تا پایان عمر در قفقاز بسر برد و همواره به عقاید انقلابی های افراطی ظاهراً بی علاقه اما به لیبرالیسم معتقد و در نویسندگی پابند شیوه رئالیستی بود.
‘