رفتن به محتوا رفتن به نوار کناری رفتن به فوتر

از اقالیم دگر (جدید)

از مارکس ادیب و شاعر چه می‌دانید؟

کمتر کسی است که سرمایه را خوانده باشد، و لابه‌لای توضیحات پیچیدۀ مارکس دربارۀ ارزش و کالا و کار و سرمایه‌داری، از طنازی‌های هوشمندانۀ او نخندیده باشد، از خشم آتشناک او به خشم نیامده باشد، با توصیفات زندۀ او همراه نشده باشد. نثر غنی و پرشور مارکس، حاصل مطالعات عمیق و شگفت‌انگیز او در آثار…

ادامه مطلب

نیچه فیسوف بدکردار!/ علی ربیعی

فیلسوف و شاعر و نویسنده ای که پیش از آثارش زندگی یش در معرض قضاوت است و این حکایت و شرح ماجرا کماکان ادامه دارد گویی هزار پایی ست که در زیر آستین هر کدام ازما دارد وول می خورد تا جاییکه هر چه خوشبختی و بدبختی انسان امروز است

ادامه مطلب

شاه و پروژه کودتا/ گفت‌وگو با یرواند آبراهامیان

یرواند آبراهامیان در سال ۱۳۱۹ در خانواده‌ای ارمنی‌تبار در تهران زاده شد. او تحصیلات خود را در دانشگاه آکسفورد و کلمبیا در رشته تاریخ به پایان برد و پایان‌نامه‌اش پایه و اساس کتاب معروف «ایران بین دو انقلاب» را تشکیل می‌دهد. آبراهامیان سال‌ها به عنوان پروفسور شاخص در کالج باروک دانشگاه نیویورک تدریس می‌کرد و…

ادامه مطلب

تاریخ فرودستان/ تورج اتابکی (ترجمه: یوسف صفاری)

تورج اتابکی، پژوهشگر ارشد در پژوهشکده بین‌‎المللی تاریخ اجتماعی وابسته به آکادمی سلطنتی هلند و استاد کرسی تاریخ اجتماعی خاورمیانه و آسیای مرکزی در دانشگاه لیدن هلند است. حوزه مطالعات او تاریخ اجتماعی، تاریخ کار و کارگری و تجدد و نوسازی در قلمرو جغرافیایی خاورمیانه، قفقاز و آسیای مرکزی است

ادامه مطلب

سفرنامه (۱): ابراهیم صحافباشی در فرنگ / بخشی از سفرنامه‌ی مردی که نخستین فیلمبردار در تاریخ سینمای ایران بود

در ۲۲ اردیبهشت ۱۲۷۶ از طریق بندر انزلی، آستارا و بادکوبه به پطروفسکی (ماخاچ گالا) رفته و از آنجا با قطار عازم مسکو شده و پس از دو روز اقامت به طرف برلین و سپس لندن، پاریس و نیویورک سفر کرده است. میرزا ابراهیم خان از آمریکا به ویکتوریا (کانادا) و از آنجا به ژاپن…

ادامه مطلب

شیخ صوفیان سه ایدئولوژی مدرن / علی محمد اسکندری جو

هگل متکلم apologist و فیلسوف ممتاز آلمانی طی سی سال غور در فلسفه و الهیات “سه بار” به سوی خدا می رود و سرانجام می اندیشد که خدا هم ناگزیر از غیب است؛ خدایی که به احتضار افتاده و اندک اندک از هستی و تعالی transcendence تهی می شود

ادامه مطلب

میرزا فتحعلی آخوندزاده پیشاهنگ مدرنیته در ایران/ علی اصغر حقدار

در اوایل قرن بیست و یکم، هنوز میرزا فتحعلی آخوندزاده با ما معاصر است؛ اندیشه‌هایش رهایی بخش و آثارش قابل تأمل و تجربه آموز است. ایده‌های مدرن اندیشانه او، گشاینده بازبینی در مدرن گرایی و گسست از سنت قدمایی بوده و روزآمد کردن خردمندی برای دموکراسی، آزادی و برابری حقوقی زنان و مردان است

ادامه مطلب

یادی از کمون پاریس؛ شوک درمانی حافظه تاریخی / علی محمد اسکندری جو

هر بهار به کمون پاریس می اندیشم در حیرتم چرا کمونارها (با وجودی که می دانستند اعضای کابینه و فرماندهان ارتش به قصر ورسای گریخته اند) مستقیم به سمت کاخ نرفتند و دولت و نظام بورژوایی را ساقط نکردند.

ادامه مطلب

شرحی بر رابطۀ فردریش نیچه و لو سالومه / فرهاد سلیمان‌نژاد

نیچه در مخالفت با هرگونه استیلاجویی، فمنیسم فلسفی را نیز تاب نیاورد! از ظواهر امر چنان بر می‌آید که تلاش فمنیسم فلسفی معطوف به «نقادی» و «مشروعیت‌‌زدایی» از نمودهای جزمیت مردانه است. اما در نگرش نیچه غایت فمنیسم فلسفی خلاف چنین تلقیِ ساده‌انگارانه‌ای از نقادی است.

ادامه مطلب

قطاری دیدم که نیچه می برد / علی ­محمد اسکندری جو

انگیزه این اَفوریسم که با قلم قلیایی پلمیک (جدلی) نگاشته شده ضمن اینکه اشاره به سهراب کاشان دارد و به یاد آن بور دختر افغان نیز هست که فغان او در آن تصویر کایروتیک حبس شد که به کدام گناه در این هزاره هم باز هزاره می کشند. سالها پیش به بهانه جنون…

ادامه مطلب

پل گوگن به روایت گئورگ لوکاچ / ترجمۀ محسن ملکی

به نظر من، بسیاری از مردم، وقتی گوگن را نقطۀ اوج هنر مدرن می‌دانند، اهمیت او را بیش از حد برآورد می‌کنند، اما در‌عین‌حال اهمیت واقعی او را دست‌کم می‌گیرند. گوگن پاسخی فراهم می‌کند برای پرسشی بسیار عام که خیلی‌ها در سر دارند بی‌آنکه واقعاً از آن آگاه باشند؛ پرسشی که زندگی بسیاری از هنرمندانی…

ادامه مطلب

در ابتدا کلمه بود و کلمه نزد خدا بود و کلمه خدا بود/ مهین میلانی

حس کردم دارم راجع به گذشته از او می نویسم. این را نوشت. آن را پست کرد. بعد با کس دیگر که حرف می زدم می گفتم او این کار را می کرد یا آن کار را. فکر هم می کردم او را در گذشته می دیدم از نزدیک. حالا برایم هم چون آدم مرده…

ادامه مطلب

فلسفه شوپنهاور در ژرف‌ترین لایه‌اش «مشق مرگ» است / جولیان یانگ

در بحبوحهٔ دورانی که اختراعات یکی پس از دیگری زندگی انسان را تکان می‌داد، فیلسوف بدبینی پیدا شد که می‌کوشید حقیقت زندگی را برملا کند. او می‌گفت حقیقت زندگی در دایره‌ای محصور شده که در یک طرفش لذت ایستاده و در سوی دیگرش حسرت. آدمی، مادامی‌که در جهان است، بین این دو می‌رود و می‌آید…

ادامه مطلب

زندگی آونگی است بین رنج و ملالت / گفتگویی درباره فلسفه شوپنهاور

جولیان یانگ استاد فلسفه دانشگاه ویک‌فورست است و شخصیت خاصی دارد. او در مکتب فلسفه تحلیلی بزرگ شده ولی یک جایی از زندگی‌اش به فلسفه قاره‌ای علاقه‌مند می‌شود. نکته‌ای که جولیان یانگ دارد این است که سبک تحلیلی را حفظ کرده و بسیار واضح و مستدل می‌نویسد.

ادامه مطلب

ملی شدن صنعت نفت ایران؛ روایت پارادوکسال از یک حماسه تراژیک / علی ‌محمد اسکندری‌جو

روایت تاریخی دارای “ایهام و ابهام” را نشاید نوشتن و خواندن؛ این نوع تاریخ “موازی” و معطوف به یک گرایش سیاسی و یا یک فرقه تنظیم می شود که میانه ای با “تحلیل” یک رخداد در گذشته ندارد. روای در حافظه تاریخی آزاد است غلظت تراژیک یا حماسی یک “واقعه” را چنان تنظیم کند تا…

ادامه مطلب

رازگشایی از رد پای هیتلر؛ پیشوا بعد از شکست خودکشی کرد یا به آرژانتین گریخت و سالها زندگی کرد

در چند سال گذشته به این تصور دامن زده شده است که، برخلاف عقیده‌ی رایج، هیتلر در سال ۱۹۴۵ نمُرد بلکه تا مدت‌ها پس از آن به زندگی ادامه داد و در کهن‌سالی در آرامش از دنیا رفت. اگر در یک موتور جست‌وجو دنبال ترکیب «هیتلر آرژانتین» بگردید با گزارش‌های فراوانی روبه‌رو می‌شوید که بنا…

ادامه مطلب

چرا من ساختارگرا نیستم؟ / ترجمه: صالح نجفی

از بهترین خبرهای حوزه نشر آثار فلسفه غرب در سالی که رفته‌رفته به پایان راهش نزدیک می‌شود، انتشار ترجمه‌ای پاکیزه و روان و خواندنی از یکی از مهم‌ترین نوشته‌های میشل فوکو و یکی از اثرگذارترین کتاب‌های نظری دهه ۱۹۶۰ در اروپا است. فاطمه ولیانی ترجمه‌ای چنان باکیفیت از کتاب دشوار فوکو به فارسی‌زبانان تقدیم کرده…

ادامه مطلب

صدمین سال کودتای اسفند؛ ژاندارم ها کودتا نمی‌کنند / علیمحمد اسکندری‌جو

ژرمن‌ها به سرزمین ما پنداری چه دیر آمدند؛ در میانه جنگ اول بین‌الملل لورنس ایران “ویلهلم واسموس” به دلیران تنگستان می‌گوید ویلهلم قیصر مسیحی آلمان، مسلمان گشته و به مکه مشرف شده و با تغییر نام حاج ولی‌الله خوانده می‌شود.

ادامه مطلب

تابستان ۱۹۱۹: چند ایرانی، علاف در پاریس

تقریباً یک قرن از آن روزها گذشته است و می‌توان پرسید: در صد سال گذشته چه چیزهایی در دنیا چنان تغییر کرده که بازشناختنی نیست؟ بسیاری چیزها، تقریباً همه چیز: نقشهٔ جغرافیای سیاسی و مرز کشورها در سه قارهٔ قدیمی. طرز فکر و شیوهٔ لباس‌پوشیدن، یا لباس‌نپوشیدن، خلایق. حضور زنان در مقامهای تراز اول…

ادامه مطلب

انسان‌بودن یعنی بیماربودن: سرگذشت فکری چهار فیلسوف دوران‌ساز / کاستیکا براداتان

کاسیرر در نامه‌ای به همسرش در ۱۹۲۷ نوشت: «من می‌توانم بی هیچ مشکلی، آنچه را که لازم می‌دانم، بیان کنم». این کاری نبود که دیگر فلاسفۀ بزرگ قرن بیستم بتوانند انجام دهند. دیگران گویا به تاریکی سفر کرده بودند و شبح نیستی را به چشم دیده بودند: بنیامین خودکشی کرد، تندخویی ویتگنشتاین کار دستش داد،…

ادامه مطلب

نوستالژی چیست و با ما چه می کند؟/ کیک مادلن تلخ و شیرین

کلمۀ نوستالژی را اولین‌بار، سال ۱۶۰۰ میلادی، پزشکی سوییسی برای سربازانی به کار برد که دلتنگ خانه‌شان شده بودند؛ آن‌ها دچار بی‌اشتهایی و گریه‌های عمیقی بودند که به‌خاطر یادآوری سرزمین پدری‌شان بود.

ادامه مطلب

تنهایی ما را به کجا می‌کشاند؟ / هانا آرنت و تنهایی

آنچه انسان‌ها را برای پذیرش سلطۀ توتالیتاریسم در جهانی غیر توتالیتر آماده می‌سازد، تبدیل شدن «تنهایی» به تجربه‌ای روزمره است؛ تجربه‌ای مرزی که پیش از این به شرایط اجتماعی خاصی در حاشیه جامعه، مانند کهنسالی، محدود بود [و اینک] به تجربه‌ای عمومی بدل شده است.

ادامه مطلب

گفت‌وگو با حمید شوکت: ملکی از شاه خواست شکاف پیش آمده پس از ۲۸ مرداد را عمیق‌تر نکند

خلیل ملکی، یکی از فیگورهای مهم تاریخی سیاسی ایران است که چه قبل از انقلاب و چه پس از آن، صحبت درباره فعالیت سیاسی او بسیار است. او از اعضای ۵۳ نفر بود که در دوره پهلوی اول به زندان افتاد و پس از سقوط رضاشاه، به حزب توده پیوست و سپس در سال ۱۳۲۶…

ادامه مطلب

الهیات سکولار و حافظه تاریخ / علی محمد اسکندری جو

تاریخ شکل ماهرانه ای از حافظه است که یک حادثه یا فاجعه در گذشته رخ داده را تفسیر و تاویل می کند تا اینکه شاید پاسخی برای علت آن بحران بیابد. تاریخ را می توان به دو پاره یا در دو بُردار نیز دید؛ یکی آگاهی تاریخی که اندیشیدنی و منطقی اما ثابت است…

ادامه مطلب

«کنسرت» در «پایان پائیز»؛ دادگاه دموکراتیک مجازی!/ مهین میلانی

گاهی خبرهایی می‌شنوی که ابتدا باور نمی‌کنی. به خود می‌گویی: حتما شوخی است! اما بعد که دقت می‌کنی، می فهمی نه تنها شوخی نیست که از قضا خیلی هم جدی است و می‌تواند در عادات یا ویژگی های مبتذل هر یک از ما ریشه داشته باشد

ادامه مطلب

گفت‌و‌گو با میشل فوکو : «الفاظ و اشیا» تاریخ تشابه و همسانی و این‌همانی است

کتاب «الفاظ و اشیا؛ باستان‌شناسی علوم انسانی» (۱۹۶۶) پنجمین کتاب و اثری ویژه در میان آثار میشل فوکو است که او را به یکی از مطرح‌ترین چهره‌های فکری فرانسه تبدیل کرد. فوکو در این کتاب با تحلیل باستان‌شناختی سه قلمرو دانش (زبان، علوم طبیعی و زیستی، اقتصاد) از عصر رنسانس تا دوران معاصر و با…

ادامه مطلب

حکایت عاشقی آیدا و پوری سلطانی؛ بام بلند همچراغی یا خودآزاری یا خوددرمانیِ هنری؟ / شعیب خسروی

کتاب «بام بلند هم‌چراغی» دریچه‌ای است بر دنیای عواطف و احساسات شاملو از زبان آیدا، همسر و محبوبه‌اش. شاملو عاشقی بی پروا و آیدا نیز معشوقه‌ای تمام عیار برای او بوده، مخاطب فراوان از شاملو در اشعارش در باب آیدا شنیده است و اکنون نیز که آیدا در حیات است از شاملو دانستن به زبان…

ادامه مطلب

حلقۀ وین، خردورزانی که قربانی بی‌خردی زمانه شدند! / آدام کیرش

کانت روزگاری متافیزیک را «ملکۀ علوم» خوانده بود، اما از نظر اعضای پرشور حلقۀ وین، متافیزیک ملکه‌ای بود شبیه به ماری آنتوانت. تاریخ مصرف‌گذشته، متکبر و آمادۀ جان دادن زیر گیوتین. اعضای این حلقه که به اندیشه‌های ویتگنشتاین علاقه‌مند بودند، می‌خواستند زبان را از هر چیز بی‌معنا و مبهم پاک کنند و از این طریق…

ادامه مطلب

عمران راتب؛ فرارَوی از اراده، و برگشت جاودانی / مهین میلانی

این مقاله به مناسبت دومین سالمرگ این پژوهنده‌ی فلسفه نوشته شده است. عمران راتب (۱۹۹۱-۲۰۱۸) نقش تعیین کننده ای در افزایش سطح دانش و در رشد اشتیاق جوانان افغانستان در مطالعه و پژوهش فلسفه و ادبیات و هنر داشت.

ادامه مطلب

در باب امکان عبور از خود / عمران راتب

کانت با سه‌گانه‌ی «نقد» خود از متافیزیک تعریف تازه‌یی به دست می‌دهد. او با مشاهده‌ی هستنده‌ها و نخستین امر قابل مشاهده در میان آن‌ها، یعنی تنوع آن‌ها، می‌پرسد آیا بر همین تنوع هستی هم، یک «هستی» مترتب است؟

ادامه مطلب