Share This Article
درآمدي بر داستان‌نويسي عربي
«رمان عربي» با عنوان فرعي درآمدي تحليلي-انتقادي، عنوان كتابي است از حمدي سكوت كه به‌تازگي با ترجمه عظيم طهماسبي در نشر نيلوفر منتشر شده است. نويسنده اين كتاب، حمدي سيد احمد سكوت، از منتقدان و پژوهشگران مصري است و به‌طور مشخص از متخصصان ادبيات معاصر عربي به‌شمار مي‌رود. سكوت، در سال ١٩٦٥ از پايان‌نامه دكتري خود با عنوان «رمان مصري و رويكردهاي اصلي آن» در دانشگاه كمبريج دفاع كرد و سپس به مصر برگشت و در دانشگاه قاهره به تدريس پرداخت. او تاكنون آثار پژوهشي زيادي درباره ادبيات عرب منتشر كرده كه ويژگي اصلي همه آنها «جنبه تحقيقي و دايره‌المعارفي و حجم گسترده استنادهاي به‌كارگرفته» در آنهاست. مترجم كتاب در بخشي از مقدمه‌اش درباره اهميت و ضرورت ترجمه اين اثر نوشته: «رمان‌هاي متعددي از نويسندگان عرب به فارسي ترجمه شده‌اند، بااين‌حال تاكنون اثري مستقل كه به تحليل و بررسي رمان عربي بپردازد و شرحي كوتاه و دقيق از پيدايش و تحول آن در كشورهاي گوناگون عربي ارائه دهد، در دسترس خوانندگان فارسي‌زبان قرار نگرفته است. ناقدان علاقه‌مند به رمان عربي همواره فقدان چنين اثري را درك مي‌كردند و از نبودنش گله‌مند بودند. همچنين دانشجويان و پژوهشگران حوزه مطالعات تطبيقي رمان عربي و فارسي نيز از ميزان اهميت چنين اثري در زبان فارسي آگاه‌اند.» نويسنده اين كتاب، كوشيده تا سير رمان عربي در سرزمين‌هاي عربي از آغاز پيدايش تا امروز را بررسي كند. كتاب به دليل تقدم ابتدا به رمان‌هاي مصري مي‌پردازد و سپس به سير رمان‌نويسي در لبنان، سوريه، فلسطين، اردن، عراق، عربستان، كشورهاي حوزه خليج‌فارس، يمن و سودان توجه كرده و در آخر به رمان‌نويسي در كشورهاي مغرب عربي (شمال افريقا) پرداخته است. در اين اثر، تنها رمان‌هايي بررسي شده‌اند كه در اصل به زبان عربي نوشته شده‌اند و ازاين‌رو آثاري كه رمان‌نويسان شمال آفريقا به زبان فرانسه نوشته‌اند و نيز رمان‌هايي كه نويسندگان لبناني و مصري به طور نمونه به زبان فرانسه يا ديگر زبان‌هاي اروپايي نوشته‌اند در چارچوب اين اثر نمي‌گنجند. نويسنده در بخشي از مقدمه‌اش نوشته: «اثر پيش‌رو، در حد امكان و بنابر ويژگي كتاب‌هاي مرجع، مي‌كوشد از اصول داوري‌هاي محكم نقدي كه درباره آثار رمان‌نويسان و جايگاه آنها صورت گرفته و در دسترس خواننده است، فراتر نرود. باوجوداين، در موارد بسياري برخلاف قاعده مذكور عمل كرده‌ايم. از سوي ديگر، آثار نويسندگاني كه در مصر به نسل دهه شصت مشهورند، با درنگ و تامل بيشتري بررسي مي‌شود.» نويسنده همچنين توضيح داده كه در اين اثر مجالي نيافته تا به رويكردهاي نسبتا محدود رمان‌نويسي مثل رمان علمي-تخيلي، رمان فمينيستي، رمان مدرن و پسامدرن– كه به‌طور نمونه در آثار ادوار خراط و الياس خوري رواج دارد- بپردازد.