اشتراک گذاری
‘
درباره «توفان» اثر رومن گاری؛ ترجمه مارال دیداری
تجدید دیدار با نویسنده همه کاره!
حمید رضا امیدی سرور
رومن گاری یکی از آن نویسنده‌هاست که هرسلیقه‌ای در میان آثارش نوشته‌های دوست‌داشتنی خود را می‌یابد. حتی مخاطبان سخت گیر ادبیات و یا آنها که رمان را فقط برای سرگرم شدن می‌خوانند. سوای این چندتا از شاهکارهایش هم اساسا داستانهایی خواندنی و جذاب هستند. کسی هست که از رمان «خدا حافظ رومن گاری» خوشش نیامده باشد و یا مجموعه داستان «پرندگان می روند در پرو می‌میرند»؟ زندگی پر فراز و نشیبی هم داشت که بازتاب آن را در داستانهایش و تنوع چشمگیر جغرافیای داستانی و فضاهای ناب آنها می‌توان دید. خب دیگر یک نویسنده برای ماندگاری چه چیزی لازم دارد؟ وقتی هم به جایی رسید که دیگر حوصله ادامه دادن زندگی را نداشت، به شیوه ارنست همینگوی (یکی از نویسندگان مورد علاقه‌اش) نقطه پایان زندگی را گذاشت.
اغلب آثار کوتاه و بلند رومن گاری به فارسی ترجمه شده‌اند، برخی حتی چندین بار و با نامهای مختلف؛ اما در این میان مجموعه داستان کوچک «توفان» با ترجمه مارال دیداری که به تازگی توسط نشر چشمه منتشر شده حکایت دیگری دارد. کتاب حاضر از شش داستان تشکیل شده که عناوین آنها بدین قرار است: «توفان»، «جغرافیای انسانی»، «ده سال بعد یا قدیمی ترین داستان جهان»، «گروهبان گناما»، «خانم کوچولو» و «یونانی». کتاب با پیشگفتاری از اریک نوئوف و یادداشت ناشر فرانسوی آغاز می شود. پیشگفتار ناشر توضیخی است مختصر درباره بلند ترین داستان در این مجموعه: «یونانی» که تقریبا نصف حجم کتاب را به خود اختصاص داده است. «یونانی» در واقع داستان کوتاه نیست، بلکه طرح اولیه یا به بیان بهتر، دستنویس اولیه رمانی است که گویا در اواخر دهه شصت و اوایل دهه هفتاد، متأثر از وقایع سیاسی رخ داده در یونان موسوم به دیکتاتوری سرهنگان نوشتن آن آغاز شده، اما نهایتا نوشتن آن ناتمام مانده است. آنچه در این کتاب نیز منتشر شده براساس نسخه ماشین شده‌ای‌ست که از آن باقی مانده و در آرشیو رومن گاری نگهداری می‌شود.
پیشگفتار اریک نوئوف کوتاه است خواندنی، ضمن اشاره به رویکرد دوباره مخاطبان به آثار رومن گاری، نکاتی را به خواننده ارائه می‌کند که پیش از خواندن داستانها بداند با چه آثاری طرف خواهد شد و در عین حال با دست گذاشتن روی مهمترین ویژگی‌های رومن گاری به عنوان نویسنده‌ای منحصر به‌فرد شبحی تاثیر گذار از او را تداعی می‌کند:
« رومن گاری در ادبیات همه کاره بود. همه کار کرد؛ چندین رمان، یک شرح حال‌نامه، تعدادی مصاحبه، چکامه‌ای برای شارل دوگل، دو جایزه گنکور، چند فیلمنامه، یک کانولار{کلک بازی}، و چند نام مستعار را وامدار او هستیم. او خود به تنهایی جمعی بوده است. هالیوود، نیروهای آزاد فرانسه، آژار {نام مستعار گاری} و جین سیبرگ {نام همسر دومش} همه اینها با هم نوعی افسانه می‌سازند افسانه‌ای زیبا به نام گاری»
داستانهای گرد آمده در این کتاب، آن را به اثری ویژه در کارنامه رومن گاری بدل کرده اند، نه صرفا به خاطر در دسترس قرار دادن داستانهای که پیش از این در دسترس علاقمندان نبود، بلکه به واسطه تصویری که داستان‌نویسی رومن گاری در دوره های مختف در معرض دیدی مخاطب قرار می دهد. داستانهایی که هر یک به دوره‌ای از فعالیت ادبی او باز می‌گردند. داستان کوتاه «توفان» که نام کتاب نیز برگرفته از عنوان این داستان است، نخستین اثر داستانی منتشر شده از رومن گاری به عنوان نویسنده‌ای حرفه‌ای‌ست که یکبار در سال 1935 در مجله گرانگوار (یعنی زمانی که رومن گاری بیست یک ساله بوده) منتشر شده است. دیگر داستانهای کتاب نیز به همین ترتیب یا از نشریه‌ای قدیمی و غیر قابل دسترس گرفته شده اند و یا برای نخستین بار از آرشیو رومن گاری بیرون آمده‌اند و سرانجام در سال 2005 در فرانسه به صورت مجموعه داستان حاضر منتشر شدند.
بنابراین این داستانها می‌توانند بازتاب دهنده مسیری باشند که این نویسنده در طول قریب به پنج دهه داستان نویسی پشت سرگذاشته است. از روزگاری که به عنوان یک نویسنده‌ی جوان اما با قریحه که در پاریس درس می‌خواند و آرزو داشت به مادرش نشان بدهد که روزگاری نویسنده بزرگی خواهد شد، تا زمانی که به عنوان یک افسر نظامی هوانورد در جنگ جهانی دوم از خود شجاعت نشان داد و نشان لژیون دونور فرانسه را از ژنرال دوگل دریافت کرد یا وقتی کارمند وزارت امور خارجه فرانسه شد و مدتی دیپلمات عالی رتبه و نماینده فرانسه در سازمان ملل فعالیت بود و… رد تجربه های او را می‌توان در داستانهای «جغرافیای انسانی»، «گروهبان گنوماو» و «خانوم کوچولو» و رمان ناتمام «یونانی» مشاهده کرد.
وقتی پای تجربه باشد، آثار رومن گاری حرف‌های زیادی برای گفتن دارند، چون از دل رخدادها و فضاهای واقعی که توسط نویسنده لمس شده اند، داستانهای زاده شده اند و جهانی منحصر به فرد ساخته اند و تنها در چنین جهانی است که می‌توان داستانی مثل «خانم کوچولو» خواند. حکایت تعامل دنیای لطیف زنی زیبا و شکننده، با واقعیت های زندگی کارگران زمخت ساخت راه‌آهن در دل جنگلی استوایی که سوای آب و هوای گرم، رطوبت سنگین، پشه و مالاریا، بومیهای منطقه نیز خطری جدی برای‌شان محسوب می‌شوند.
برای خواننده علاقمند و آشنا با آثار رومن گاری خواندن این شش داستان کوتاه نوعی تجدید دیدار با این نویسنده‌ی (به قول فرانسوی‌ها) همه کاره است! حال این همه کاره بودن او را چه به خاطر، تجربه‌های متنوع او در نوشتن بدانیم و چه به خاطر تجربه‌ها و کارهای مختلفی که در طول زندگی پشت سرگذاشته است.
نقل از الف کتاب
«توفان»
نویسنده: رومن گاری
ترجمه: مارال دیداری
نشر چشمه، چاپ اول 1399
111 صفحه، 22000 تومان
‘