اشتراک گذاری
شاید نام مجله ی «ماسک سیاه»یا همان «بلک ماسک» در میان مخاطبان فارسی زبان،حتی علاقمندان ادبیات پلیسی جنایی، نام آشنایی نباشد، به خصوص اینکه هنوز به زبان فارسی یک کتاب خوب تاریخ ادبیات پلیسی / جنایی که جامع باشد منتشر نشده، و تا همین اواخر که برخی از مترجمان جدی ادبیات داستانی همت کردند آثار به دردبخور ادبیات جنایی را ترجمه کردند؛ بسیاری تصور می کردند بهترین های ادبیات پلیسی آثار آگاتا کریستی ست یا آرتور کنان دویل و نهایتا کمی هم که روشنفکرانه یا جدی تر که می خواستند محدود می شد به ترجمه های بیشتر مخدوش از ژرژسیمنون و بدترین هایش هم مثلا جیمز هادلی چیز یا میکی اسپلین. اما خوشبختانه حالا اغلب آثار ریموند چندلر و دشیل همت که نه تنها صاحب سبک هستند که آثارشان از رمانهای جدی ادبی چیزی کم ندارد، منتشر شده و خیلی های دیگر مثل بوالوا – نارسژاک یا پی دی جیمز، پاتریشیا های اسمیت، الری کوئین و… با ترجمه آثاری چند به فارسی زبانها معرفی شده اند و ادیات جنایی دوباره دارد جانیمی گیرد، البته این بارهم ازنوع جدیاش و هم با رویکردجدی تر، حتی برخی از ناشر ها حرفه ای و مرتب کار می کنندآن هم با مترجمانی که اغلب کیفیت کارشان یا خیلی خوب است مثل کاوه میر عباسی یا لااقل قابل قبول.
از بلک ماسک دور نشویم، نشریه ای عامه پسند با داستانهای سرگرم کننده که در شاخه ادبیات جنایی تاثیری شگرف از خودبرجای گذاشت و جالب اینکه به اعتلای ادبیات جنایی پلیسی انجامید و این اعتلا با تغییر سنت های ادبیات جنایی همراه بود که نقطه پایانی بر یک دوره (دوره طلایی ادبیات پلیسی که شکل کلاسیک و کلیشه های مشخصی بر آن احاطه داشت) و آغاز یک دوره دیگر یعنی دوره ادبیات پلیسی جنایی رئالیستی بود که در آثار نوار یا هاردبویلد های امریکایی متجلی شد و نسلی از دل آن بیرون آمدند که پرچمدار دوران جدید ادبیات پلیسی جنایی شدند، افرادی چون، همت، چندلر، ارل استنلی گاردنر، هوراس مک کوی و … چهره هایی که مرکزیت ادبیات پلیسی را که تا آن زمان اروپا بود به امریکا منتقل کردند.
با این مقدمه، از شما دعوت می کنم مقاله ای را که توسط همکارمان (امیر حامد دولت آبادی فراهانی) ترجمه شده بخوانید، مقاله ای که به طور مختصر و مفید تاریخچه بلک ماسک را بازگو می کند و از این منظر که تا کنون نوشته ای به زبان فارسی در اینباره ترجمه نشده، در نوع خود جالب توجه محسوب می شود. لازم به ذکراست این مقاله در اصل توسط وبسایت بلک ماسک به زبان انگلیسی منتشر شده است. با این امید که در آینده نزدیک با یک مقاله تاریخی – تحلیلی به طور جامع به نقش و تاثیر بلک ماسک در تاریخ ادبیات پلیسی بپردازیم.
درانتهای این مختصر باید یادآوری کنیم مد و مه در راستای معرفی بیشتر و بهتر ادبیات پلیسی و چهره های شاخص آن مقالات گوناگونی منتشر کرده که همچنان نیز ادامه خواهند یافت به خصوص این که هنوز بسیارند نویسندگان برجسته ای در این ژانر که به فارسی زبانان معرفی نشده اند و ما سعی می کنیم بیشتر به سراغ آنها برویم./ امیدی سرور
***
تاریخچه ی مجله ی “ماسک سیاه” / خاستگاه ادبیات نوار
ترجمه: امیر حامد دولت آبادی فراهانی
“ماسک سیاه” مجله ای عامه پسند بود که به منظور حمایت از مجله ی ادبیِ با اعتبار ولی بدون سود “دستگاه باهوش” (Smart Set) در آوریل 1920 اولین شماره ی آن با همت اچ.ال.مِنکِن و جورج ژان ناتام منتشر شد. منکن روزنامه نگار خوش نام ادبی بود و گه گاهی هم شعر می سرود؛ ناتام ولی منتقد تئاتر بود. آنها از مجله ای دیگر به نام “پاریسیِن1” که فروشی بسیار خوب داشت، درآمد قابل قبولی کسب می کردند. این نشریه هم خود توسط مجله ی دیگری که بر بنیان مسائل جنسی پایه گذاری شده بود به نام “قصه های خوشمزه” پشتیبانی می شد. حفظ حیات “دستگاه باهوش” همیشه هدف اصلی شان بود و در ابتدا اینجور برنامه ریزی کرده بودند که با عامه پسندی سیاه پوستی توسط “قصه های خوشمزه” پشتیبانی شود.
این نقشه ها همگی به نفع “ماسک سیاه” طرح ریزی شده بودند. و این نیز در تضادی مستقیم با “ماشین باهوش”، کاملا یک سرمایه گذاری تجاری بود؛ همچنین اولین شماره ی “ماسک سیاه” هم منحصراً جنایی نبود. در تلاشی آشکار به منظور ایجاد کردن رابطه ای گسترده با مخاطب، “ماسک سیاه” در اولین شماره دارای پنج بخش متفاوت بود و به عبارتی “پنج مجله در یکی” بود: بهترین داستان های ماجراجویانه، بهترین داستان های پلیسی و معمایی، بهترین افسانه های عاشقانه، بهترین عاشقانه های جدید و بهترین داستان های سرّی. همان چند صفحه ی کمی که مربوط به داستانهای پلیسی بود، نشان می داد که جریان خاصی در حال شکل گیری است.
علی رغم کیفیت پایین شماره های ابتدایی مجله “ماسک سیاه”، منکن و ناتام به سرعت 500 دلاری را که سرمایه گذاری کرده بودند به دست آوردند. هشت شماره ی پس از فروش خوب “ماسک سیاه”، آنها امتیاز مجله را به ناشران آن یعنی اِلتینگ وارنِر و یوگِن کرو به قیمت 500/12 دلار فروختند. پس از این اتفاق، “ماسک سیاه” زیرنظر کارگاهی جدید از جنایی نویسان و همچنین سردبیر جدید و خوش ذوق خود یعنی یوزِف شاو (Joseph Shaw) قرار گرفت.
شاو نویسنده ای ناموفق در زمینه داستان های ماجراجویی بود که در سال 1926 به سردبیری مجله ی “ماسک سیاه” در آمد. به کمک روابط خانوادگی و دوستانه در نیویورک، او نفر اول مجله ای شد. این در حالی است که خو اظهار می کرد: “حتی در رشته ی بولینگ هم دوست و رفیقی ندارم! ” معهذا او وظیفه اش را با ذوق و استعدادی حرفه ای به انجام رساند. در دستور کار تحریریه ی او سلاست و واقع بینی در نوشتار حرف اول را می زد. او یکبار گفت: “ما همیشه عنوان کرده ایم که یه داستان خوب را باید صرف نظر از شهرت نویسنده و میزان فروش آن یافت. همیشه گفته شده که با وسایل مناسب و در دسترس، میشه هرجایی تله موش ساخت. “
شاو گاهی هم برای مجله سرمقاله هایی پیرامون بحث سیستم قضا و کنترل بر حمل اسلحه می نوشت. او بسیار سفت و سخت به مسئولیت پذیری اخلاقی در داستانهای جنایی باور داشت. مخصوصا، او باور داشت که داستان های جنایی می توانند ایده آل عدالت را در مواجه با رشد بی قانی در آمریکا بهبود بخشند. این داستان ها می توانند به تبه کاران کله خرابی که در خیابان ها هستند، جانی ها را نشان دهند و تصویر خدشه دار اجرای قانون را ترمیم کنند.
دلیل اینکه تعداد زیادی از مجریان قانون در داستان های این مجله کارآگاه های خصوصی هستند نه مامور پلیس این بود که بی اعتمادی عمومی به پلیس در حال زیاد شدن بود، که این خود دلیل این فرم داستان نویسی را مشخص می کند.
با اینکه شاو اصل داستان های پلیسی واقع گرایانه را در “ماسک سیاه” بنیان نهاد، پیش از تصدی 10 ساله ی او در این مجله، در شماره ی 15 مه 1923 اثری که گمان می رود اولین داستان در زمینه ی کارآگاه های خصوصی است، چاپ شد. این داستان به نام “سه تفنگ تِری” اثر کارول جام دالی بود.
“من یه دفتر کوچکی دارم که روی درش نوشته “تِری مَک، مفتش خصوصی” که میگه هرچی که فکر کنی هست. من نه کلاه بردارم نه عوضی. من روی قاعده بازی می کنم، به سبک خودم. “
دالی شخصیت تِری مک را در نقش کارآگاهی به نام رِیس ویلیامز ادامه می دهد. و همین شخصیت خشن و کنایه ای است که نمونه ی اولیه ی شخصیتی است که بعد ها به عنوان کارآگاه سخت کوش و آبدیده ای ظاهر می شود. داستان های پلیسی که در “ماسک سیاه” منتشر می شدند رفته رفته دارای درونمایه های خشن تر، فرمی سخت تر، دیالوگهای تیره تر ـ نامفهوم ترـ و مزاح کُش تر شدند.
زیر نظر شاو، این فرم خام و نپخته و موفقِ داستانی به اولویت اول مجله تبدیل شد. او یک هفته آزگار وقت گذاشت و شماره های پیشین “ماسک سیاه” را خواند. او به این نتیجه رسید که بهترین نویسنده ها آنهایی هستند که قصه های پلیسی را خلق کرده اند. در نتیجه، شمار زیادی از نویسندگان را به غیر از پلیسی نویسان، اخراج کرد. او برنامه هایش را برای اداره “ماسک سیاه” در سرمقاله ای که به سال 1927 منتشر شد اعلام کرد. “داستان پلیسی آنچنانکه ما می بینیم تازه شروع به شکل گیری کرده است. در سایر بخش ها هم کار کرده اند و اغلب بیش از آنچه که باید کار کرده اند. ولی به بخش داستان پلیسی به ندرت خدشه ای وارد شده است. “
در دسامبر 1933، این مجله به جز داستان های جنایی چیزی منتشر نمی کرد. گردش ملی آن هم از 66هزار نسخه، در زمانیکه شاو امور را در دست گرفته بود، به 103 هزار نسخه افزایش یافته بود. قیمت روی جلد آن هم 20 سنت بود.
کانون توجهات شاو، نویسنده هایش و مخاطبان که نگرش جدید او در “ماسک سیاه” را بی پاسخ نگذاشته بودند، کسی نبود جز “دِشیل همِت”. او به تنهایی به نظر می آید که پیش از همه متوجه پتانسیل کاملِ داستانهای پلیسیِ خوش فرم، فارغ از وجه های تفنگ بازی آن شده بود. به عنوان یک کارآگاه سابق دولت آمریکا، به یک نویسنده ی خود آموخته تبدیل شد. هِمِت در بخشیدن هر سه بُعد وجودی به شخصیت هایش منحصر به فرد بود. ابعادی که سایر نویسنده های داستان های پلیسیِ خشن از انجام آن ناتوان بودند.
اولین داستان هِمِت در این مجله “مسیر خانه” بود که در سال 1922 با نام مستعار پیتر کالینسون چاپ شد. در شماره ی 15 دسامبر 1923، اولین داستان اِرل اِستَنلی گاردنر با نام “اسکلت های جیغ کِش” و نام هُنری چارلز اِم . گرین منتشر شد. “باج گیرها شلیک نمی کنند” هم اولین داستان ریموند چندلر بود که در 1933 به چاپ رسید.
مد و مه / یکم مهر 1392