این مقاله را به اشتراک بگذارید
‘
در حاشیه معرفی دو رمان «ویلای دلگیر» و «تا در محله گم نشوی»
اثر پاتریک مودیانو / ترجمه حسین سلیمانی نژاد
حمید رضا امیدی سرور
برخلاف برنده نوبل ادبیات امسال (سوتلانا آلکسیویچ) که در ایران آنقدر ناشناس بود که هنوز در تلفظ درست نام او مشکل داریم (!)، برنده نوبل ۲۰۱۴ یعنی پاتریک مودیانو در ایران نامی کم و بیش شناخته شده بود و اگر نه همه اما تعدادی از آثار مهم او به فارسی ترجمه شده بود . هرچند هرساله لهدای نوبل، با تحریک شدن حس کنجکاوی مخاطبان و رویکرد همه‌گیر ناشران و مترجمان به دنبال دارد؛ پاتریک مودیانو نیز از این قاعده مستثنی نبود که آثارش با شتاب بیشتری به فارسی در آمده و منتشر شدند و البته آثار قبلی او نیز مجددا منتشر شدند تا بازار از این جهت کم و کسری نداشته باشد.
البته چنین مسئله ای نه غیر منتظره و نه فی النفسه محل اشکال است؛ چه بسا همراه کردن این رویکرد با نگرشی حرفه‌ای در حوزه نشر می تواند به نتایج بهتری ختم شود که نمونه آن را در مجموعه آثار پاتریک مودیانو که توسط نشر چشمه منتشر شده می توان دید. نشر چشمه پیش از آنکه مودیانو جایزه نوبل را به خود اختصاص دهد آثاری از او را به فارسی برگردانده و منتشر کرده بود، همانند ناشناخته ماندگان با ترجمه ناهید فرغان و افق با ترجمه حسین سلیمانی‌نژاد. البته باید گفت متاسفانه پاتریک مودیانو پیش از این آثار) با بهترین آثارش اما با ترجمه‌هایی نامطلوب به مخاطب فارسی زبان مترجم شده بود و با وجود اینکه در آن زمان به عنوان یکی از چهره های مطرح ادبیات فرانسه شناخته می‌شد، همین ترجمه ها باعث شده بود تصورات نسبت به او در سطحی پایین تر از آنچه بود شکل بگیرد. تا اینکه اصغر نوری، ناهید فروغان و محسن سلیمانی نژاد ترجمه هایی مقبول از آثار او ارائه کردند.
در ایام بعد از نوبل ۲۰۱۴ اگرچه ناشران و مترجمان مختلفی به سراغ آثار او رفته اند (و برخی نیز ترجمه هایی با کیفیت را عرضه کرده اند) اما آنچه رویکرد نشر چشمه به آثار این نویسنده را از دیگران متمایز می کند، حرفه‌ای گری در حوزه نشر است که جای آن در بازار نشر ایران معمولا خالی بوده است.
این درست که به دلیل عدم پیوستن ایران به قانون کپی رایت برای ترجمه و انتشار کتابهای خارجی نیازی به اجازه از نویسنده و ناشر خارجی نیست، اما نشر چشمه ترجیح داده با گرفتن حق کپی رایت از گالیمار (ناشر اصلی آثار مودیانو) این آثار را ترجمه کرده و از دیگر سو به شکلی متداوم و مجموعه محور به آنتشار آثار مودیانو بپردازد. به گونه‌ای که می توان انتظار داشت در آینده نزدیک مجموعه این آثار با ترجمه ای مطلوب و یکدست با طراحی جلدی متناسب با یکدیگر در دسترس علاقمندان کتاب باشد. به خصوص اینکه اغلب این ترجمه ها توسط حسین سلیمانی نژاد انجام شده که این تداوم کار می تواند ضامن احاطه بیشتر مترجم به جان و جهان آثار نویسنده شود؛ که این نکته ای مهم درباره آثار مودیانوست. زیرا رمانهای مودیانو برخلاف آثار نویسندگان کلاسیک، رمانهایی داستان‌محور نیستند و خط داستانی در آن ها بسیار کمرنگ است و بیش از هر چیز فضا که اهمیت. فضایی که یک وجه آن در واقع اتمسفر بیرونی داستان است که نویسنده به شکلی نوستالژیک آن را پی ریزی کرده است، گاه در قالب یاد آوری یک حضور در یک مکان و گاه در قالب گشت و گزار در خیابانی که با جغرافیای حقیقی خود بسیار نزدیکی دارد، و… اما بعد دیگر فضا در این آثار این چیزی ست که در ذهن نویسنده جریان دارد؛ گاه گذشته در زمان حال نمود پیدا می کند و گاه شکل گیری گفتگویی بین شخصیت ها مرزهای زمانی و مکانی را در نوردیده و فضای عاطفی تاثیر گذاری می آفریند. نباید ناگفته گذاشت که شگردهای نویسنده در توصیف آن هم به شکلی موجز نقش ویژه ای در این میان بازی می کنند.
«ویلای دلگیر» و «تا در محله گم نشوی» دو رمان از پاتریک مودیانو هستند که به تازگی توسط نشر چشمه وارد بازار کتاب شده اند. نشر چشمه پیش از این ناشناخته ماندگان، سیرکی که می گذرد، افق، تصادف شبانه و ماه عسل را نیز به قلم همین نویسنده منتشر کرده که جز دو رمان اول، همگی توسط سلیمانی نژاد به فارسی برگردانده شده اند.
تا در محله گم نشوی آخرین اثر منتشرشده از این نویسنده است که در سال ۲۰۱۴ به بازار کتاب آمده، اما ویلای دلگیر از جمله آثار اوایل کار داستان‌نویسی مودیانوست که در سال ۱۹۷۵ منتشر شده است. با وجود قریب به چهل سال فاصله زمانی میان این دو کتاب، نشانه‌هایی از تغییر و تحول عمیق در سبک و سیاق آثار او نمی توان یافت. هرچند که می توان رد قوام یافتگی سبک خاص مودیانو در داستان نویسی را در مقایسه این دو رمان مشاهده کرد.
در هر دو اثر مودیانو از داستان محوری فاصله گرفته است اما رمان ویلای دلگیر این مهم کمتر از تا در محله گم نشوی بوده و داستان گویی نویسنده جزییات روایی بیشتر در این رمان بکار گرفته است. آنچه درباره اتمسفر و فضای داستانهای مودیانو گفتیم اینجا نیز مصداق بارز دارد. جوانی حس و حال اثر او بیشتر محسوس است و در پیری قوام و پختگی اثرش؛ آنجا شور و حال نویسندگی اش بیشتر به چشم می خورد اینجا تسلطش بر کار.
نقل از الف کتاب
«ویلای دلگیر» و «تا در محله گم نشوی»
نویسنده: پاتریک مودیانو
ترجمه: حسین سلیمانی نژاد
ناشر: چشمه، ۱۳۹۴
۱۶۱صفحه و ۱۱۹ صفحه
۱۲۰۰۰ تومان و ۸۵۰۰ تومان
‘