ترجمه و تلخیص: یلدا حقایق

هاروکی موراکامی، پرفروش‌ترین نویسنده‌ی ژاپنی در مصاحبه‌‌ی تازه‌ای که در اکتبر ۲۰۲۳ با آسوشیتد پرس انجام داده می‌گوید که به‌شدت تحت تاثیر منازعات خونین در نوار غزه قرارگرفته‌‌است و با این‌که دوستان یهودی بسیاری دارد، وخامت حال فلسطینی‌ها را نیز درک می‌کند. به زعم او این درگیری‌ها مصداق هولناکی از تقسیم جهان با دیوارهای واقعی و استعاری هستند. او می‌گوید  در شرایط فعلی جز دعا کردن برای صلح کاری از دست‌اش برنمی‌آید، اما فکر می‌کند که برای درک عمیق‌تر و حفظ بقا در دوران پرمخاطره‌ی پیشِ رو داستان‌ها می‌توانند کمک موثری باشند. موراکامی پیش از این نیز درکنفرانس مطبوعاتی‌ای که درخانه‌ی ادبیات بین‌الملل دانشگاه «واسِدا»ی توکیو برگزار شده بود، در اظهاراتی با مضمون مشابه بیان کرده‌‌بود که در دنیای امروز ساختن  دیوارها به‌طور فزاینده‌ای رو به گسترش است تا مردم کشورها را از هم جدا کنند؛ چرا که هراس و تردید‌های تازه‌ا‌ی پس از حمله‌ی روسیه به اوکراین و همه‌گیری کوید پدید آمده‌است.

منازعات اخیر با جدیدترین رمان موراکامی به اسم «شهر و دیوار های نامطمئن» که امسال در ژاپن منتشر شده است هم‌خوانی دارد. نویسنده‌ی ۷۴ ساله در مورد این کتاب که هنوز به انگلیسی ترجمه نشده، می‌گوید: «دیوارها در کتاب‌های من دیوارهای حقیقی‌ هستند هرچند واجد معنای استعاری نیز می‌باشند. دیوارها همواره برایم دغدغه بوده‌اند، زیرا مبتلا به کلاستروفوبیا هستم و فضای بسته مرا دچار اضطراب می‌کند. هنگامی که به برلین سفر کردم دیوارهنوز پابرجا بود. بعدها که در سفرم به اسرائیل آن دیوار مرتفع شش متری را دیدم هراسی عمیق تمام وجودم را در برگرفت.»

موراکامی ماه مه امسال جایزه ادبی «پرنسس آستریاس» اسپانیا را در شهر «اویدو» دریافت کرد. این جایزه‌ی پنجاه هزار یورویی، یکی از هشت جایزه‌ای‌ است که برای پشتیبانی از هنر،علم و تشکل‌های اجتماعی شخصا توسط شاه‌دخت اسپانیا اهدا می‌شود. هیئت ژوری، جایزه‌ی فوق را به دلیل توانایی قابل توجه نویسنده در ادغام خلاقانه‌ی سنت‌های ژاپن و میراث فرهنگی غرب به او اعطا نمود.

موراکامی در خاطرات خود از نویسندگی در مورد نظریه‌ی «نبوغ رمان‌نویسی» می‌گوید که نویسندگان و مخاطبا‌ن‌شان در خلال داستان‌ها می‌آموزند از قضاوت‌های شتاب‌زده اجتناب کنند و (مانند بسیاری از قهرمانان رمان‌های او) بپذیرند که پیدا کردن جواب سریع و کوتاه برای مسائل مهمی چون عشق و یا فقدان غیرممکن است. او با تکیه بر خردی که در مسیر خوانش داستان تقویت می‌شود، بیان می‌دارد؛ در شرایطی که هیچ پایانی برای خشونت‌های ناشی از تعصبات ملی و مذهبی در جهان متصور نیست، نه تنها  ژورنالیسم و تحلیل اخبار روز اهمیت دارد، بلکه  برای درک واقعیت، به اطلاعات استعاری و تدریجی هم نیازهست. واقعیت‌هایی که به سرعت توسط فناوری‌های جدید تغییر می‌کنند: «ما با اخبار جعلی احاطه شده‌ایم. گریزی از آن نیست، اما می‌توانیم جهان پیرامون را با رمان‌ها به چالش بکشیم. در بازه‌های طولانی اخبار کذب شانس کمی برای غلبه بر حقیقت دارند، زیرا افرادی که بارها به دنبال واقعیت گشته‌اند واندوخته‌ی اطلاعاتی پرباری دارند، به سادگی دروغ‌ها را تشخیص می‌دهند.»

سبک متفاوت موراکامی و لحن صمیمانه‌‌ا‌ش در روایت، در کنار موقعیت‌های سورئال، تعلیق و شخصیت‌های آسیب‌پذیر اما قدرت‌مند، خوانندگان بسیاری را نه تنها در ژاپن بلکه در جهان به خود جذب کرده‌است. میلیون‌ها نسخه از رمان‌ها، داستان‌های کوتاه و مقالات او در سراسر دنیا به فروش رسیده و به بیش از چهل زبان ترجمه شده‌اند. رمان «جنگل نروژی» او را در ژاپن به شهرت رساند. از کتاب‌های دیگرش که موفقیت بین‌المللی به‌همراه داشتند می‌توان به «سرگذشت پرنده‌ی کوکی»، «کافکا در کرانه»، «پس از تاریکی» و IQ84»» اشاره کرد. جدید ترین مجموعه داستان کوتاه‌اش با عنوان «اول شخص مفرد» نیز بیش از پیش وسعت ذهن خلاق او را نمایان کرده‌است.

موراکامی سال‌ها به‌عنوان یکی از شانس‌های اصلی جایزه‌ی نوبل ادبی مطرح بوده اما تا کنون آن را دریافت نکرده‌است. این‌طور به‌نظر می‌رسد که نوبل معمولاً به نویسندگانی با دایره‌ی خوانندگان محدود تر اعطا می‌شود؛ مثل برنده‌ی امسال «یان فوسه» از نروژ. او برای این سوال که آیا  به این مسئله اهمیت می‌دهد، پاسخی منطقی دارد: «تنها نگران چیزی هستم که تحت کنترل من است؛ نوشته‌هایم. من اساساً روی‌کردی بردبارانه‌ دارم و اهمیت چندانی به جوایز نمی‌دهم، زیرا آن‌ها براساس قضاوت دیگران تعیین می‌شوند. من بیشتر روی موضوعاتی تمرکز می‌کنم که قدرت تصمیم‌گیری درموردشان دارم. البته که دریافت این جایزه (پرنسس آستریاس) مایه‌ی افتخار من است اما به هر حال یک دست‌آورد جانبی‌ست. شگفت‌انگیزترین موضوع برای من همین است که می‌توانم داستان خودم را روایت کنم.»

او که دونده‌ی ماراتون نیز هست اعقتاد دارد باید از لحاظ فیزکی در وضعیت مناسبی باشد تا بتواند ساعت‌های طولانی پشت  میز بنشیند. و هنوز با وجود سن بالا از وضع جسمانی خود راضی است: «من اکنون ۷۴ سال دارم. نمی‌دانم چند رمان دیگر خواهم نوشت اما هرچه بنویسم در نهایت دقت و ظرافت خواهد بود.» سوال بحث‌انگیز دیگری که با او مطرح شد در رابطه با دست‌‌آوردهای جدی هوش مصنوعی بود و این که آیا فکر می‌کند روزی یک نویسنده‌ی دیجیتال بتواند جای خلاقیت‌اش را در نوشتن بگیرند یا خیر؟ به عقیده‌ی او برای بسیاری ازنویسندگان امروز از جمله خودش این چالش منتفی است. حتی در صورت پیش‌رفت بیش‌تر هوش مصنوعی، هنوز هم وی دست بالاتر را خواهد داشت زیرا پیچیدگی روایات او از تجارب و تصورات ناشناخته‌ی شخصی‌اش نشأت می‌گیرد: «هنگامی که می‌نویسم گاه ذهنم پر از آشفتگی است اما باز به نوشتن ادامه می‌دهم. اگر سیستم کامپیوتری تا این اندازه به‌هم بریزد از کار خواهد افتاد.»

_______________

منابع :

https://apnews.com/article/haruki-murakami-interview-spain-gaza-fake-news-0aa432899fbea05923c614e549d6ead7

https://apnews.com/article/spain-princess-asturias-award-literature-murakami-fd6b828432ab1c42518df1b5b65eaede

https://www.independent.co.uk/news/haruki-murakami-ap-israel-japanese-spain-b2433034.html