جلال آل‌احمد از جمله روشنفکران ایرانی‌ست که شناختنش می‌تواند به شناخت جامعه‌ای راه ببرد که او در آن می‌زیست. اسد سیف، منتقد ادبی، در صدمین زادروز آل‌احمد، با نگاهی به آثار او تلاش کرده چنین پیوندی را ترسیم کند.
آل‌احمد نویسندۀ بسیار توانایی است، و به جای استدلال، به شیوۀ ادبی آسمان‌وریسمان به هم می‌بافد (مانند شارل موراسِ فرانسوی و گابریله دانونتزیویِ ایتالیایی که هر دو از نیاکان فاشیسم بودند). او شعبده‌بازی است که در میانۀ نمایش فکر می‌کند پیامبر است!