تپانچه من سریع است! (سرگذشت ترجمه ادبیات پلیسی جنایی در ایران)

انتشار لیست صدتایی برترین کتابهای جنایی به انتخاب انجمن جنایی‎نویسان امریکا که در میان آنها شمار بسیاری به فارسی ترجمه شده‎اند،  تلنگری بود برای برای یادآوری خاطره نوستالژیک کتابهای پلیسی و جنایی که روزگاری در قطع جیبی در این دیار منتشر می‎شدند. به همین بهانه مروری کرده‎ایم بسیار گذرا به سابقه انتشار کتابهای جنایی و پلیسی در ایران، که خلاصه‎ای‎ست متکی به حافظه از تحقیقی مفصل اما ناتمام در این رابطه، تحقیقی که ماجرای انتشار رمانها پلیسی و جنایی در ایران را نیز در بر می‎گیرد، اما اینجا برای اجتناب از مفصل شدن مطلب آن را به زمانی دیگر واگذاشته‎ و صرفا بسنده کرده ایم به همان سیر ترجمه کتابهای پلیسی جنایی، شاید این مطلب موجز و گذرا برای علاقمندان این گونه ی ادبی یادآور روزگار خوشی باشد که با خواندن کتابهای پلیسی جنایی جیبی داشته‎اند.

***

سالهایی طولانی از آن زمانی که ادبیات پلیسی جنایی، در اذهان علاقمندان به ادبیاتی نازل معنا می‎شد گذشته، حالا دیگر این گونه آثار در میان علاقمندان جدی ادبیات هم طرفداران خاص خودش را دارد که بدون هیچ احساس سرشکستگی پرده از راز این علاقه بر می‎دارند، زمانی رسیده که چه بسا در میان شاهکارهای ادبی نیز  برخی به آثار شاخص ادبیات پلیسی جنایی یاد می‎شود.

و در این زمینه نباید از از آثار ریموند چندلر و دشیل همت امریکایی و ژرژ سیمنون فرانسوی، گراهام گرین انگلیسی و تعدادی دیگر از نویسندگان غافل شد که با داستانهای ارزنده‎ی جنایی و پلیسی خود، شأنی به این گونه از ادبیات دادند، و حتی بستری را فراهم آوردند که آثار اغلب نویسندگان پیش از خود نیز این بار از دریچه‎ای دیگر مورد بازخوانی و توجه قرار بگیرد.

در کشور ما نیز لااقل در یکی دو دهه‎ی اخیر به شاهد یک رویکرد تازه (و دوباره) به ادبیات پلیسی جنایی هستیم که می‎رود تا حق مطلب درباره آن ادا  شود (حال اگر نه در حوزه داستان‎نویسی، بلکه صرفا در حوزه ترجمه)؛ اما با این وصف ادبیات پلیسی جنایی در ایران حکایتی دیگرگونه داشته و از این سبب شاید بیش از دیگر ممالک با کم لطفی و کم توجهی روبرو شده است، چه در عرصه ترجمه و چه در زمینه خلق آثاری در این ژانر به زبان فارسی. و این‎ نیز البته دلایل خاص خودش را داشته است.

گذشته از حوزه داستان‎نویسی (خلق رمانهایی در این ژانر) که بحثی جداگانه را می‎طلبد، در حوزه ترجمه شاید علت را باید در شآن نزول این آثار و البته کیفیت ‎و نحوه‎ی ارائه‎ی آنها و به مخاطب جستجو کرد. اگر به پیشینه‎ی ترجمه ادبیات پلیسی در کشور‎مان  بنگریم، سابقه‎ای تقریبا صد ساله دارد، یعنی تقریبا اندک زمانی بعد از در گرفتن نهضت ترجمه در ایران (در اواخر عصر قاجار) برمی‎گردد، روزگاری که صنعت چاپ گسترشی یافته و بر تعداد روزنامه‎ها افزوده شد  و انتشار داستان به صورت پاورقی در این روزنامه‎ها و مجلات رونقی گرفت و چاپ کتاب نیز در قیاس با گذشته سیری صعودی و شتابنده به خود گرفت.

با این فرض شروع ترجمه‎ داستان‎های پلیسی جنایی در ایران به حدود دهه آخر سده سیزدهم شمسی بازمی‎گردد. «پلیس سری امریکا» ترجمه میرزا اسحق کرمانی در صدای ایران (حدود ۱۲۹۵ شمسی)؛ «مرد سابقه‎دار» ترجمه  میرزا باقر معلم تبریزی و «پلیس لندن شارلوس» ترجمه میرزا سلیمان خسروی – که احتمالا اولین ترجمه از آثار آرتور کانن‎دویل با شخصیت شرلوک هلمز است که در آن سالها بدین گونه به فارسی ثبت شده! – از جمله پاورقی‎های پلیسی در نشریات آن روزگار بودند که  به همراه «مهارت یک پلیس امریکایی» در مجله نظمیه به سال ۱۲۸۸، سر آغاز این جریان محسوب می‎شوند. البته نباید ناگفته گذاشت که سه سال پیش از آن (۱۲۸۵)،  نه در ایران که در روزنامه حقایق باکو «ماجراهای آرسن لوپن» به زبان فارسی ترجمه و پاورقی شده بود. در این سالها هنوز نه مطبوعات آن روال مرتب و سازمان‎یافته خود در انتشار را دارند و نه هنوز پاورقی به آن جایگاهی که در سالهای بعد دست یافت، برخوردار بود.

به هرجال این‎گونه آثار چند دهه بعد به عنوان یکی از محبوب‎ترین گونه‎های پاورقی طرفداران بسیار می‎یابد، به شکلی که وقتی از اوایل دهه‎ی ۱۳۲۰ که جریان انتشار پاورقی و پاورقی نویسی در ایران به عنوان یک رکن اساسی برای جذب مخاطب در مطبوعات رونق گرفت، اغلب نشریات پرمخاطب آن روزگار در کنار پاورقی‎های عاشقانه و تاریخی خود، برای جوری جنس حتما یک و گاه دو پاورقی پلیسی نیز داشتند. به هر حال با رشد انتشار کتاب از اوایل سده چهاردهم شمسی به بعد، که همزمان است با گسترش ترجمه ادبیات فرنگی، کتابهای پلیسی نیز در این میان سهمی به خود اختصاص می‎دهند.

در این ایام شرلوک هلمز و به ویژه آرسن لوپن معروف‎ترین قهرمانان ادبیات پلیسی در میان عامه‎ی علاقمندان به ادبیات پلیسی محسوب می شدند که آثار خالقان آنها، سر آرتورکنان دویل و موریس لبلان به طور پراکنده در دو دهه آغازین سده چهاردهم شمسی بیش از دیگر  به فارسی ترجمه می‎شوند. خاصه آنکه در این زمان هنوز برخی از پلیسی جنایی‎نویسان مطرح هنوز آثار عمده‎شان را ننوشته‎ بودند و یا اینکه در ایران هنوز کسی نامی از آنها نشنیده بود!

به هر روی یکی از دلایل جدی گرفته نشدن رمانهای پلیسی جنایی را باید در کیفیت نازل آثاری دانست که تحت این عنوان به مخاطب عرضه می‎شدند. چرا که علاوه بر از آثار پلیسی جنایی که در قالب پاورقی منتشر می‎شدند، اغلب رمانهای پلیسی جنایی (در آن روزگار و تا چند دهه بعد از آن) آثاری بودند که توسط مترجمان نه چندان معتبر به فارسی برگردانده شده و به وسیله ناشران متفرقه اغلب لاله‎زاری که تولیدات‎شان از کیفیت کاغذ و چاپ پایینی برخوردار بودند و طرح جلد آنها نیز به طور مشخص برای جذب مخاطب عام به صورت ضعیفی نقاشی می‎شدند، منتشر می‎شدند. همین مسئله خواه ناخواه بر جنبه برون متنی و ظاهری و همچنین کیفیت درون متنی تاثیر گذاشته و باعث می شد که نمونه‎های خوب آثار پلیسی جنایی نیز در سطجی پایین‎تر از آنچه واقعا بودند، ارائه شوند و متاثر از این مسئله از سوی مخاطبان حرفه‎ای ادبیات چندان جدی گرفته نشوند.

در این میان اما مترجمان مقبول‎تری  نیز وجود داشتند، برای مثال یکی از حرفه‎ای‎ترین مترجمانی که در این حوزه فعالیتی پی‎گیر داشت، ذبیح الله منصوری بود که در دوران جوانی آثار پلیسی جنایی بسیاری ترجمه کرد، اما سبک دلبخواه او در ترجمه و دست بردن در مضمون، لحن و یا سبک کار نویسنده، باعث شده بود، عملا به لحاظ سبکی تفاوت چندانی بین کار این نویسندگان با یکدیگر نباشد و در واقع این رمانها آثاری پلیسی به سبک ذبیح الله منصوری بودند تا نویسندگانشان!

عنایت الله شکیباپور مترجم دیگری بود که در کنار برخی آثار معتبر ادبی، سری آثار موریس لبلان را به فارسی برگرداند، اگر چه ترجمه‎هایش کیفیت بالایی نداشتند و در برگردان شاهکارهای ادبی،  ضعیف عمل می کرد، اما برای ترجمه  داستانهای پلیسی جنایی که پیچیدگی‎های زبانی زیادی نداشتند، به خصوص در هرج و مرج حاکم بر ترجمه و چاپ آثار جنایی و پلیسی، می‎توانست چهره‎ای مقبول به حساب بیاید و از این منظر به هر حال ترجمه‎هایش از اصالت بیشتری برخوردار بودند! اما در کنار معدودی نام‎های واقعی، در بسیاری از موارد اسامی‎ درج شده به عنوان مترجم روی جلد این کتابها ، نامهایی مستعار هستند و این خود نشان از سطح پایین در نظر گرفتن این نوع ادبیات در ذهن مترجم در کنار ناشر و همچنین مخاطبان دارد.

البته گاه گذاشتن نامهای مستعار یک دلیل مهم دیگر هم داشت و آن در مواردی بود که نویسندگان ایرانی داستانهایی پلیسی با نام نویسندگان خارجی می‎نوشتند و برای اینکه در اصالت این آثار شک و شبهه‎ای وجود نداشته باشد، یک نام جعلی هم به عنوان مترجم روی آن می‎گذاشتند! جیمز هادلی چیز و به خصوص میکی اسپلین از جمله نویسندگانی بودند که آثار بسیاری به نام آنها نوشته و منتشر شده است، خاصه بعد از آنکه میکی اسپلین و قهرمان اغلب آثارش مایک هامر، در میان مخاطبان ایرانی از شهرت و محبوبیت بسیاری برخوردار شدند، انبوهی از کتابهای پلیسی که در واقع معجونی از سکس و خشونت بودند، به نام میکی اسپلین و با شخصیت مایک هامر منتشر شدند. برای مثال فرزان دلجو (امیر مجاهد) از جمله کسانی بود که  آثار پلیسی جعلی بسیاری با نام مستعار و حتی نام خودش، در شرح عملیات  مایک هامر نوشت!

اواخر دهه سی و اوایل دهه‎ی چهل را باید اوج دوران محبوبیت رمانهای پلیسی در ایران به حساب آورد که همزمان است با یک رشد کمی و تا حتی هم کیفی در این زمینه. در این سال‎ها علاوه بر عناوین تازه‎ای از کتابهای پلیسی جنایی که منتشر شدند، اغلب پاورقی های جنایی ذبیح الله منصوری در سالهای جوانی‎اش، دوباره و این بار در قطع جیبی به صورت کتاب منتشر شدند. عنایت‎الله شکیباپور در یک مقطع چند ساله اغلب رمانهای موریس لبلان را (که برخی پیشتر هم توسط دیگران ترجمه و منتشر شده بودند) به فارسی برگرداند و…. این سالها همچنین همزمان است با اوج پرکاری مترجمی به نام گیورگیس‌ آقاسی‌که ترحمه هایی نسبتا قابل قبول از آثار جیمز هادلی چیز و همچنین میکی اسپلین ارائه کرد، حسن کار او این بود که در میان خیل کتابهای جعلی که در بازار بود، آثاری که به نام  او منتشر می‎شدند، هم اصالت داشته و واقعی‎بودند و هم اینکه به لحاظ ترجمه کیفیت کم و بیش قابل قبولی داشتند.

برای نمونه ترجمه‎های او از برخی آثار واقعی میکی اسپلین همانند، «من عادل هستم» (من هیات منصفه‎ام) و «طپانچه من سریع است» وقتی کنار کتابهای جعلی میکی اسپلین که توسط نویسندگان ایرانی نوشته شده،  قرار می‎گیرد، به روشنی می‎توان دریافت که کاسب‎کاران بازار ادبیات پلیسی جنایی، چه اجحافی در حق او کرده‎ و لااقل در میان کارهای پلیسی خود میکی اسپلین آثار آبرومندی هم پیدا می شوند و حضور رمانی از او، در لیست  صد تایی بهترین‎ها هم تاییدی ست بر این نکته.

اما صرف نظر از آثار پلیسی که گهگاه با ترجمه‎ی آبرومندانه‎ای در سالهای قبل منتشر شده بودند، آن جهش کیفی در ترجمه آثار پلیسی جنایی در ابتدای دهه چهل، به نظر مدیون آثاری‎ست که دو ناشر با رویکرد کم و بیش حرفه‎ای (مخصوصا  با در نظر گرفتن زمانه خود)  ارائه می‎کنند. یکی سازمان انتشارات جیبی وابسته به نشر امیرکبیر که متاثر از نمونه‎های مشابه خارجی مجموعه‎ای از آثار در خور اعتنا را در قطع جیبی به بازار داد، که در میان این آثار، رمانهایی پلیسی نیز یافت می‎شدند که هم در حسن انتخاب و هم در کیفیت ترجمه، فراتر از آن چیزی هستند که تا آن زمان منتشر شده. ژرژ سیمنون، آگاتا کریستی از جمله نویسندگانی هستند که داستانهایی به قلم آنها به سرمایه‎ی کانون معرفت توسط سازمان انتشارات جیبی منتشر شد. در این سری نمونه‎هایی از آثار جیمز هادلی چیز، یان فیلیمینگ و دیگر نویندگان آثار پلیسی جنایی نیز دیده می‎شود. تقریبا همزمان با این آثار انتشارات پرستو که آن هم وابسته به نشر امیر کبیر است، آثاری پلیسی جنایی را منتشر می کند، که بیشتر از آن دسته‎اند که در سینما نیز مورد اقتباس قرار گرفته‎اند.

اما گذشته از نشر امیر کبیر که تشکیلاتی عریض و طویل دارد، باید به یک ناشر کوچکتر اما دارای رویکردی حرفه‎ای نیز اشاره کرد که نشر «گلچین» نام دارد و نشر گلچین از آن جهت درخور اعتنا می‎نماید که به صورت تخصصی و متمرکز به آثار پلیسی پرداخته و آنها را با کیفیت چاپ و ترجمه خوبی به بازار می‎داد. سری داستانهای جیمز باند (اثر یان فیلیمینگ)، آثاری از جان لوکاره، میکی اسپلین و … از جمله کتابهایی هستند که نشر گلچین منتشر کرده و با توجه به کیفیت این آثار (که هم در ترجمه و هم در چاپ و حتی طرح روی جلد این کتابها قابل رویت است)، باید سهمی نیز برای آن در ارتقای نشر کتابهای پلیسی قائل بود.

در طول این سالها ظاهرا بیشترین مخاطب ادبیات پلیسی، همان مخاطبان عامی بودند که خوب و  بد این آثار را تشخیص نمی‎دادند و یا به دلیل رویکرد سرگرمی جویانه‎ی آنها به ادبیات پلیسی برای‎شان از اهمیت خاصی برخوردار نبود.

بنابراین کمتر مترجمی به سراغ چهره‎های شاخص ادبیات پلیسی جنایی می‎رفت. برای نمونه در طول این سالها به جز شاهین سیاه (مالت) که به صورت دنباله‎دار (پاورقی) در «کتاب هفته» منتشر می‎شد، از نویسندگان ادبیات پلیسی جنایی بزرگ امریکا همچمن ریموند چندلر و دشیل همت اثری در قالب کتاب منتشر نشد، و تنها معدودی از آثار ژرژ سیمنون و یا آگاتا کریستی توسط سازمان انتشارات جیبی منتشر شدند که جزو انگشت شمار آثار خوبی بودند که مخاطبان جدی این دست آثار می‎توانستند از آنها استقبال کنند.

نشر گلچین عمر طولانی نداشت و در میانه دهه پنجاه اثری از فعالیت این ناشر دیده نمی‎شود، سازمان انتشارات جیبی نیز در این دهه کار خود را تقریبا تعطیل کرده بود.

به این ترتیب در دهه پنجاه بازار کتابهای پلیسی بیشتر در اختیار ناشران تیپ لاله‎زاری‎ قرار گرفت که مهمترین‎شان «انتشارات شهریار»، سری کتابهای اغلب جعلی و انگشت شمار واقعی، نویسندگانی چون میکی اسپلین و جیمز هادلی چیز را منتشر می‎کند. ناشرانی که متاسفانه هیچ نظارتی بر کارشان  نیست و خودشان هم هیچ وسواسی در کار ندارند و تنها کسب سود و فروش است که برای‎شان اهمیت دارد. بنابراین علاوه بر کیفیت پایین پایین کاغذ و چاپ، به دلیل عدم نظارت، برخی آثاری که در گذشته توسط ناشران دیگری منتشر شده بودند، در مواردی با نام‎های جدید و ساختگی،  دوباره منتشر شدند!  بنابراین برخی از ان آثار گذشته از اصالت یا عدم اصالت ترجمه یا داستان، کتابهایی مخدوش هستند که هیچ اعتباری نیست که نام نویسنده، مترجم و حتی عنوان روی جلدشان واقعی باشد. این معضل را در مورد کتابهایی که در بحبوحه انقلاب با یکی دو سال بعد از آن چاپ‎شده‎اند نیز وجود دارد. در این سالها تعدادی از ناشران بی ‎نام نشان، از شرایط زمانه استفاده کرده و برخی از کتابهای قدیمی را با حذف عکس‎های مسئله‎دار روی جلدشان و با حذف نام ناشر اصلی منتشر می‎کنند، با عنوان قبلی و گاه تغییر نام نویسنده و ناشر تجدید چاپ کردند.

دهه‎ی شصت همزمان است با  تغیر و تحولات ناشی از انقلاب، و سالهای مرگ پاورقی‎نویسی در مطبوعات و همچنین احتضار رمان عامه‎پسند و در کنار آن رمان پلیسی که در ذهن عامه‎ی مخاطبان شعبه‎‎ای از رمان عامه‎پسند محسوب می شود، خصوصا اینکه مایه‎های خشونت و سکس در این آثار باعث می شود، به فرض داشتن مخاطب، امکان انتشار پیدا نکنند، در این ایام تقریبا بساط کتابهای جیبی و بسیاری از ناشران لاله‎زاری برچیده می‎شود و ناشرانی متفرقه به شرحی که اشاره شد، برخی کتابهای قدیمی را با مام نشانهای دیگر تجید چاپ کردند. در این زمان اما کتابهای جیبی و ایضا کتابهای پلیسی جیبی فراوانند که اغلب بازمانده همان کتابهای قبلی‎ست که با بازشدن در انبارهای برخی ناشران در ابتدای انقلاب،  برای مدتی به صورت فله نیز فروخته می‎شدند.

در میانه این دهه چند نشر نوپا، البته نه در قطع جیبی که در اندازه رقعی، کتابهایی پلیسی جنایی منتشر کردند که با اقبال چندانی روبرو نشدند. به این ترتیب سر آغاز رویکرد جدی و دوباره به ادبیات پلیسی جنایی (اما نه در قطع جیبی!) ماند برای زمانی که کریم امامی در چند مجلد داستانهای شرلوک هلمز (اثر سر آرتور کنان دویل) را  به فارسی برگرداند که شد سرآغاز چاپ کتابهای سیاه در انتشارات طرح نو که از این سری، سایه گیوتین(ژرژ سیمنون)، قول (فردریش دورنمات)، ترکه مرد (دشیل همت) و ….نیز کمی بعد منتشر شدند، حسن کار این ناشر هم انتخاب مترجمانی حرفه‎ای و بسیار توانا برای برگردان این رمانها به فارسی بود، چهره‎هایی چون،  احمد میر علایی، عزت الله فولادوند، فرزانه طاهری و … چندی بعد نشر روزنه کار نیز با انتشار تعدادی از آثار شاخص ادبیات پلیسی جنایی از نویسندگانی چون دشیل همت و ریموند چندلر در این وادی گام نهاد، اما این قسم آثار هنوز از اقبال گذشته خود بسیار دور بودند و مخاطب چندانی نداشتند، چرا که این کتابها با وجود تیراژهای حداکثر دو هزارتایی خود، چند سالی در قفسه کتابفروشی‎ها خاک می‎خوردند و حتی برخی سر از حراجی‎های کتاب نیز درآوردند.

در دهه هشتاد اما ناشران بیشتری به ادبیات جنایی و پلیسی روی خوش نشان دادند، رویکردی که احتمالا در یک تاثیرگذاری متقابل هم حاصل تقاضای بازار بوده و هم در رونق و گسترش این آثار تاثیر داشته است. دراین سالها علاوه بر ناشران پراکنده‎ای که هر از چندی به انتشار آثار پلیسی جنایی می‎پردازند،  ناشرانی همچون هرمس با انتشار سری کارهای آگاتاکریستی و … در مجموعه کارآگاه، در این زمینه بسیار پرکاربوده‎اند. نشر نیلوفر نیز سری کتابهای دایره هفتم، آثاری از ژرژ سیمنون و الری کویین و دیگران را به فارسی در آورده، انتشارات خجسته آثاری از ژرژ سیمنون و ریموند چندلر را با ترجمه‎‎ی کاظم اسماعیلی بهبازار داده و نشر جهان کتاب نیز آثاری از ژرژ سیمنون را با ترجمه‎ی عباس آگاهی و نشر هزار افسان نیز آثاری از ژرژ سیمنون و… را با ترجمه‎ی حسن زیادلو منتشر کرده و … همه‎ی این ناشران و مترجمان دست به دست هم رونقی دوباره به ادبیات پلیسی جنایی داده‎اند که علاقمندان این بار برخلاف سالهای دور با خاطری آسوده از اصالت کتابها و ترجمه‎هایشان، دستی باز برای انتخاب آثار پلیسی جنایی در سبک‎های گوناگون داشته باشند. کمترین حسن این دست آثار صرف نظر از ارزش‎های ادبی و گاه روان‎شناسانه‎ی‎شان، فرصت بسیار خوبی هستند برای به وجود آوردن عادت و میل مطالعه، و تجربه ثابت کرده کتابهای پلیسی جنایی با توجه به جذابیتی که دارند در این زمینه  می‎توانند، بسیار تاثیر گذار و موفق باشند.

***

سیاهه صد کتاب برتر جنایی

انجمن جنایی نویسان آمریکا در یک رده بندی گونه‌های مختلف یا مرتبط با رمان جنایی، صد داستان برتر این ژانر ادبی را انتخاب کرده است . ذکر این نکته اهمیت دارد که بخشی از عناوین این فهرست نظیر دراکولا یا صخره برایتون در ژانرهای دیگری نظیر وحشت یا حادثه‌ای قرار می‌گیرند اما از آنجا که گزینش این آثار بر پایه شدت تعلیق در جذب خواننده و وجود معما در داستان بوده است در این فهرست لحاظ شده‌اند. نکته جالب اینجاست که نزدیک به نیمی از این کتاب‌ها در کشورمان ترجمه و منتشر شده‌اند.

۱٫ درنده باسکرویل / سر آرتور کانان دویل *
۲٫ شاهین مالت / دشیل همت *
۳٫ نامه مفقود/ ادگار آلن پو*
۴٫ دختر زمان / ژوزفین تی
۵٫ مفروض بی گناه / اسکات تورو
۶٫ جاسوسی که دوباره به کار گرفته شد / جان لوکاره *
۷٫ سنگ ماه / ویلیام ویلکی کالینز *
۸٫ خواب بزرگ / ریموند چندلر *
۹٫ ربکا / دافنه دوموریه *

۱۰٫ و سپس هیچ‌کس نبود (۱۰ بومی کوچولو) / آگاتا کریستی *
۱۱٫ تشریح یک قتل / رابرت تریور
۱۲٫ قتل راجر اکروید / آگاتا کریستی *
۱۳٫ بدرود محبوبم / ریموند چندلر
۱۴٫ پستچی همیشه دو بار در می‌زند / جیمز کین
۱۵٫ پدرخوانده / ماریو پوزو *
۱۶٫ سکوت بره‌ها / توماس هریس*
۱۷٫ نقاب دیمیتریوس / اریک امبلر *

۱۸٫ شب جشن / دوروتی سایرز
۱۹٫ شاهدی برای تعقیب / آگاتا کریستی *

۲۰٫ روز شغال / فردریک فورسایت *
۲۱٫ خداحافظی طولانی / ریموند چندلر*
۲۲٫ سی و نه پله / جان بوکان*
۲۳٫ نام گل سرخ / امبرتو اکو *
۲۴٫ جنایت و مکافات / فئودور داستایوسکی*
۲۵٫ چشم سوزن / کن فالت*
۲۸٫ ۹ ناقوس / دوروتی سایرز *
۲۹٫ فلچ / گرگوری مک دونالد
۳۱٫ ترکه مرد / دشیل همت *
۳۲٫ زن سفیدپوش / ویلیام ویلکی کالینز*
۳۳٫ آخرین پرونده ترنت / بنتلی
۳۴٫ غرامت مضاعف / جیمز کین
۳۵٫ پارک گورکی / مارتین کروز اسمیت *
۳۹٫ خرمن سرخ / دشیل همت *
۴۱٫ قتل در سریع‌السیر شرق /آگاتا کریستی*

۴۲٫ شرکت / جان گریشام*
۴۳٫ پرونده ایپکرس / لن دایتون *
۴۴٫ لورا / ورا کاسپاری
۴۵٫ من هیات منصفه‌ام / میکی اسپیلن*

۴۶٫ پلیس خندان / مه جووال
۴۷٫ آرشیو عکس / دونالد پست وستلیک
۴۸٫ مرد سوم / گراهام گرین *
۴۹٫ قاتلی درون من / جیم تامسون *
۵۰٫ بچه‌ها کجایند؟ / مری هیگینز کلارک *
۵۱٫ مدرک نبودن در محل جرم / جی گرافتون
۵۲٫ گناه مرگبار / لارنس سندرز
۵۳٫ دزد زمان / تونی هیلرمن
۵۴٫ در کمال خونسردی / ترومن کاپوتی*
۵۵٫ مرد سرکش / جفری هاوس هولد
۵۶٫ تبلیغ برای جنایت/ دوروتی ل سایرز
۵۷٫ بیگناهی پدر براون /ج.ک.چسترتون*
۵۸٫ افراد اسمایلی /جان لوکاره
۵۹٫ بانویی در دریاچه / ریموند چندلر *
۶۰٫ کشتن مرغ مقلد /هارپر لی *
۶۱٫ مامور ما در هاوانا / گراهام گرین *
۶۲٫ راز ادوین درود / چارلز دیکنز *

۶۳٫ قیقاج مرگ / پیتر لاوسی
۶۴٫ اشندن/ سامرست موام *
۶۵٫ راه حل هفت درصدی/ نیکلاس مایر*

۶۶٫ زنگ بزن / رکس تومند
۶۷٫ استیک / المور لئونارد
۶۸٫ دخترک طبال / جان لوکاره
۶۹٫ صخره برایتون / گراهام گرین *
۷۰٫ دراکولا / برام استوکر *
۷۱٫ آقای ریپلی با استعداد / پاتریشیا های‌اسمیت *
۷۲٫ اسباب‌بازی فروشی سیار / ادموند کریسپین
۷۳٫ وقت جنایت /جان گریشام *
۷۴٫ آخرین ورود / هیلاری واگ
۷۵٫ جنگل آسفالت / وی.آر.برنت
۷۶٫ دوستان ادی کویل / جان هیگینز
۷۷٫ شاهد / دوروتی ل سایرز
۷۸٫ از روسیه، با عشق/ ایان فلمینگ*
۷۹٫ جانور را ببین/ مارگارت میلار
۸۰٫ مرحوم / مایکل گیلبرت
۸۱٫ امور حقوقی / ژوزفین تی
۸۲٫ تمساحی برساحل شنی / الیزابت پیترز

۸۳٫ کفنی برای نایتینگل /پی. دی. جیمز
۸۴٫ شکاراکتبر سرخ / تام کلانسی
۸۵٫ چینی خوش شانس/ راس توماس
۸۶٫ عامل مخفی / جوزف کنراد *
۸۷٫ به شدت لیمویی/ جان د مکدونالد
۸۸٫ کلید شیشه ای / دشیل همت *
۸۹٫ سنگسار / روث رندل
۹۰٫ بچه ننر / ژوزفین تی
۹۱٫ آرامش خودت را حفظ کن / راس مکدونالد
۹۲٫ شیطان آبی پوش / والتر موزلی
۹۳٫ پادو / جوزف وامباو
۹۴٫ خدا مارک را نجات داد / دونالد پست وستلیک
۹۵٫ قتل در صفحه اول / کریگ برنج
۹۶٫ سه تابوت/ جان دیکسون کار
۹۷٫ شرف خاندان پرایزی / ریچارد کاندون
۹۸٫ بخار گدازه / جیمز مک کلور
۹۹٫ وقتی دیگر / جک فینی
۱۰۰٫ طعم ناگواراستخوان / الیس پیترز
* آثاری که در ایران ترجمه شده‌اند

(علی غلامی:تهران امروز)

*عکس های بخش سیاهه ۱۰۰ کتاب برتر صرفا تزئینی ست!

انتشار در مد و مه: ۲۴ فروردین ۱۳۹۰