زنگ انشاء تعطیل شد!

در حاشیه خبر حذف درس انشاء از دروس تحصیلی مدارس/

حتما شما هم در خبرها شنیده‎اید که درس انشاء از میان دروس حذف شد، یا خواهد شد و یا درشرف حذف شدن است و شاید شما هم به اندازه ما از این ابتکار عمل شگفت‎زده شده‎اید. هرچند که ظاهرا وزارت آموزش و پرورش بعد از شایع شدن این خبر از در تکذیب آن در آمد، اما به قول قدیمی‎ها تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها! مثل تمام مواردی که پس از شایع شدن اخبار، مسئولین آن را تکذیب کرده‎اند و البته بعد از مدتی هم به اجرا در آمده است.

شاید در نگاه نخست به ذهن بعضی ها برسد خب مگر این زنگ انشاء چیست که تعطیل کردنش این همه اهمیت داشته باشد؟ مخصوصا که در سالهای دور و نزدیک برخی از معلمان خیلی باری به هرجهت آن را برگزار ‎کرده‎ و خروجی آن هم به نظر نمی‎رسید چیز دندان گیری باشد. اما برخلاف بسیاری از کسانی که به ماجرا اینگونه نگاه می کنند و یا مسئولینی که به جای پی‎گیری و متحول کردن کیفی زنگ انشاء به فرض محال کم بودن خروجی آن، ترجیح می‎دهند صورت مسئله را پاک کنند، به نظر می‎رسد اگر دوران مدرسه یک درس درست و درمانی داشت که به شکل غیر مستقیم یا مستقیم نوشتن و فکر کردن برای نوشتن را به ما آموخت همین زنگ انشاء بود.

چند سال پیش در جابجایی خانه متن یکی از انشاء‎های قدیمی‎ام را پیدا کردم، با موضوع کلیشه‎ای در آینده می‎خواهید چه‎کاره شوید؟ خواندن متن این انشاء مرا برد به سالهای دور مدرسه، خاطره‎ی دوستانی که انشاء برخی از آنها راهم من می‎نوشتم، منی که در پاسخ به این سوأل کلیشه‎ای، در حالی که همه آرزو داشتند دکتر ، مهندس یا خلبان بشوند، دوست داشتم نویسنده شوم. این را گفتم تا اشاره کنم به دوتا از معضلات درس انشاء یعنی نوشتن آن توسط دیگران و سوژه‎ها و شیوه‎ی کلیشه‎ای تدریس معلمان، شاید به سیاهه این معضلات بسیار بتوان افزود اما با همه‎ی اینها باز هم هیچ یک دلیلی بر این نیست که زنگ انشاء تعطیل شود، بلکه با اعتقاد به این که چنین درسی  قرار است نوشتن را به بچه‎ها بیاموزد و یکی از کلیدی ترین درس‎هاست، باید آن را متحول کرد تا خروجی لازم را داشته باشد. همانگونه که در دوره مانیز اگر معلم خوش ذوق و اهل کتابی درس انشاء را داشت واقعا کلاس‎های پرباری را برگزار می‎کرد و پاسخ آن را هم از بچه‎ها می گرفت؛ یعنی بچه‎ها خودشان شروع به نوشتن می کردن و این وظیفه را به بزرگترها محول نمی‎کردند.

معلم‎هایی که در کلاس قصه می‎خواندند، شگردهای نوشتن را توضیح می‎دادند، کتاب معرفی می‎کردند و در یک کلام کلاس‎های جذابی داشتند که بچه‎ها باکله در آن حاضر می‎شدند و کم نبودند کسانی که در همین کلاس‎ها و به هرحال به دلیل ماجرایی در حاشیه‎ی آن افتادند در دام کتاب خواندن، اگر همه هم نویسنده نشدند، اما لااقل درست نوشتن را تاحدی یاد گرفتند. با وجود برقراری همین کلاس های نصف و نیمه، اگر الان به بسیاری از دانشجویان بگویید یک صفحه مطلب بنویسند، از دست بسیاری از آنها بر نمی آید، حال چه برسد که بخواهیم درس انشاء را حذف هم بکنیم.

در طول این سالها که در مطبوعات کارکرده‎ام و یا دم خور برخی دوستان اهل قلم بوده‎ام، بسیار در گپ و گفت‎ با آنها به یاد گذشته، از خاطرات و ماجراهای درس انشاء و تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم آن بر این دوستان شنیده‎ام، مجال بازگویی آنها نیست، کافی‎ست سراغ نویسنده ها بروی و از حذف درس انشاء از آنها بپرسی، بعید است کسی آن را تایید کند. فکر می‎کنم اگر درس انشاء نبود شاید برخی از نویسنده‎های ما امروز در خط دیگری افتاده بودند و کاری به کار نوشتن و کتاب نداشتند.

یادش بخیر معلم ادبیات و انشای ما که در دوره نوجوانی برای ما چند صفحه اول بوف کور را خواند و برای همین مسئله کلی هم حالش را مسئولین ندرسه گرفتند، معلمی که وقتی در عالم نوجوانی قصه‎های خودم را به او دادم؛ «هنرداستان‎نویسی» ابراهیم یونسی و «عناصر داستان» جمال میرصادقی را معرفی کرد و عصر همان روز راهی خیابان انقلاب شدم و اولی را ۱۷۰ تومان و دومی را۲۰۰ تومان خریدم. راستی کتاب چقدر نسبت به آن موقع گران شده…!