رفتن به محتوا رفتن به نوار کناری رفتن به فوتر

نگاه و نظر (درباره ادبیات)

تصویر زن در ادبیات کهن فارسی و رمان معاصر ایرانی (بخش دوم)

بوف کور، رمان کوتاه صادق هدایت، به دو بخش تقسیم شده است، که هر یک استعاره‎ای است محوری برای بخش دیگر. به پایان هر بخش که نزدیک می‎شویم راوی زنی را ـ در اصل دو چهره از یک زن واحد را ـ به قتل می‎رساند. به‎نظر می‎رسد که در این دو صحنه (سمبولیک) راوی از…

ادامه مطلب

تصویر زن در ادبیات کهن فارسی و رمان معاصر ایرانی (بخش اول)

رمان شهرنوش پارسی پور، طوبا و معنای شب، با چند تصویر گیرا شروع می‎شود. آغاز رمان مقارن با پایان سلسله قاجار است، وقتی که اندیشه غرب و شیوه‎‎های جدید زندگی مستقیما شروع به تأثیر نهادن با جامعه بسته سنتی ایران و تغییر آن می‎کنند. پدر قهرمان داستان ادیب است، اما مردی است ساده که ذهنش…

ادامه مطلب

عقده‎ی ادیپی در بوف کور و «سه قطره خون»

یک اثر ادبی را از چند راه می‎توان مورد بررسی قرار داد. مثلا می‎توان از لحاظ واژه‎‎ها و کاربرد صناعات ادبی، یا ساختار جمله‎ها، یا از لحاظ مسائل اجتماعی که در آن منعکس شده آنرا مطالعه کرد؛ یا این‎که مانند پزشکی که ریشه‎‎های سرطانی را در بدن‎ بیماران دنبال می‎کند، تمام الگو‎های فرهنگی را در…

ادامه مطلب

نگاهی به آثار سینمایی و داستانی ابراهیم گلستان

مقدمه: هنرمند، حساس است. هنرمند، جوری می‎بیند که مختص خودش است. هنرمند با جهان گسترده و پیچیده هنر، ارتباط بر قرار می‎کند. هنرمند، دیگرگونه می‎بیند و دیگر گونه می‎اندیشد و دیگر گونه، گوش می‎کند. آن سان که صدای پرنده را از بالهایش تشخیص می‎دهد و آواز قمریان عاشق را زیبا‎تر از دیگران، می‎شنود. هنرمند، سایه…

ادامه مطلب

فلیپ مارلو؛ شمایلی جاودان در ادبیات و سینما

فیلپ مارلو مخلوق ریموند چندلر بزرگ، ازجمله شمایل‎های ماندگار و فراموش‎ناشدنی دنیای ادبیات  است. کاراگاهی تلخ‎اندیش و حاضر جواب که در زمان لازم با دیالوگ‎های طلایی چندلر، دیگران را متلک باران می‎کند، متلک‎هایی که اگر خنده ‎را بر لبان خواننده می‎نشاند صرفا برای خندیدن و گاه و بیگاه او را به فکر فرو می‎برد. چندلر…

ادامه مطلب

هستی و گریز از نیستی در ادبیات پلیسی

برای کتابخوان‎ها، خواندن داستان‎‎های پلیسی ـ کارآگاهی همواره تجربه متفاوتی به‎همراه داشته است. چه، این موضوع در مورد کسانی که خواندن داستان را به سایر خواندنی‎ها ترجیح می‎دهند مصداق بیشتری دارد. نمی‎توان برای اثبات این تجربه متفاوت به‎دنبال دلایل و شواهد گشت. اشخاصی که حشر و نشری با عالم داستان دارند می‎دانند که سخن گفتن…

ادامه مطلب

چرا می نویسم؟!

یادداشت زیر را یکی از خوانندگان مد و مه فرستاده‎است، کسی که از قضا با نوشتن و خواندن بیگانه نیست و تاکنون چند اثر داستانی در شهرستان مشهد منتشر کرده است و متاسفانه آثار او مثل اغلب نویسندگان شهرستانی آنگونه که باید دیده نشده. از جمله آثار مهناز پارسا رمان «کابوس آبی» ست که در…

ادامه مطلب

اضطراب نوشتن

محصور در میل به نوشتن، حتی محصور در لزوم نوشتن و مضطرب از این‎که نتوان نوشت. نوشتن هر چیزی، موقعیتی است‎ که نزد بار تلبی مشاهده می‎شود، نویسنده‎ای که دائما تکرار می‎کند:«می‎خواهم ننویسم». بی‎شک در نوشتن لذتی نهفته است، اما اضطرابی که نزد تعداد زیادی از نویسندگان به‎وجود می‎آید، اشکال متفاوتی دارد و عادت‎ها و…

ادامه مطلب

در ستایش کمیسر مگره، ژرژ سیمنون و ادبیات پلیسی

شهرت سیمنون بیشتر برای 75رمان و 28 داستان کوتاهی است که کمیسر مگره قهرمان آنهاست. او در 1930 این شخصیت معروف را که شهرتی مانند شرلوک هلمز و میسو پوآرو داشت برای نخستین بار در یک مجله کارآگاهی معرفی کرد. یک:به جای مقدمه آشنایی داشتیم که گهگاهی ما را برای تماشای فیلم – البته پس از آزاد…

ادامه مطلب

یادداشتی درباره صادق هدایت و داستان علمی-تخیلی

داستان علمی - تخیلی را قویا باید، داستان ملی آمریکا، معرفی نمود. تا آن‎جا که بی‎تردید می‎توان گفت، نویسنده ای، آمریکایی پیدا نمی‎شود که تاکنون داستان علمی- تخیلی را تجربه نکرده باشد. اگرچه که نویسندگان این‎گونه داستان نویسی در آمریکا بنا بر تحریم و گوشه گیری‎ای که خود بر داستان‎شان تحمیل کرده بودند، سال‎‎هایی طولانی،…

ادامه مطلب

رمان پلیسی چیست؟

رمان پلیسی و جنایی یا رمان کارآگاهی، رمانی است که طی داستان آن جرمی روی داده باشد و کارآگاهی با فرض های منطقی، تفسیرها و تعبیرهای معقول، مرتکب و گناهکار را شناسایی کند. البته چنین تعریفی دربرگیرنده همه انواع رمان های پلیسی و جنایی نیست، چون این نوع رمان شاخه های متنوع و گوناگونی دارد؛…

ادامه مطلب

گونه شناسی داستان کاراگاهی (بخش آخر): قانون هایی برای نویسندگان کارآگاهی

یکی از مولفان متعصب داستان پلیسی ون داین در سال 1928 بیست قانونی را که یک نویسنده داستان‌های كارآگاهی باید از آن پیروی کند را ارائه کرد. این قوانین مکرراً تجدید چاپ می‌شد و مدام مورد بحث و جدل قرار می‌گرفت (نگاه کنید به کتاب بوالیو و نارسژاک که در آغاز بدان اشاره شد) از آنجایی…

ادامه مطلب

گونه شناسی داستان کارآگاهی (۲): تریلر

داستان آن چیزی است که که در زندگی اتفاق می‌افتد و پلات آن شیوه‌ایی است که مولف داستان را با تمسک به آن به ما ارائه می‌دهد. مفهوم اول به واقعیت بیرون کشیده شده پاسخ می‌دهد، به وقایعی که مشابه آن چیزهایی است که در زندگی خود ما نیز رخ می‌دهد و دومی به خود…

ادامه مطلب

رمان نویس به ما چه می دهد

می توان به سادگی گفت که چون کتاب ها موضوع ها و زمینه های گونه گونی دارند؛ از داستان گرفته تا زندگینامه و شعر، باید آنها را از هم جدا کنیم و آنچه را که بیشتر درخور و مناسب حال ماست، از میانشان برگزینیم. با این همه کمتر خواننده یی است که بداند هر کتابی…

ادامه مطلب

گونه شناسی داستان کارآگاهی (بخش اول)

«گونه شناسی داستان کاراگاهی»داستان کارآگاهی را نمی‌توان در انواع مختلف دسته‌بندی کرد. بیشتر پیشنهاد می‌شود به جای آن از طبقه‌بندی تاریخی آن در فرم‌های مختلف استفاده کرد.(بوالیو و نارسژاک ، رمان پلیسی، ۱۹۶۴) اگر از این نظر به عنوان پیشگفتار بر مقاله‌ایی استفاده کردم که منحصراً به بررسی گونه‌های داستان کارآگاهی می‌پردازد، به دلیل تأکید…

ادامه مطلب

سوفوکل، فروید و صادق هدایت!

پرسیدن از خود برای شناختن خود و گره زدن روایت‎ خودشناسی به روایت گسترده‎تر تاریخ و فرهنگ.کاویدن دیروز برای شناختن ریشه‎ی نابسامانی‎های امروز دانش‎ روانکاوی و ادیپ سوفوکل را به هم نزدیک می‎کند.ادیپ، به بهای‎ از دست دادن بیناییش، به دیروز نگاه می‎کند تا امروز را بشناسد و،  به همین اعتبار، سر دودمان روانکاوان جهان…

ادامه مطلب

رسالت ادبیات چیست؟ خوشبختی یا التیام زخمها؟

«نمی‏ توانم رمانی را بدون ترس و اضطراب بنویسم» پیش داوری مردم، حقیقی یا صوری، مانع بروز خلاقیت می‏شود. اضطراب شاید عکس العملی به اکثر رفتارهای انسان باشد.  اضطراب پاسخگوی سؤال زیر است. چرا این کار را انجام دادم،  چرا این کار را انجام ندادم؟  اضطراب اجتناب‏ ناپذیر است، افراد احساس می‏کنند به طرفش جذب…

ادامه مطلب

زنان در آثار صادق چوبک

زنان در آثار چوبک دو دسته‎‎‎‎‎‎‎اند. دسته اول زنانی هستند که خصلت مادری‎‎‎‎‎‎‎شان تمام زن بودن‎شان را تحت تاثیر قرار می‎دهد. بعد از خواندن زندگی چوبک، این دسته از زنان ما را به یاد مادر چوبک می‎‎‎‎‎‎‎اندازند. جنبه مادری این دسته از زن‎‎‎‎‎‎‎ها به آنها انرژی حیات و حرکت  می‎‎‎‎‎‎‎دهد. مثل: مادر احمد (سنگ صبور)؛ شیرو (تنگسیر)؛…

ادامه مطلب

مروری بر تاریخ ادبیات پلیسی

هر چند در کشور ما عده بسیاری از فضلا رمان پلیسی را شایسته عنوان «ادبی» نمی دانند، اما طبق نظرسنجی ای که چندی پیش در یکی از کشورهای غربی انجام شد، «شرلوک هلمز» مشهورترین شخصیت «ادبی» در میان عامه مردم شناخته شد. هر چند در کشور ما چنین نظرسنجی ای انجام نشده اما دور از…

ادامه مطلب

دست های خالی ادبیات دفاع مقدس

مد و مه: هشت سال دفاع مقدس سرشار از اتفاقات ریز و درشتی‎ست که می تواند دستمایه‎ی ادبیات داستانی ما قرار بگیرد، به ویژه همین ماجرای آزادسازی خرمشهر  از پتانسیل بسیار بالایی برای نوشتن اثری پر از کشش و هیجان  برای جذب مخاطب برخوردار است. خبرهاییی  در زمینه ی نگارش رمان درباره آزادی خرمشهر شنیده…

ادامه مطلب

کافکا و هذیان در«نقب»: ردپای پارانویا!

مد و مه: پارانویا را به زبانی ساده چنین ترجمه کرده اند : «پارانویا، در تعریف عام آن، حالتی است که شخص در آن با اهمیت فوق العاده و خارج از اندازه‌ای که به سلامت جانی و مالی خود می‌دهد، خود را شکنجه می‌دهند. این گونه از افراد مدام در این فکر هستند که عواملی…

ادامه مطلب

نگاهی گذرا به گوتیک در ادبیات داستانی (ژان باتیست بارونیه)

درست است که از گونه‎ی گوتیک به دلیل ویژگی‎هایش که به شکلی عمیق ریشه در فرهنگ و معماری دیگر کشورها دارد،  رد و نشان چندانی در ادبیات ایران نمی‎توان دید؛ اما چه بسیار شاهکارهایی جهانی که در محدوده‎ی اینگونه، و یا با بده بستان با آن نوشته شده‎اند و شناخت گوتیک به شناخت و درک…

ادامه مطلب

رمان پلیسی – جنایی چیست؟

بعد از انتشار نوشته‎ای کوتاه درباره سرگذشت ترجمه آثار پلیسی جنایی و سیاهه صد اثر برتر در این گونه‎ی ادبی این دومین مطلب از سری مطالبی‎ست که تحت عنوان «پرونده ادبیات پلیسی و جنایی» در «مد و مه» منتشرمی‎شود. پرونده‎ای به مناسبت رویکرد تازه‎ای که به ادبیات پلیسی جنایی در حوزه‎ی نشر پ، ر این…

ادامه مطلب

چگونه می توان یک داستان دینی نوشت؟

سینمای دینی، رمان دینی و در یک نگاه کلی‎تر ادبیات و هنر دینی از جمله آن مفاهیمی‎ست که درباره چگونگی و مصادیق آن نظرات ضد و نقیضی وجود دارد، برخی بر این باورند که تقسیم‎بندی ادبیات و هنر به نوع دینی و غیر دینی اساسا  راه به جایی نمی‎برد، جمعی داشتن دیدگاه‎های دینی از سوی…

ادامه مطلب

آنجا که مرزهای قابل تصور سخن شکسته می شود!

در بیست سال گذشته و بیشتر، منتقدان و مورخان فرهنگی درباره‌ی اصطلاح «پست‌مدرنیسم» بحث کرده‌اند. بعضی آنها را صرفاً ادامه و بسط اندیشه‌های مدرنیستی می‌دانند و بعضی دیگر عقیده دارند که هنر پست‌مدرن با گسلی جدی از مدرنیسم کلاسیک جدا می‌شود؛ عده‌ای دیگر نیز ادبیات و فرهنگ گذشته را از منظر زمان حال و با…

ادامه مطلب

نگاهی به چگونگی داستان نگاری «لیلا صادقی»

لیلا صادقی کتابی دارد به نام "داستان های بر عکس" که چند سالی از انتشار آن می گذرد، اما تلاش او برای ارائه ی کاری متفاوت پس از گذر این سالها نیز شایسته توجه می‎نماید. در روی جلد کتاب هم عنوان آن (داستان‎های بر عکس)، برعکس نوشته شده، امضایش هم برعکس است، داستان‎هایش، اما برعکس…

ادامه مطلب

نوشتن رمان مهمتر است یا داستان کوتاه؟!

درگفتگویی با احمد بیگدلی، اشاره به نکته‎ای جالب داشت که آن را باید علت بروز یکی از معضلات ملموس در ادبیات داستانی ایران در سالهای اخیر دانست، معضلی که از جنبه‎های گوناگونی می‎توان رد تاثیر منفی آن را مشاهده کرد. در اوایل دهه هشتاد بیگدلی که تجربه سالها داستان‎نویسی را در کارنامه داشت، و حتی…

ادامه مطلب

بازتاب زندگانی ائمه و معصومین در ادبیات عامه پسند (بخش پایانی)

در روزهای پیش بخش نخست این نوشته  که به بازتاب زندگی ائمه و معصومین، در داستانهای عامه‎پسند قدیمی می‎پردازد، از نظر شما گذشت. در بخش نخست علاوه بر مقدمه‎ای برای شناسایی این گونه آثار، نگاهی داشتیم به داستانهای تاریخی و یا مذهبی‎ای که جواد فاضل و ذبیح الله منصوری ارائه کرده بودند، امروز بخش پایانی…

ادامه مطلب

می نویسم تا بدانم چرا می‎نویسم!

چرا می‎نویسید؟ این یکی از مهم‎ترین سوالاتی ست که می‎تواند پیش روی یک نویسنده قرار بگیرد و پاسخ آن نیز می‎تواند روشن کننده خیلی نکات کلیدی و جالب توجه برای شناخت آن نویسنده  و همچنین آموزنده  علاقمندان داستان‎نویسی باشد. حتی شاید براساس این پاسخ بتوان  نویسندگان را دسته‎بندی کرد، مطمعنا از نویسنده‎ای که به دلیل…

ادامه مطلب

نوشتن و نوشتن مانند نان‎پختن اندلسی‎ها

ادبیات محفلی، واژگان ویژه خود دارد. اگرچه کمتر تعریف صریحی از آن به دست داده می‎شود، با وجود این، غالباً نقش مسلطی را در جامعه روشنفکری یا شبه‎روشنفکری ایفا می‎کند و تأکیدهایش را تا حد شعار یا دستورالعمل صرف، ساده می‎سازد و سپس آن را به اذهان معمولاً از پیش آماده‎ای حقنه می‎کند که گویی…

ادامه مطلب