رفتن به محتوا رفتن به نوار کناری رفتن به فوتر

برچسب: تاریخ معاصر ایران

تجدد در ایران

روشنفکری ایران و مدرنیته؛ رویارویی نخستین/ فرزین وحدت

استدلال من در این نوشته این است که رویارویی روشنفکری ایران با مدرنیته در نیمه دوم سده نوزدهم ، با اقتباس دو جنبه متنافر ولی کاملاً وابسته مدرنیته مشخص می‌شود :یکی پذیرش عنصر بالقوه رهایی‌بخش مدرنیته، و دیگری بخش “تاریک‌تر” مدرنیته، یعنی جنبه‌ای از جهان مدرن که بیشتر به سلطه و شئی‌ وارگی هدایت‌گر‌ است.…

ادامه مطلب

شاه و پروژه کودتا/ گفت‌وگو با یرواند آبراهامیان

یرواند آبراهامیان در سال ۱۳۱۹ در خانواده‌ای ارمنی‌تبار در تهران زاده شد. او تحصیلات خود را در دانشگاه آکسفورد و کلمبیا در رشته تاریخ به پایان برد و پایان‌نامه‌اش پایه و اساس کتاب معروف «ایران بین دو انقلاب» را تشکیل می‌دهد. آبراهامیان سال‌ها به عنوان پروفسور شاخص در کالج باروک دانشگاه نیویورک تدریس می‌کرد و…

ادامه مطلب

اردشیر زاهدی به روایت مجید تفرشی

هوشنگ گلشیری، از مهم‌ترین داستان‌نویسان ایرانی است. او سال ۱۳۱۶ در اصفهان به دنیا آمد و سال ۷۹ در تهران از دنیا رفت. کارگاه‌های داستان‌خوانی گلشیری که در دهه ۶۰ پایه‌گذاری شد و تا نیمه دوم دهه ۷۰ هم ادامه یافت،

ادامه مطلب

ملی شدن صنعت نفت ایران؛ روایت پارادوکسال از یک حماسه تراژیک / علی ‌محمد اسکندری‌جو

روایت تاریخی دارای “ایهام و ابهام” را نشاید نوشتن و خواندن؛ این نوع تاریخ “موازی” و معطوف به یک گرایش سیاسی و یا یک فرقه تنظیم می شود که میانه ای با “تحلیل” یک رخداد در گذشته ندارد. روای در حافظه تاریخی آزاد است غلظت تراژیک یا حماسی یک “واقعه” را چنان تنظیم کند تا…

ادامه مطلب

صدمین سال کودتای اسفند؛ ژاندارم ها کودتا نمی‌کنند / علیمحمد اسکندری‌جو

ژرمن‌ها به سرزمین ما پنداری چه دیر آمدند؛ در میانه جنگ اول بین‌الملل لورنس ایران “ویلهلم واسموس” به دلیران تنگستان می‌گوید ویلهلم قیصر مسیحی آلمان، مسلمان گشته و به مکه مشرف شده و با تغییر نام حاج ولی‌الله خوانده می‌شود.

ادامه مطلب

رضا شاه در نقطه کور تاریخ / علی­‌محمد اسکندری­‌جو

به درستی نمی‌دانم چرا به این کلیشه‌ تاکید می‌شود که دشمن ایران “چرچیل” بخاطر تاخیر رضا شاه در اخراج چند مستشار آلمانی از ایران او را به چنین عقوبت شومی گرفتار ساخت. امروز که به هر علتی این “رضا” ملعبه تاریخ شده گاهی خان می‌شود و گاهی شاه، برخی ناخواسته یا نادانسته به “آلایش” تاریخ…

ادامه مطلب

قحطی در روسیه و تدبیر قاجاریه / مهدی تدینی

در تصور عمومی از دوران قاجار گمان می‌شود در آن زمان همه‌چیز با بی‌تدبیری محض و بی‌اعتنایی به حال و روز مردم سپری می‌شده است. تصور می‌شود مملکت به امان خدا رها شده بود، کسی دلی به حال مردم نمی‌سوزاند و حاکمان مطلق‌العنان آن پشیزی برای جان و وضع مردم اهمیتی قائل نبودند

ادامه مطلب

مدرس نه آنگونه که به ما معرفی شد! / مهدی تدینی

این جملۀ سیدحسن مدرس به یکی از معروف‌ترین گزین‌گویه‌های سیاسی ایران تبدیل شد: «سیاست ما عین دیانت ماست». البته اگر از نقل‌کنندگان این جمله بپرسید این جمله به چه معناست، بعید است بتوانند دقیق برای شما توضیح دهند منظور مدرس چه بوده است. به همین دلیل، این جمله معنایی پیدا کرده و جایی به کار…

ادامه مطلب

رضا شاه که بود؟ / دکتر مجید تفرشی

شاید برخلاف عرف مرسوم پژوهشی، بهتر باشد که حرف آخر را اول بزنم. با توجه به‌وجود تقریباً ۳۵۰ هزار برگ سندی که در آرشیو انگلستان در مورد تحولات ایران بین سال‌های ۱۹۲۱ تا ۱۹۴۱ میلادی موجود است؛ حیرت‌انگیز و تعجب‌آور است که فکر کنیم دولت‌های خارجی هیچ نقشی در تحولات ایران نداشته و عوامل داخلی…

ادامه مطلب

روشنفکرِ مستطاب / چرا محمد علی فروغی همچنان اهمیت دارد؟

محمد علی فروغی بدون شک از رجال برجسته در تاریخ معاصر ایران است که خدمات گسترده ای در حوزه های مختلف داشت. با این حال ارزش خدمات او در زمینه های فرهنگ، جامعه و سیاست، مخالفان و موافقانی دارد که البته موافقانش بسیار بیشتر از مخالفان اند.

ادامه مطلب

نگذارید فقرا محتاج نامردان شوند/ یادی از ستارخان

چراغ قویون (چراغ بگذارید)؛ کاسیبلار گلسینلر (فقرا بیایند)؛ قویمایین نامرده موحتاج اولسونلار (نگذارید محتاج نامردان شوند)، یوخسولارین قارنین دویورون (شکم فقرا را سیر کنید)، آجیلیغی سوندورون (تلخی‌ها را از بین ببرید)، تبریزی ساتمایین (تبریز را نفروشید)… یاشاسین ایران یاشاسین مشروطه (زنده‌باد ایران زنده‌باد مشروطه)…

ادامه مطلب

نا امیدی مردم از پهلوی، به دلیل فساد شریف امامی

شریف امامی کابینه اش را روی گسل بنا کرد؛ در روزهایی که هر روز شکاف بین ملت و حکومت عمیق و عمیق تر می شد. شاه رییس مجلس سنا را فرا خواند تا به جای آموزگار دولت تشکیل دهد؛ دولتی که ۷۵ روز بیشتر دوام نیاورد.

ادامه مطلب

نگاهی به کتاب «نیکسون، کیسینجر و شاه» اثر رهام الوندی/ یک معرفی و یک نقد

پس از سقوط شاه، انگشت اتهام جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در آمریکا به سوی همدیگر نشانه رفته بود که «چه کسی ایران را از دست داد». جمهوری‌خواهان، کارتر را مسئول سقوط شاه می‌دانستند و دموکرات‌ها نیز نیکسون و کیسینجر را محکوم می‌کردند.

ادامه مطلب

خلیل ملکی به روایت ابراهیم گلستان

در ماه‌های اولی که جنگ دوم دنیاگیر پایان گرفته بود و ابتدای کار دستگاهِ تازه‌ روی کار آمدهِ دولت کارگر در انگلستان بود چند روزنامه‌نویس ایرانی دعوت شدند به لندن برای دیدن آسیب‌های جنگ و تماشای کوششی که می‌گفتند آغاز مرحله تازه‌ای‌ست در سیاست و رفتار بریتانیا و حتی، در اجرای نوع تازه و آرام…

ادامه مطلب

بازار و اصناف بازاری در عهد قاجار

«صنف» در لغت به معنی گونه، نوع و دسته‌ای از هر چیز است. در جامعه اسلامی از همان آغاز به جماعت‌ها و گروه‌های پیشه‌ور، عبارت صنف اطلاق می‌شده است مانند صنف صرافان و صنف رنگرزان. به عبارت دیگر در اصطلاح، دسته‌هایی مستقل از پیشه‌وران که فعالیتی مشابه دارند، ناچار به سبب منابع مشترک، دسته‌هایی ثابت…

ادامه مطلب

حضور اجتماعی ایرانیان عصر قاجار در سوگواری محرم / محتشم‌خوان تکیه دارالخلافه

شیوه منحصربه‌فرد سوگواری تاریخی ایرانیان در ماه محرم، بسیار در قاب نگاه تاریخ‌نگاران ایرانی و غیر ایرانی در دوره‌های متاخر تاریخ ایران نشسته است. همچنین پس از ورود دوربین عکاسی به ایران، بخشی از گنجینه عکاسان ایرانی و غیر ایرانی به آیین‌های سوگواری محرم اختصاص یافته است. تاریخ‌نگاران به ویژه جهانگردان اروپایی به همراه عکاسان…

ادامه مطلب

گفت‌وگو با دکتر ناصر تکمیل همایون /نقش دارالفنون در انتشار علم آمار

دانش آمار در روزگار کنونی، در شمار یکی از ساخت‌مندترین حوزه‌های دانش کاربردی شناخته می‌شود که همه علوم و حوزه‌های دیگر، خود را ناگزیر بهره‌گیری از متدها، ابزار و دست‌آوردهای آن می‌شناسند. این که دانشی با سنجه‌های کمّی و کاملا مرتبط با ریاضیات، خود را چنین در پیوند و ارتباطی تنگاتنگ با همه حوزه‌ها حتی…

ادامه مطلب

خلقیات اقتصادی ایرانیان در دوره مشروطه

مشروطه یکی از نقاط عطف تاریخ ایران است. زمانه‌ای که آن را می‌توان با بینش‌های متفاوتی دید و ارزیابی کرد. اما نمی‌توان مشروطه را از شرایط اقتصادی پیش و پس از آن جدا ساخت. در واقع این دوران را می‌توان نقطه شروع یا آغاز رسمی پیدایش نهادهای مدرن اقتصادی در ایران دانست.

ادامه مطلب

چرا ایرانیان حاضر به دفاع از رژیم پهلوی نشدند؟

آخرین شاه ایران، تمامی برنامه‌های مدرنیزاسیون کشور را بر پایه‌ سکولاریسم و بی‌حجاب‌ کردن زنان سنتی بنا نهاد. او از زنان خواست تا چادرهایشان را از سر بردارند، به دانشگاه بروند و در عرصه جامعه حضور یابند.

ادامه مطلب

چگونه مصدق نقشه بمباران چاه های نفت ایران را خنثی کرد….یک روایت سری تازه فاش شده

انهدام تاسیسات نفتی ایران؛ نقشه‌ای که مصدق خنثی کرد طرح فوق‌سری برای دور نگه‌ داشتن شوروی از نفت خاورمیانه  نویسنده: استیو اورلی/ ترجمه: شیدا قماشچی   در یک روز خنک تابستانی در لندن در سال ۱۹۵۱، یک مأمور سیا با سه نفر از مدیران نفتی بریتانیا دیدار کرد و نقشه‌ فوق‌محرمانه ایالات متحده را برایشان…

ادامه مطلب

شعبان بی مخ که بود؟ مردی که با ۲۸ مرداد معروف شد و در همین روز نیز مرد

ده سال پیش در روز ۲۸ مرداد ۸۵ شعبان جعفری یکی از بازیگران کودتای ۲۸ مرداد در آمریکا درگذشت.شعبان جعفری که به القابی چون شعبان بی‌مخ و شعبان تاجبخش ملقب شده بود، از جمله افرادی است که در تاریخ سیاسی معاصر بارها نامش برده شده است

ادامه مطلب

روایتی متفاوت از کودتای ۲۸ مرداد؛ از زبان ابراهیم گلستان

آن صبح آخر مرداد، ساعت از ۱۰گذشته بود که من از مغازه عکاسی واهان در اول خیابان نادری می‌آمدم بیرون. پیشتر از آن، در ابتدای وقت اداری، آیین تصفیه کار شرکت شیلات انجام می‌گرفت و من برای عکس و فیلمبرداری از امضای سندهای این قرار رفته بودم به دفتر بازرگانی شوروی در پامنار. شیلات در…

ادامه مطلب

تراژدی میهن پرست تنهای ایرانی / حمید رضا امیدی سرور

تاریخ بازی های جذاب کم ندارد، محمد رضا پهلوی دو بار جان مردی را نجات داد که از او بی اندازه نفرت داشت. هرگاه که می خواست با کنایه‌ اشاره‌ای به ضعف و ناتوانی در سیاست کند؛ می گفت: مگر من هم مصدقم که از زیر لحاف کشور را اداره کنم!

ادامه مطلب

سقوط مصدق؛ شکست دموکراسی در ایران بود / عظیم محمودآبادی

چرا کود‌تای ١۵ جولای ٢٠١۶ نتوانست به سقوط د‌ولت رجب طیب ارد‌وغان بینجامد‌ اما کود‌تای ٢٨ مرد‌اد‌ ١٣٣٢ توانست د‌ولت محمد‌ مصد‌ق را ساقط کند‌؟ این سوالی است که سعی کرد‌ه‌ایم به مناسبت سالروز کود‌تای ٢٨ مرد‌اد‌ به آن بپرد‌ازیم و د‌ر حد‌ بضاعت مان پاسخی برای آن بیابیم.

ادامه مطلب

چهار سند منتشرنشده از دوره استبداد صغیر؛ مشروعه‌خواهان و حمایت از به توپ بستن مجلس

اسناد حاضر در این نوشتار چهار سند از اسناد منتشرنشده جریان استبداد صغیر و به توپ بستن مجلس برگرفته از کتاب «روزشمار محاصره تبریز و اعاده مشروطه بر اساس اسناد منتشرنشده» است که به مناسبت یکصد و دهمین سالگرد انقلاب مشروطیت توسط انتشارات سفیر اردهال در اختیار علاقه‌مندان به تاریخ مشروطیت ایران قرار می‌گیرد

ادامه مطلب

اوهام ِ دین داری ِ متحجرانه / حامد سرلکی

عصر میانی قاجار بیشتر از عصر آغازین و پایانیش قابل نقد است ، سخن از این نقد صرفا نقدی دین مسلکانه نیست ، بلکه استعاره از دین به جهت آشنا شدن حقیقت جویان با فهم توده ای مردمان آن زمان است

ادامه مطلب

پدرسالار مشروطیتِ نو / بازخوانی پرونده ی علی قلی خان «سردار اسعد بختیاری»

«علی قلی خان ایلخانی بختیاری» ملقب به «سردار اسعد دوم» یکی از مراجع و ریشه های تنومند سیاسی ، مدنی و نظامی ِ تاریخ مشروطه ی این مرز و بوم در سال ۱۲۳۶ ه.ش در شهر «جونقان» در فاصله چهل کیلومتری «شهرکرد»/استان چهارمحال و بختیاری،در خانواده ای اصیل و ریشه دار به دنیا آمد.

ادامه مطلب

مشروطه زنده است / به روایت لطف الله آجدانی

گفت‌وگو با  لطف‌الله آجداني، استاد تاريخ  مشروطه زنده است  لطف‌الله آجداني نقدهاي جدي‌اي به اجراي پروژه مشروطه خواهي ايرانيان دارد، او معتقد است آشوب طلبي، افراط‌گرايي توام با خشونت گرايي و قدرت طلبي طبقات اعيان و اشراف مانع از پيشروي دموكراتيزاسيون در مشروطه شد. با اين همه از نظر او مشروطيت ايران يك…

ادامه مطلب