میشل فوکو (۱۹۸۴-۱۹۲۶) فیلسوف، نظریهپرداز، مورخ اندیشه، منتقد ادبی و از تأثیرگذارترین متفکران فرانسوی قرن بیستم است. فوکو را نمیتوان به صورت شستهرفته فیلسوف، مورخ یا جامعهشناس نامید. او با پژوهشهای نوآورانه خود تحت تأثیر مارکس، فروید و نیچه رویکردی جدید در این سه حوزه گشود. تحلیل روابط قدرت و معرفت و شکلگیری فردیت مهمترین…
کتاب «الفاظ و اشیا؛ باستانشناسی علوم انسانی» (۱۹۶۶) پنجمین کتاب و اثری ویژه در میان آثار میشل فوکو است که او را به یکی از مطرحترین چهرههای فکری فرانسه تبدیل کرد. فوکو در این کتاب با تحلیل باستانشناختی سه قلمرو دانش (زبان، علوم طبیعی و زیستی، اقتصاد) از عصر رنسانس تا دوران معاصر و با…
ابتدای ۱۹۷۹، تلگرافی به دست ادوارد سعید رسید که او را به شرکت در همایش «صلح خاورمیانه» دعوت میکرد. زیر نامه را سارتر و دوبوار امضا کرده بودند. سعید ابتدا نامه را به شوخی گرفت، اما وقتی مطمئن شد کسی دستش نمیاندازد، معطل نکرد. به پاریس که رسید، فهمید «بهدلایل امنیتی مکان جلسه به خانۀ…
میشل فوکو نویسنده بسیار پرکاری بود. کتابهای زیادی نوشته و برخی از آنها چندجلدی است. حال چنین فیلسوفی که این چنین آثار زیاد و بزرگی دارد، در این کتاب کوچک – کتاب کوچکی که از کوچکترین کتابهای او نیز کوچکتر است – چه حرفی برای گفتن دارد و چه مطلبی بیان میکند، که در آن…
فوکو وصیت کرده بود که بعد از مرگش نوشتههای چاپنشدهاش منتشر نشوند. بیش از سی سال پس از مرگ او، هنوز دهها جعبه از یادداشتهای او از دسترس محققان بیرون مانده است. بااینحال، همین میزان از پیشنویسها، یادداشتهای کنارگذاشتهشده و سخنرانیهایی که رفتهرفته منتشر میشوند فهم جدیدی از متفکر سرشناس فرانسوی ارائه دادهاند. دو کتاب…
اگر بخواهیم اندیشۀ فیلسوفان بزرگ تاریخ را تنها در یک کلمه خلاصه کنیم، مطمئناً این کلمه برای میشل فوکو «قدرت» خواهد بود. فوکو در طول سالهای متمادی، بسیار به قدرت اندیشید، تعریفهای قدیمی ما از این مفهوم را در هم شکست و شیوههای زیرکانه و بسیار پنهانِ عملکرد قدرت در جامعه را مرئی کرد. با…
گفتمان در معنای عام زبانی خود عبارت از مجموعه ای از گفتار و یا نوشتار، سخنرانی و یا موعظۀ منظم و معقول است. اما این اصطلاح کاربرد تخصصی دارد(مراجعه شود به لغتنامۀ جامعه شناسی پنگوین: دسکورس). از این منظر، گفتمان عبارت از دسته ای از بیاناتی است که زبان مناسب گفتار- و مثلاً نحوۀ خاص…
دمدمی بودن شاید بارزترین ویژگی میشل فوکو بود. مدتی یک کمونیست استالینمآب بود و کمی بعد حزب کمونیست را به دلیل بیاعتناعی به روشنفکران فرانسوی سرزنش کرد. ژرژ دومزیل، استاد او و متخصص اسطورههای هندو_اروپایی دربارهٔ فوکو گفته: او نقاب بر چهره داشت و همیشه هم این نقابها را عوض میکرد. دیدیه اریبون تلاشی استادانه…