«کلاریسی لیسپکتور» متولد ١٩٢٠ در ناحیه پودولیا در غرب اوکراین است. خانوادهاش در برنامه پاکسازی قومی اتحاد جماهیر شوروی در اوکراین مجبور به کوچ اجباری شد. سیاست یکپارچهسازی دولت، اقلیتها و قومیتهای اوکراین را با غارت، تجاوز و کشتار از سرزمین آباواجدادی خود بیرون کرد.
ظرف نود سالی که از انتشار «گتسبی بزرگ» (۱۹۲۵) میگذرد، منتقدان، مفسران و تحلیلگران بسیاری این رمان را از ابعاد متفاوتی بررسی کردهاند و مضامین متعددی را هم از دل آن بیرون کشیدهاند. برخی با تأکید بر مضمون «انحطاط» به بازخوانی آن پرداختهاند و عدهای معتقدند که فیتسجرالد در میانه «دهه پرشور بیست»،
غرض از گفتوگو، فرا رسیدن شانزدهم ژوئن، «روز بلوم» بود که از قضا در تقویم امسال درست شبیه به «اولیس» جویس، پنجشنبه است. بدیعی با سعهصدر به حضور پذیرفت و یک بعدازظهر را تا شب تماما به شرح رهاورد سفرش به دابلین و تجربهاش از «روز بلوم» اختصاص دار
«ادبیات در مخاطره» کتاب موجز و درعینحال صریح تزوتان تودوروف – نظریهپرداز و منتقد ادبی بلغاریتبار- با زبانی شیوا از ذهن نقادی حکایت میکند که میتواند برخلاف چارچوب نظریاش، قلمرو تحقیقاتی خود – ادبیات- را از چشماندازی متفاوت بررسی کند. از قضا همین زبان شیوا و ذهن نقاد، که ظاهرا قوت پژوهشگر و منتقد به…
«پاریس را هیچ پایانی نیست»، کتاب مفصلی است از انریک بیلا- ماتاس، نویسنده متاخر اسپانیا که ضمن شرح فضای پاریس در دهه هفتاد، فرایند نویسندهشدن خود او را نیز بازگو میکند. ماتاس این کتاب را در سال ۲۰۰۳ منتشر کرده است. در لابهلای حوادث و دردسرهای ماتاس – یا بهقول خودش «این مهاجر فرانکوزده» –…
ظرف حدودا سه دهه اخیر، ادبیات داستانی ایران در سطحی وسیع و به اشکال مختلف، شخصیتهای بسیاری را ناپدید کرده است. فهرست ناپدیدشدگان داستانهای ایرانی آنقدر عریض و طویل است که میتوان از ژانر «ناپدیدشدگان» سخن به میان آورد: «سلوچ» دولتآبادی، «کاتب» خانهروشنان هوشنگ گلشیری، و «ذبیح» و «ارغوان» شرق بنفشه شهریار مندنیپور احتمالا از…
مواجهه نیروهای بَری و بحری در ادبیات مدرن ایران
غرقشدن در خشکی
پويا رفويي
سرود دوازدهم «اودیسه» را هومر به سرزمین سیرنها اختصاص داده است. اولیس که پیشاپیش از زبان سیرسه به معضل آتی وقوف دارد، ملوانان و همراهان خود را از سیرنها مطلع میکند. سیرنها، آدمخواران اغواگری هستند که با سرودهای دلنشین و…
در کتاب «ادبیات و اقتصاد آزادی» جملات بهشدت ایدئولوژیکی بهصورت ترجیعبند مدام تکرار میشود. از این جملات یکی هم این است که «برترین شکل بیان فردی، خلاقیت فردی و آزادی است». و بعد در ادامه فرمولِ فشردهتری مطرح میشود، اینکه هنر مترادف است با بازار آزاد
مصیبت آسیبشناسی
پویا رفویی
وقتی تئودور آدورنو میگفت «کتابها از کتاببودن خود شرمسارند»، احتمالا یکی از دلالتهای مدنظرش این بود که توفیق کتاب، نه در کتاببودن و کتابماندن، بلکه در گذار و دگرگونییافتن به چیزی دیگر جلوه میکند. هیچ کتابی، فقط کتاب نیست. یا شاید بتوان گفت که کتابها هر قدر فقط کتاب باشند، کمتر…
هیچ شعری دیگر از بودلر و احتمالا هیچ شاعر دیگری تا این حد بر ادبیات مدرن تأثیر نگذاشته است. هرچند که «تطابقات» در آغاز چندان توجهی برنینگیخت و مقبول طبع معاصران واقع نشد. در این شعر، خبری از بودلریسم نیست. نه دغدغه مرگ و زشتی در میان است و نه کلنجار با شیطان و بیماری…
آندره مالرو است که غرضش از حضور در اسپانیا بههیچوجه روایت یا نگارش رمان نبود. مالرو به اسپانیا آمده تا با هدایت «اسکادران اسپانیا» راه را بر پیشروی فاشیستها سد کند. او بههمراه چند خلبان دیگر که هرکدام متعلق به ملیتی هستند، تا روزهای آخر جنگ داخلی در اسپانیا میمانند و میجنگند.
کالا، خیالواره شیئی بهظاهر بس ساده است، که در واقعیت خود را با ظرایفی الهیاتی بروز میدهد: این اصل دانش مارکسیستی بیواسطه متعاقب انقلابی ادبی است که با رویگردانی از منطق کنشهای به قول معروف در ید اهدافی عقلانی، به جهان معناهای مستتر در بیهودگی ظاهری رو میآور
جهان کلاسیک بازنمایی میان دلالتورزی و خواست دلالت پیوند برقرار میکرد. اتصال بین یک اراده کنشگر و ارادهای دیگر، بهنحوی که اولی کنشخواه میشد، اساسا به رابطهای خطابی میانجامید. این همان قدرت گفتار-در- کنش است که واعظان انقلابی با قائلشدن به تداوم میان فصاحت جمهوریهای باستانی و فصاحت انقلاب جدید، از نظم سلسلهمراتبی بلاغت…
تنها کاری که لازم است آدم از عهدهاش برآید، برخورداری از قابلیت خواندن مطلب چاپی است، قابلیتی که کارگزاران دولتهای مبتنی بر رأی و مالیات رواج آن را در بین مردم بر ذمه خود میدانستند.دمکراسی نوشتار در گرو گرایش به سکوتی زیادهگو است که به الغای تمایزی میانجامد که بین صاحبان کلام کنشمند و صاحبان…
اصل دمکراسی نه شرایطی اجتماعی، بلکه گسستی نمادین است،گسستی است میان نظم معین فیمابین بدنها و کلمات، نظم معین فیمابین شیوههای سخن، شیوههای عمل و شیوههای هستی. از این بابت، میتوان بین «دمکراسی ادبی» و نظم کلاسیک بازنمایی قائل به تعارض بود.
به طورخلاصه ادبیات، نظام تازه شناسایی هنر نوشتار است. نظام شناسایی هنر عبارت است از نظام روابط فیمابین کنش ها، فرم های مرئی شدنِ چنین کنش هایی، و وجوه فهم پذیری.
سیاست ادبیات نظیر چیزی شبیه به سیاست نویسندگان نیست. به تعهدات شخصی نویسندگان در کشمکشهای اجتماعی یا سیاسی دورانشان نمیپردازد. به شیوهای نیز نمیپردازد که نویسندگان ساختارهای اجتماعی، جنبشهای سیاسی، یا هویتهای گوناگون را در کتابهایشان بازنمایی میکنند. تعبیر «سیاست ادبیات» حاکی از آن است که ادبیات به صرف ادبیاتبودنش سیاست میورزد.
درست پنجاهسال از نوشتهشدن «سنگیبرگوری» اثر متفاوت و بحثبرانگیز جلال آلاحمد میگذرد. اما هنوز این رمان کوتاه از مهمترین متنهای ادبیات ماست. آلاحمد در «یکچاه و دوچاله» مینویسد: «… و بعد بپردازم به ازنونوشتن سنگیبرگوری که قصهای است در باب عقیمبودن» و البته بعد از مرگش منتشر شد