نگاهی به مجموعه داستان «خویش خانه» اثر آیت دولتشاه

«خویش خانه» نخستین اثر آیت دولتشاه از مجموعه‎ی ۱۶ داستان کوتاه تشکیل شده که به  شیوه‎ی اول شخص روایت می شوند و بدیهی‎ست که در این شیوه از روایت، راوی شکل مهمی در پیشبرد داستانها دارد .

آن شب ما خسته بودیم . همه توی محوطه یمیل پرچم داراز کشیدیم و به خوابی عمیق فرو رفتیم  و…. ص-۱۰

‎ در خویش‎خانه می‎ توان رویکرد  آیت دولتشاه به رخدادهایی که در داستانها به وقوع می پیوندند، به گونه ای فرمالیستی محسوب کرد. به نظر نویسنده داستان را زنجیره‎ای از رخدادها و کنش‎های مطابق با ترتیب نوع آنها در تسلسل زمانی ، یعنی تسلسل رخ دادها بدان سان که در عالم واقع رخ می‎دهند، می داند و نکته ی دیگر حرکت در این مجموعه مشروط به زمان روایت است .همانند نظر فرمالیست ها ، که داستان را با واقعیت های تاریخی هم سو و همسان می انگارد که باسرعت و جهت یابی مشابه به پیش  می روند. شکلو فسکی می‎گوید :

داستان در واقع فقط سازمایه ای‎ست برای ترکیب بندی پیرنگ . بدین سبب عناصر آشنا زداییی این مجموعه توانسته اند بگونه ای باشند که هر روایتی را به شکل خاص خودش بیان کنند .

در داستان کلوت  این کتاب، نویسنده به دنبال آشنا زدایی از معمای مکانی می شود که نامش را کلوت می گویند می باشد و در یک فضای و هم و خیالی ، داستان خلق می شود . به نظر من نوعی آشکار سازی صناعات نیز در این مجموعه به چشم می خورد که مبتنی است بر ساختن پدیدار ها ، اشیاء و انسانها در قالب جسمانیت کلمات . برای همین منظور نویسنده این موضوعات را دست مایه داستانهای خود می کند تا داستان ها خوانده شوند . مطلب دیگر لحن عمومی نویسنده می باشد که را بطه ای با لحن تکتک شخصیت های داستان پیدا می کند . که این خود رابطه ای می باشد میان متن و نویسنده ؛ که عرصه خوبی به حساب می آید برای خود نمایی زیبایی شناختی زبان نویسنده در باریک نویسی برخی از داستانهای کتاب .

در باب انتخاب نام داستانها نیز باید بگویم که ما را به خواندن داستان ترغیب می کنند و این حسن بزرگی برای نویسنده به حساب می آید .

مبحث دیگر تقلیدی زبانی که نویسنده برای نوشتن داستان بکار می برد؛ به واقع شاید واقعیتی و جود نداشته باشد مگر توصیف‎ها. مثلن در داستان خویش خانه که قصه دانشجویانی است که به یک سفر پژو هشی رفته اند و حجت به دنبال بهشتی می گردد که دوسال پیش اتفاقی آن را کشف می کند . در این داستان خواننده احساس می کند رویدادها ی پیرنگ وموضوعی که حجت دچار آن می باشد در دنیای واقعی حادث شده و در کل نوعی بازی اتفاق می افتد و همانگونه که می دانیم در هر شکلی از هنر، هنرمند یک علم دیگر را خلق می کند . از این رو می توان گفت این داستان حکم نوعی بازی را داراست .

رانلد سو کینک عقیده دارد: آنچه ما احتیاج داریم آثار بازیگوشانه است  و نه آثار بزرگ …داستان نوعی بازی است که کسی آن را انجام داده است و شما هم می توانید همان بازی را بکنید.

در این داستان تظاهر می شود چیزی وجود دارد ، نویسنده هم وانمود می کند . اما جالب است بدانیم شالوده تمام بازی ها و نیز لازمه بازی کردن همین تظاهر است . به قول پتر شیاو فرا داستان در پی کشف این است که هریک از ما واقعیت های مان را چگونه بازی  می کنیم . البته قابل ذکر است این مجموعه برخی از جنبه های فرا داستان را دارا می باشد که ذکر آن رفت .

حجت اسمش را خویش خانه گذاشته بود و از تصاویر روی دیوار اتاقک می گفت و زن های عور عور ، کنار به کنار هم آرام گرفته بودند . مدام از نهری که درست از و سط خویش خانه می گذرد و….. ص-۱۹

و آخر اینکه : این مجموعه مجموعه ای ایرانی می باشد کع تعلیق و کشش آن برای مخاطب جذابیتی خاص دارد و تاویل متنش از نیت مولفش جلوتر در حال حرکت است.

خویش خانه– مجموعه داستان – آیت دولتشاه –نشر افکار -۱۳۸۹

انتشار در مد و مه: ۱۳۹۰ ۱۵- شهریور