افتتاحییه رمان را چگونه باید نوشت؟

هدف کلی آماده سازی

از شیوه آماده‎سازی در وضعیتی در زمان حال استفاده می‎کنند تا به واقعه‎ای که در آینده رخ خواهد داد اشاره کنند. آماده‎سازی شگرد محافظ و نوعی مقدمه چینی عمدی نویسنده است تا خواننده را آماده پذیرش و باور کردن تغییر‎های آینده روابط، اشخاص، طرح و حوادث کند. آماده‎سازی ظریف، مشخص یا صریح است.

آماده‎سازی ظریف: جنگلبانی که مشغول گشت زنی است به غاری برمی خورد که قبلا ندیده است. قبل از این‎که توی غار را ببیند صدای جیغی می‎شنود. غار را ر‎ها می‎کند و با اسب به طرف جایی که صدا را شنیده می‎تازد. آماده‎سازی مشخص: تلویزیون مردی را نشان می‎دهد که مشغول تمیز کردن هفت تیرش است. مرد به دیوار نگاه می‎کند. روی دیوار عکس رییس پلیس است. مرد با هفت تیرش به عکس نشانه می‎رود و می‎خندند: «تَق تَق، دیگر مُردی.»

آماده‎سازی صریح: فردا از سِمت فرمانداری استعفا خواهد کرد.

هدف نویسنده از داستانگویی، خلق اشخاصی جذاب است که در سلسله‎ای از حوادث شرکت دارند و قصه‎ای پرکشش را پدید می‎آورند. اما نویسنده هرگز نباید بگذارد خواننده بی‎دلیل و بی‎مقدمه غافلگیر شود یا یکه بخورد. نویسنده از غافلگیری استفاده می‎کند تا خواننده را عمیقا در زندگی اشخاص و حوادث داستان شرکت دهد. آماده‎سازی به مثل، نجوایی نه چندان جدی است که: «اگر چنین اتفاقی افتاد تعجب مکن»، یا درخواستی توأم با فریاد است که: «اگر شخصیت، خط طرح و یا روابط به این نحو تغییر کرد، یکه نخور.»

مثال: اگر قرار است بچه‎ای ناگهان در وسط پیشانی‎اش چشم سومی سبز شود، بهتر است قبل از این اتفاق، در آزمایشگاه و مشغول بازی با شیشه قرص‎‎های سبز رنگ باشد و قبل از این‎که پدرش – که دانشمندی دیوانه است – بتواند شیشه را از دستش بگیرد، بچه یکی از قرص‎ها را ببلعد.

نوع نوشته (متلون، پرخشونت، پرتنش و غیره) نیز وضعیت صحنه بعد را از پیش مشخص می‎کند. به علاوه توصیف شخصیت نیز خبر از رفتار آینده شخصیت می‎دهد.

مثال: گری صورتی باریک داشت و هرگاه جلویش پول بود دستانش را به هم می‎مالید.

۲۶- فصل آغازین (افتتاحیه)

فصل اول نه تنها آغازگر رمان است بلکه خواننده را برای درک بسیاری از شیوه‎‎های فنی که نویسنده در طول رمان به‎کار می‎گیرد آماده می‎کند. وجود آن‎ها (شیوه‎‎های فنی) در فصل اول باعث می‎شود تا خوانده هرچه جلوتر می‎رود اشکال پیچیده‎تر و مفصلتر این شیوه‎‎های فنی را نیز به راحتی بپذیرد. مثلا اگر رمان به لحاظ ساختار تکه تکه است نویسنده باید فصل اول را با چند حادثه مجزا از هم بسط دهد و در آن حداقل سه وقفه باشد: وقفه زمانی، وقفه مکانی و وقفه در زاویه دید.

مثال: داستان با یک بحران آغاز می‎شود: دیپلماتی با مأمور دشمن مذاکره می‎کند تا به گروهی تروریستی که سفیر را دزدیده، پولی بپردازد. (وقفه) داستان با چرخشی دیگر، به شرح وضعیت زن سفیر که مشغول تهیه مقدمات مراسم با شکوه تشییع جنازه شوهرش است. در این‎جا سه داستان، سه شخصیت و سه موقعیت متفاوت داریم.

اگر نویسنده بخواهد در طول رمان از چند زاویه دید استفاده کند، باید در تک تک صحنه‎‎های فصل اول سلسله‎ای از زاویه دید‎ها را به‎کار گیرد تا بتواند ساختار رمانی اپیزودوار را پی‎ریزی کند.

مثال: وقتی دیپلمات به زن سفیر تلفن کرد نماینده دشمن خندید. فکر کرد: «این‎ها فقط موقعی که به کسی ظلم می‎کنند، خوشحال‎اند.» دیپلمات گفت: «خانم ترمین مطمئن باشید که ما هر کاری از دستمان بربیاید انجام می‎دهیم تا هرچه زودتر لارنس آزاد شود.» صدای عاجزانه خانم ترمین آدم را عصبانی می‎کرد. شاید سفیر از این‎که پیش تروریست‎ها بود خوشحالتر بود. زن سفیر پرسید: «چرا باید حالا بدزدنش؟ ما چهارم این ماه مهمانی داریم.» و در همان حال با ناراحتی لب پایینی‎اش را گاز گرفت. دیپلمات اهمیتی به حرف زدن نداد. لارنس هم هیچوقت از جشن‎های باشکوه زنش خوشش نمی‎آمد.

استفاده ریز بافت نویسنده از شیوه‎‎های فنی در فصل آغازین- که بعدا در رمان به شکلی مفصل از آن‎ها استفاده خواهد کرد – باعث می‎شود که خواننده در فصل‎های دیگر، ناگهان با شیوه‎‎های جدید روبه‎رو نشود و یکه بخورد. نویسنده هرگز نباید اجازه دهد خواننده رمان را کنار بگذارد و از خود بپرسد: «چرا نویسنده این کار را کرده؟ »

ترجمه: محسن سلیمانی

ادامه دارد…